Οδοιπορικό της "ΜτΚ" στο νομό Κοζάνης...

Χωριά-φαντάσματα κάτω από τις καμινάδες της ΔΕΗ.
Η περιβαλλοντική μετανάστευση άρχισε τη δεκαετία του ʼ70 και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας.
Τη στιγμή που στη διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το περιβάλλον οι ηγέτες 192 χωρών συζητούν για τη σωτηρία του πλανήτη και την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου, στο ενεργειακό λεκανοπέδιο Κοζάνης - Πτολεμαΐδας η ρύπανση προσλαμβάνει δραματικές διαστάσεις.
Μπορεί η περιοχή να είναι “η πρίζα της Ελλάδας”, παράγοντας το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας, ωστόσο η υπερσυγκέντρωση των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ, χωρίς τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, δημιουργεί ήδη μια δεύτερη γενιά “περιβαλλοντικών μεταναστών”, αφού οι ξεριζωμένοι κάτοικοι αναγκάζονται να φύγουν από τα σπίτια τους και τα χωριά τους, προκειμένου να εγκατασταθούν σε γειτονικές περιοχές του νομού, περιβαλλοντικά καθαρότερες. Πώς αλλιώς να γίνει, αφού όπως δήλωσε ο Αγγελής Τριανταφυλλίδης, κάτοικος του Αγίου Δημητρίου και μέλος του δ.σ. του Συλλόγου Περιβάλλοντος, “τα εργοστάσια της ΔΕΗ μας ραντίζουν με τέφρα και οι αρρώστιες θερίζουν”. Ένα οδοιπορικό της “ΜτΚ” στα χωριά που βρίσκονται κάτω από τις καμινάδες (Άγιο Δημήτριο Ακρινή, Κλείτο, Χαραυγή και Ποντοκώμη) επιβεβαίωσε τα λόγια του Αγγελή και κατέγραψε την αγωνία των κατοίκων.
Εξαιτίας των εξορυκτικών αναγκών της ΔΕΗ και της απόληψης λιγνίτη, επί μισό περίπου αιώνα, είχε δημιουργηθεί η πρώτη γενιά “περιβαλλοντικών μεταναστών” στη δεκαετία του 1970, οπότε μετακόμισαν τέσσερα χωριά: η Χαραυγή, η Καρδιά, η Εξοχή και Νεράιδα. Οι κάτοικοι αυτοί, πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, εξαναγκάστηκαν σε δεύτερη προσφυγιά στον ίδιο τους τον τόπο, φτιάχνοντας το σπιτικό τους στα καινούργια χωριά που δημιουργήθηκαν. Στη δεκαετία του 2000 βρίσκεται σε εξέλιξη ένα νέο κύμα “περιβαλλοντικής προσφυγιάς”. Ήδη σχεδόν ολοκληρώθηκε η μετεγκατάσταση του Κλείτου και του Κομάνου, υπό μετεγκατάσταση βρίσκονται η Ποντοκώμη και η Μαυροπηγή, ενώ ζητούν μετεγκατάσταση η Ακρινή και ο Άγιος Δημήτριος. Στη θέση των παλιών χωριών έμειναν τα “κουφάρια”, που μαρτυρούν ότι κάποτε υπήρχε ζωή (Χαραυγή, Κλείτος, Κόμανος), ενώ άλλα, όπως η Καρδιά και η Εξοχή, “καταβροχθίστηκαν” στα ορύγματα της ΔΕΗ και έσβησαν από το χάρτη.

“Εδώ το κλίμα είναι βαρύ”
Στον Κλείτο βρήκαμε την κυρα-Φωτεινή με τον γιο της, Γρηγόρη Μωυσιάδη, να φορτώνουν τα υπάρχοντά τους στο φορτηγό για να μετακομίσουν στον Νέο Κλείτο. Είναι μία από τις τελευταίες δέκα οικογένειες που απέμειναν στο παλιό χωριό-φάντασμα. Όλοι οι άλλοι έφυγαν. “Πάμε να βρούμε την τύχη μας αλλού, εδώ το κλίμα είναι βαρύ”, σημείωσε η πρώτη. Βεβαίως ο γιος ξέρει τι θα συναντήσει εκεί που θα πάνε, αφού όπως είπε “στο νέο χωριό οι περισσότεροι φτιάξαμε τα σπίτια μας, αλλά μόλις προχτές πήραμε νερό και ρεύμα, δεν έχει ολοκληρωθεί καμία άλλη υποδομή”.
Ο πρόεδρος του συλλόγου περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής Ποντοκώμης, Ανδρέας Αθανασιάδης, μιλά για τη “μεγάλη ανασφάλεια του κόσμου”, που φοβάται μήπως δεν πραγματοποιηθεί η μετεγκατάσταση που τους υποσχέθηκε η ΔΕΗ. “Οι φόβοι μας εκπορεύονται από το γεγονός ότι η ΔΕΗ επιδιώκει την απαλλοτρίωση 1.500 στρεμμάτων -ο τελευταίος ζωτικός χώρος που έμεινε στο χωριό- χωρίς να έχει κατοχυρωθεί η μετεγκατάσταση, αν και οι αρμόδιοι είχαν υποσχεθεί ότι δεν θα γίνει καμία απαλλοτρίωση αν δεν ξεκινήσει η μετεγκατάσταση”. Στο μεταξύ, τα περιβαλλοντικά επεισόδια στην Ποντοκώμη συνεχώς αυξάνονται, καθώς σύμφωνα με τον σταθμό μέτρησης του δήμου, στις τελευταίες εκατό μέρες σημειώθηκαν πενήντα υπερβάσεις σωματιδιακής ρύπανσης. Προφανώς αυτός είναι ο λόγος που η Πηνελόπη, η Λένα και η Ματίνα, όλες μαθήτριες του γυμνασίου Ποντοκώμης, χαρακτήρισαν το χωριό τους ως “ένα θολό τοπίο”. Η τελευταία μάλιστα είπε πως “η Ποντοκώμη κάνει τη διαφορά. Είναι πιο γκρίζα από όσες περιοχές της Ελλάδας έχω πάει”.

