Η μετάβαση από μία κατάσταση μονοκαλλιέργειας της λιγνιτικής εξόρυξης και παραγωγής σε μία κατάσταση παύσης της συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας, με την απόσυρση όλων των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας έως το 2023, είναι ένα εγχείρημα που απαιτεί χρόνο και κοστολογημένο σχέδιο, αφού εμφανίζει σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Το κυβερνητικό σχέδιο νόμου «Δίκαιη Αναπτυξιακή μετάβαση και ρύθμιση ειδικότερων ζητημάτων απολιγνιτοποίησης» που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση στις 12 Οκτωβρίου παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις. Είναι συγκεντρωτικό και δεν διασφαλίζει βιώσιμη, συμπεριληπτική και δίκαιη μετάβαση.
Η περιβαλλοντική διάσταση όφειλε να συνιστά βασικό πυλώνα της προωθούμενης πολιτικής για την ανάπτυξη των συγκεκριμένων περιοχών με όρους αειφορίας. Παράλληλα, η εργασιακή αποκατάσταση όφειλε να αποτελεί τον δεύτερο κύριο πυλώνα με την πρόβλεψη θέσεων εργασίας και σαφούς αντιστοίχισής τους με χρηματοδοτικές πηγές.
Το πνεύμα και περιεχόμενο των όποιων σχετικών νομοθετικών πρωτοβουλιών, θα έπρεπε να εμφορούνται από την αντίληψη της εναρμόνισης με τα εθνικά κανονιστικά κείμενα, εννοώντας την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τον προβλεπόμενο, σε αυτή, στόχο για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, με την κατανόηση ότι η επίτευξη των στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης δεν συνιστά τεχνικό ζήτημα, όπως φέρεται να το αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση, αλλά είναι σύμφυτη με την υλοποίηση και των τριών διαστάσεων της ανάπτυξης: οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική.
Στην Κομισιόν βρίσκεται εδώ και λίγες μέρες η αναφορά του Συλλόγου Περιβάλλοντος Ακρινής που κατατέθηκε τον Απρίλη στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου για την μη ολοκλήρωση της μετεγκατάστασης εντός 10ετίας και ζητά από τα αρμόδια Ευρωπαϊκά όργανα να παρέμβουν. Πρόκειται για μια από τις εξωδικαστικές ενέργειες που προχώρησε ο Σύλλογος το προηγούμενο διάστημα και μετά την παρέλευση της καταληκτικής ημερομηνίας ολοκλήρωσης της μετεγκατάστασης (31 Μαρτίου 2021) βλέποντας πως αυτό που ορίζει ο νόμος δεν τηρήθηκε από την Ελληνική πολιτεία, το Υπουργείο Ενέργειας και την ΔΕΗ.
Όπως αποκαλύπτει σήμερα ο «Χ», η Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου έκρινε παραδεκτή την αναφορά του Συλλόγου και αφού αυτή μεταφραστεί θα διαβιβαστεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Θα διαβιβαστεί δε προς ενημέρωση και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων, καθώς και στην Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας του Ευρωκοινοβουλίου.
Σχετικά με τα επόμενα στάδια επεξεργασίας της Αναφοράς, η Κομισιόν αναμένεται να την εξετάσει και συνήθως αποστέλλει την απάντησή της εντός 3 μηνών από τη στιγμή που λάβει την μεταφρασμένη Αναφορά κι όλα τα σχετικά έγγραφα. Κατ’ εξαίρεση σ’ ορισμένες περιπτώσεις, η Κομισιόν μπορεί να ζητήσει παράταση της προθεσμίας εξέτασής της.
Σε περίπτωση που δεν απαντήσει εντός της παραπάνω προθεσμίας, η Επιτροπή Αναφορών του Κοινοβουλίου αναμένεται να προσκαλέσει την υπεύθυνη υπηρεσία της Κομισιόν σε μια από τις συνεδριάσεις της για να τεθεί η Αναφορά προς συζήτηση, παρουσία του αναφέροντος (δηλαδή του Συλλόγου Περιβάλλοντος Ακρινής). Διαφορετικά η Επιτροπή Αναφορών εξετάζει την απάντηση σχετικά με το αν χρειάζεται περαιτέρω ενέργεια.
Πρόκειται για μια πολύ σημαντική εξέλιξη στην υπόθεση της μετεγκατάστασης που αποδεικνύει πως τα Ευρωπαϊκά όργανα «δουλεύουν» σε αντίθεση με τις μεγάλες καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην χώρα μας ακόμη και στα κορυφαία όργανα της δικαιοσύνης όπως το Συμβούλιο της Επικρατείας, στο οποίο έχει προσφύγει ο Σύλλογος στις αρχές του χρόνου.
Να σημειωθεί πως η Επιτροπή Αναφορών έχει γνωμοδοτικό ρόλο και οι αποφάσεις της δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα, όπως και του Έλληνα Συνηγόρου του Πολίτη, στον οποίο ο σύλλογος κατέφυγε, επίσης, καταθέτοντας αίτημα.
Μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες του 20ου αιώνα ήταν η κατολίσθηση εκατοντάδων τόνων αποβλήτων από το τοπικό ανθρακωρυχείο του Άμπερφαν προς το χωριό στις 21 Οκτωβρίου του 1966. Τα απόβλητα ανακατεμένα με τόνους λάσπης σάρωσαν στο διάβα τους σπίτια και το δημοτικό σχολείο της περιοχής. Εκατόν δεκαέξι παιδιά και είκοσι οκτώ ενήλικες πέθαιναν από ασφυξία και σοβαρούς τραυματισμούς. Η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ αδιαφόρησαν. Οι κάτοικοι, μέχρι σήμερα 55 χρόνια μετά, δεν μπορούν ακόμα να ξεχάσουν.
Αν θα έπρεπε να αποτυπώσω την απελπισία της εργατικής τάξης σε μια μόνο εικόνα θα ήταν: οι γονείς και οι ανθρακωρύχοι να σκάβουν, απέλπιδα, με γυμνά χέρια κάτω από την λάσπη και τον υγροποιημένο άνθρακα να βρουν τα παιδιά τους. Στις μεγάλες συμφορές φαίνεται η ταξική διαφορά και στο ουαλικό χωριό Άμπερφαν έμελλε να χαθεί μια ολόκληρη γενιά παιδιών για να γίνει αυτό πρόδηλο,σε ολόκληρο τον πλανήτη, τον Οκτώβρη του 1966.
Με νομοθετική πράξη είκοσι χρόνια πριν, το 1946, η Βρετανική Βουλή εθνικοποίησε και έθεσε κάτω από τον κρατικό έλεγχο την βιομηχανία άνθρακα στην Μεγάλη Βρετανία. Οι εθνικοποιήσεις σε όλες τις χώρες μετά τον ΒΠΠ ήταν μια πολιτική εξυγίανσης της οικονομίας με δυο καίριους σκοπούς :την απορρόφηση των χρεών των ιδιωτικών εταιριών με ή χωρίς αποζημίωση τους ιδιώτες και την συγκράτηση των τιμών των κοινωνικών αγαθών σε χαμηλά επίπεδα κατά την διάρκεια της επανάκαμψης της οικονομίας . Αρκετές από αυτές τις κρατικές βιομηχανίες στην συνέχεια υπήρξαν κερδοφόρες και ενίσχυσαν τα κρατικά ταμεία δημιουργώντας κοινωνικές παροχές προς τους ευάλωτους πολίτες.
Το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα ήταν υπεύθυνο για την διοίκηση των βιομηχανιών άνθρακα σε ολόκληρη της επικράτειας της Μεγάλης Βρετανίας.
Τρία χρόνια πριν την τραγωδία είχε ενημερωθεί από το τοπικό συμβούλιο της περιοχής για την επικινδυνότητα που παρουσίαζαν οι λόφοι αποβλήτων του ορυχείου και παρά τις όποιες διαβεβαιώσεις για έργα τίποτα δεν είχε γίνει στην περιοχή μέχρι τον Οκτώβριο του 1966. Το κόστος για την μεταφορά των τεράστιων όγκων ήταν μεγάλο και η βρετανική κυβέρνηση δεν ήθελε να το επωμιστεί.