Κάθε οικογένεια και ένας καρκινοπαθής
Οι κάτοικοι στα προαναφερόμενα χωριά περιγράφουν τη ζωή τους με τα πιο μελανά χρώματα, καθώς όπως λένε “οι καμινάδες ξερνούν ρύπανση και τα αιωρούμενα σωματίδια φέρνουν αρρώστιες”. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ακρινή, μόνο σε ένα οικοδομικό τετράγωνο, συναντήσαμε πέντε ανθρώπους με καρκίνο.
Στο σπίτι της συναντήσαμε τη Σοφία Θωμαΐδου, η οποία μας αποκάλυψε το δράμα που πέρασε με τον 23χρονο γιο της. Μας είπε ότι στα 15 του χρόνια προσβλήθηκε από καρκίνο του ρινοφάρυγγα. Επί τρία χρόνια μπαινόβγαινε στα νοσοκομεία, όπου υποβλήθηκε σε αλλεπάλληλες ακτινοβολίες και χημειοθεραπείες. Η μάνα ευελπιστεί ότι το παιδί της ξεπέρασε τον κίνδυνο, “αφού βγαίνει έξω και ζει μία φυσιολογική ζωή”. Μάλιστα είπε ότι “δουλεύει και στα οχτάμηνα στη ΔΕΗ”.
Στο διπλανό σπίτι κατοικεί η 59χρονη Αγγελική Παπαδοπούλου, η οποία δηλώνει ότι “έχω φάκελο στο Θεαγένειο”. Ταλαιπωρείται δέκα χρόνια και υποβλήθηκε πρόπερσι σε επέμβαση για καρκίνο του μαστού, ενώ ο 59χρονος σύζυγός της παρουσιάζει έντονα αναπνευστικά προβλήματα. Η 57χρονη Δέσποινα Πασχαλίδου, στην ίδια γειτονιά, μιλάει “για την κατάρα του καρκίνου, που την έχουμε βιώσει όλοι”. Η ίδια λέει ότι “εγώ έχω πρόβλημα στους λεμφαδένες. Ο γιατρός που με είδε στη Θεσσαλονίκη, μόλις έμαθε ότι είμαι από την Ακρινή Κοζάνης, μου είπε πως δεν χρειαζόταν να του εξηγήσω τίποτα άλλο”. Προσθέτει επίσης πως “όλοι χάσαμε ανθρώπους, εγώ έχασα τον γαμπρό μου στα 62 του χρόνια”.
Στην πλατεία της Ακρινής συναντήσαμε τον Χαραλαμπο Σισμανίδη, ο οποίος περιέγραψε την τραγωδία που ζει με την 28χρονη κόρη του. “Κόντεψε να τυφλωθεί. Είχε χάσει το φως της σε ποσοστό 85%. Σε ηλικία 25 ετών χειρουργήθηκε σε νοσοκομείο της Κρήτης. Μείναμε τρία ολόκληρα χρόνια στην Κρήτη, αφού ο γιατρός μας είπε ότι το περιβάλλον της περιοχής μας δεν βοηθά στη θεραπεία. Ευτυχώς σήμερα πάει καλά και επανέκτησε το φως σε μεγάλο ποσοστό”, είπε.
Αιτία της μεγάλης νοσηρότητας κατά τον πρόεδρο Περιβάλλοντος και Ανέργων Ακρινής Κ. Πουτακίδη, “είναι η σωματιδιακή ρύπανση, η οποία προκαλεί καρκίνους, εγκεφαλικά, καρδιακά, άσθμα, βρογχίτιδες κτλ.”. Σημείωσε χαρακτηριστικά ότι “υπάρχει στην Ακρινή παιδί 8 ετών, που έχει φιάλη οξυγόνου στο σπίτι του”. Να σημειωθεί ότι με μετρήσεις του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας επί ένα έτος καταγράφηκαν στην Ακρινή 84 ημερήσιες υπερβάσεις σωματιδιακής ρύπανσης, όταν το όριο υπερβάσεων ανά έτος είναι 35”.