Η Ουαλία ήταν η περιοχή της Μεγάλης Βρετανίας με τα περισσότερα ορυχεία. Οι περισσότερες πόλεις και χωριά εξαρτιόταν από την εξόρυξη του άνθρακα και πολλοί από αυτούς τους οικισμούς είχαν δημιουργηθεί και αναπτυχθεί χάρης σε αυτά. Το Άμπερφαν αριθμούσε 5.000 κατοίκους και σχεδόν κάθε οικογένεια είχε ένα μέλος το οποίο εργαζόταν στο ορυχείο. Η δουλειά του ανθρακωρύχου ήταν σκληρή και επικίνδυνη γι αυτό οι εργάτες είχαν διαμορφώσει ισχυρά οργανωμένα σωματεία τα οποία δεν δίστασαν την δεκαετία του ‘70 να συγκρουστούν σφόδρα με την Σιδερά Κυρία, Μάργκαρετ Θάτσερ και να κρατήσουν τα δικαιώματα τους όταν ο νεοσυντηρητισμός θα σάρωνε την γηραιά Αλβιώνα και θα σύνθλιβε σωματεία άλλων κλάδων.
Παρά τις δυναμικές τους διεκδικήσεις το βιοτικό επίπεδο των εργατών παρέμεινε περιορισμένο και το μικρό ουαλικό χωριό αποτύπωνε σε μικρογραφία μια μικροαστική - εργατική κοινωνία με τα όποια θετικά και αρνητικά αυτό συνεπάγεται.
Από τις αρχές Οκτωβρίου του 1966 η βροχή έπεφτε συνεχόμενα στην περιοχή για περίπου για 3 βδομάδες. Η βροχόπτωση είχε θορυβήσει το τοπικό συμβούλιο το οποίο φοβόταν για ακόμα μια πλημμύρα. Τα τελευταία πέντε χρόνια το Άμπερφαν είχε πλημμυρίσει 12 φορές βυθίζοντας την οικονομία του χωριού με ανυπολόγιστες υλικές ζημιές.
Το πρωί της 21η Οκτωβρίου στις 7:30 το πρωί, εργάτες του ορυχείου αντελήφθησαν πως το σημείο 7, ένας τεράστιος όγκος αποβλήτων είχε υγροποιηθεί από την βροχή και να αποχωρούσε με κατεύθυνση το χωριό. Προσπαθώντας να ειδοποιήσουν για τον θανάσιμο κίνδυνο ξεκίνησαν έναν άνισο αγώνα δρόμου πρώτα προς το γραφείο του διευθύνοντα συμβούλου και ύστερα προς τις Άρχες για εκκένωση. Πρόλαβαν να μπουν στο γραφείο της εταιρίας λίγα λεπτά πριν ένας τεράστιος μαύρος όγκος άνθρακα χτυπήσει τα πρώτα σπίτια του χωριού και μαζί και το δημοτικό σχολείο.
Ο θόρυβος της αυτής της μαύρης λάσπης καθώς σάρωνε τα πάντα στο πέρασμα της ήταν βγαλμένος από εφιάλτη. Οι μαθητές του δημοτικού, μόλις είχαν μπει στις τάξεις τους και λάμβαναν παρουσίες όταν μέσα σε ελάχιστα λεπτά βρέθηκαν θαμμένοι κάτω από τόνους λάσπη και άνθρακα. Εκεί που ακουγόντουσαν γέλια και παιδικές φωνές, μετά τον εκκωφαντικό θόρυβο, υπήρξε για λίγο νεκρική σιγή. Το σοκ ήταν μεγάλο και κανείς δεν είχε αντιληφθεί ακόμα τι είχε συμβεί. Σε ελάχιστα λεπτά, μέσα από τα χαλάσματα ακούστηκαν κλάματα και κραυγές πόνου από τα παιδάκια που ήταν ακόμα ζωντανά.
Οι μαρτυρίες από όσους επέζησαν θυμίζουν ταινία τρόμου. Πολλά παιδάκια είδαν τους φίλους, τους δασκάλους και τα αδέρφια τους νεκρά μέσα στα χαλάσματα όντας και τα ίδια θαμμένα ζωντανά δίπλα τους. Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού έτρεξαν στο σχολείο και προσπαθούσαν φωνάζοντας τα ονόματα των παιδιών τους να τα βρουν. Έσκαβαν με τα χέρια τους και προσπαθούσαν να τα βγάλουν μέσα από την λάσπη. Εργάτες με εργαλεία έφτασαν λίγο αργότερα και άρχισαν το σκάψιμο μαζί με τους απελπισμένους γονείς και κατοίκους. Παντού άκουγες κραυγές, κλάματα, προσευχές. Όπου και να γύριζες το βλέμμα έβλεπες μαύρο χρώμα και καταστροφή. Ανθρώπους βυθισμένους στην λάσπη, στον ιδρώτα, στα δάκρυα.
Η βροχή συνέχιζε να πέφτει και ο όγκος των αποβλήτων όλο και να σπρώχνει περισσότερη λάσπη προς το χωριό. Χρειάστηκαν 2 ολόκληρες ώρες ώστε ειδικά συνεργεία να καταφέρουν να κατευθύνουν αλλού τον μαύρο χείμαρρο και την βροχή.
Την πρώτη μιάμιση ώρα μετά την καταστροφή κατάφεραν να απεγκλωβίσουν 22 ζωντανά παιδιά και 5 ενήλικες. Η κοινή γνώμη παγώνει αθώς μαθαίνει το τραγικό συμβάν από τις ειδήσεις. Κάτοικοι των διπλανών πόλεων και χωριών καταφθάνουν να βοηθήσουν, παρότι οι αρχές και οι υπεύθυνοι του ορυχείου κάνουν συνεχείς εκκλήσεις, να μην μαζεύεται κόσμος στις περιοχές διάσωσης και να μην δημιουργούνται αυθόρμητες ομάδες εθελοντών οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα.
Μετά τις 11:00 πμ όσοι βγαίνουν από τα συντρίμμια είναι νεκροί. Η χώρα συνειδητοποιεί το μέγεθος της τραγωδίας. Τα ΜΜΕ έχουν καταφθάσει στην περιοχή και μεταδίδουν αχόρταγα πληροφορίες για τα θύματα και τις οικογένειες τους. Καλούν τους συγγενείς να μιλήσουν για τα θύματα και τους προτρέπουν να κλάψουν γι αυτά μπροστά στις κάμερες.
Οι υπεύθυνοι της τραγωδίας ; Λάμπουν δια της απουσίας τους! Ο Λόρδος Ρόμπενς, επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Άνθρακα, ενημερώνεται από τους πρώτους για την καταστροφή. Αποφασίζει να στείλει τον Γενικό Διευθυντή Παραγωγής και τον Μηχανικό Ασφαλείας του Συμβουλίου ενώ ο ίδιος επιλέγει να περάσει το απόγευμα του σε εκδήλωση που δίδεται προς τιμή του στο Πανεπιστήμιο του Σάρρεϋ. Πως δικαιολογεί αυτή την επιλογή του ; Σύμφωνα με δήλωση του :
‘’Αν εμφανιζόταν ένας μη ειδικός στο χώρο της τραγωδίας θα αποσπούσε την προσοχή των ειδικών από τις σημαντικές ενέργειες που έπρεπε να γίνουν εκείνη την στιγμή’’.
Ο Πρωθυπουργός της χώρας Χάρολντ Γουίλσον εμφανίζεται στις 21:40 το βράδυ και μένει στο χωριό ως τα μεσάνυχτα. Αποφασίζει μαζί με τοπικούς φορείς πως πρέπει να δημιουργηθεί ένα ειδικό ταμείο βοήθειας για τους πληγέντες της περιοχής και όσους έχασαν τα παιδιά τους.Ο πρίγκιπας Φίλιππος εμφανίζεται την επόμενη μέρα το πρωί στο τόπο της διάσωσης και συνομιλεί με τους διασώστες. Η Βασίλισσα Ελισάβετ θα εμφανιστεί μια βδομάδα αργότερα.