Στον Άγιο Δημήτριο ο Χαράλαμπος Τεντζογλίδης δήλωσε ότι “αν ξέραμε τις συνέπειες από τα εργοστάσια, τότε που χτίζονταν, θα έβαζα το κορμί μου στα θεμέλια για να τα εμποδίσω. Τώρα είναι μάλλον αργά, αν και σκέφτομαι καμιά φορά να τα τινάξω στον αέρα με μολότοφ. Δεν είναι δυνατόν το βράδυ να βγάζουν τα φίλτρα εκτός λειτουργίας και τα φουγάρα να ξερνούν τέφρα”. Τα λόγια του πλημμυρίζουν από αγανάκτηση, καθώς ο ίδιος υποβλήθηκε σε εγχείρηση “μπαϊπάς”, ενώ “ένας 61χρονος συνταξιούχος της ΔΕΗ πέθανε πριν από έναν μήνα από καρκίνο στον πνεύμονα, χωρίς να προλάβει να χαρεί τη σύνταξη”. Ο έτερος Χαράλαμπος που βρήκαμε στο καφενείο του Αγίου Δημητρίου είναι 63 ετών, αλλά δεν θέλησε να μας πει το επίθετό του. Ομολόγησε ωστόσο ότι έκανε δύο εγχειρήσεις για καρκίνο στο παχύ έντερο, ενώ ο γαμπρός του, επίσης εγχειρισμένος για τον ίδιο λόγο, “είναι ετοιμοθάνατος”.
Στο σπίτι του βρήκαμε τον Κώστα Καλογερίδη, ο οποίος υποφέρει από άσθμα και έχει προμηθευτεί συσκευή οξυγόνου. Ο γείτονάς του Γιάννης Χρυσοπουλίδης βλασφημά για τα “κωλοεργοστάσια” που “μας σάπισαν” και η σύζυγος του πρώτου, Σοφία, διαμαρτύρεται γιʼ αυτό που διαμαρτύρονται όλες οι γυναίκες των γύρω χωριών: “Τα σπίτια μας μαύρισαν από την τέφρα. Δεν προλαβαίνουμε να καθαρίσουμε. Όσο για τα ρούχα, τα απλώνουμε άσπρα και τα μαζεύουμε μαύρα”.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
Η μεγάλη νοσηρότητα στο ευρύτερο ενεργειακό λεκανοπέδιο αποτυπώνεται στην επιδημιολογική έρευνα του καθηγητή Λάζαρου Σιχλετίδη, σύμφωνα με την οποία: Στην Πτολεμαΐδα το 40,3% του πληθυσμού πάσχει από ρινίτιδα, το 6,9% από άσθμα, το 12,1% από λοιμώδη βρογχίτιδα και το 17% από οξεία βρογχίτιδα. Τα αντίστοιχα ποσοστά στην πόλη της Κοζάνης είναι ρινίτιδα 35,2%, άσθμα 5,4%, λοιμώδη βρογχίτιδα 8,1% και οξεία βρογχίτιδα 12,3%. Πολύ μικρότερα είναι τα ποσοστά νοσηρότητας στα Γρεβενά, που είναι απομακρυσμένα από τη βιομηχανική περιοχή και τη ρύπανση που αυτή προκαλεί.
Να σημειωθεί βεβαίως ότι η έρευνα έγινε το 2005 και χρειάζεται επικαιροποίηση, αλλά το βασικό είναι αυτό που επισημαίνουν φορείς και πολίτες, δηλαδή το επιτακτικό αίτημα για μία ολοκληρωμένη επιδημιολογική μελέτη, η οποία θα παρακολουθεί συνεχώς την εξέλιξη της νοσηρότητας του πληθυσμού και τη συσχέτιση των νόσων με τη ρύπανση.

Δείκτης θνησιμότητας. Επικαλούμενος στοιχεία επιδημιολογικών μελετών και του ληξιαρχείου ο πρόεδρος Περιβάλλοντος και Ανέργων Ακρινής Κώστα Πουτακίδη, είπε: “ο δείκτης θνησιμότητας από καρκίνο στην Ακρινή είναι σχεδόν τετραπλάσιος σε σχέση με τον μέσο πανελλαδικό όρο. Ανά 100.000 πληθυσμού της χώρας σημειώνονται 162 θάνατοι, ενώ στην Ακρινή με μία αναγωγή αν ζούσαν 100.000 άνθρωποι οι 550 θα πέθαιναν από καρκίνο”.

Πηγή: Εφημερίδα Μακεδονία της Κυριακής-Του Χρήστου Βήττα