Ο Λόρδος Ρόμπενς καταφθάνει το απόγευμα της επόμενης μέρας και αρχίζει άμεσα την συγκάλυψη των ευθυνών του Εθνικού Συμβουλίου Άνθρακα αλλά και των τοπικών υπευθύνων. Μιλά για ‘’πρωτοφανή καιρικά φαινόμενα’’ αναφερόμενος στην συνεχή βροχόπτωση και πως δεν γνώριζαν πως οι λόφοι θα μπορούσαν να παρασυρθούν.
Οι κάτοικοι αρχίζουν από τις πρώτες μέρες να αγανακτούν με αυτές τις δηλώσεις και την αδιαφορία των επισήμων. Από την πρώτη στιγμή οι κατηγορίες τους στρέφονται ενάντια του Συμβουλίου που γνώριζε τρία χρόνια πριν για την επικείμενη καταστροφή και κώφευσε.
Στις 27 Οκτωβρίου γίνεται η μαζική κηδεία 81 παιδιών και το τελευταίο παιδί βρίσκεται ανάμεσα στα συντρίμμια την επόμενη μέρα. Στις 29 Οκτώβρη φτάνει για πρώτη φορά η Βασίλισσα και εκείνη με την δικαιολογία πως ‘’αν έρχονταν πιο νωρίς οι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να τις αποτίνουν τιμές από να βοηθήσουν στην διάσωση’’. Υπήρχε πιθανότητα γονιός να νοιαστεί για την Βασίλισσα ενώ έχει χάσει το παιδί ή τα παιδιά του, αναρωτιούνται οι κάτοικοι της περιοχής αλλά απάντηση δεν παίρνουν.
Δεν παίρνουν ούτε καν ολόκληρο το ποσό από το ταμείο Βοήθειας. Χιλιάδες άνθρωποι από ολόκληρο το κόσμο κάνουν δωρεές σε αυτό και το ποσό φτάνει το 1,7 εκατομμύριο λίρες Αγγλίας. Μέρος από το ποσό δεσμεύεται από την αγγλική κυβέρνηση ώστε να χρησιμοποιηθεί από το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα για να μετακινηθούν οι εναπομείναντες λόφοι αποβλήτων και φυσικά τα συντρίμμια. Το ποσό επιστράφηκε στους κατοίκους, άτοκα, μόλις το 1997 με μια συγγνώμη από το αγγλικό κράτος.
Η δίκη έγινε και κανείς δεν τιμωρήθηκε. Όλοι οι υπεύθυνοι απαλλάχτηκαν των κατηγοριών τους και κανείς δεν έχασε την θέση εργασίας του. Όλα καλά και ωραία στο βασίλειο. Οι κάτοικοι του Άμπερφαν;
Οι γονείς των χαμένων παιδιών εμφάνισαν υψηλή θνησιμότητα, κατάθλιψη και μετατραυματικό σοκ. Τα παιδάκια που επέζησαν ήρθαν αντιμέτωπα και αυτά με το μετατραυματικό στρες κάποια στιγμή στην ζωή τους ενώ πολλά από αυτά ανάπτυξαν ενοχικό σύνδρομο του επιζώντα νιώθοντας ένοχα που έζησαν αντι των φίλων και συμμαθητών τους. Οι αϋπνίες, η νευρικότητα, οι παράλογοι φόβοι και φοβίες, η αδιαφορία για τις χαρές της ζωής ήταν απλά η γαρνιτούρα της καθημερινότητας των ανθρώπων του χωριού. Η μόνη θετική αυτόματη αντίδραση απέναντι στο θάνατο ήταν η αύξηση των γεννήσεων την επόμενη 5ετία. Ήταν η απάντηση του ανθρώπου απέναντι στην καταστροφή και μια υποσυνείδητη αντιμετώπιση της απώλειας.
Μέχρι και σήμερα τα παιδιά του τότε, σήμερα ενήλικες σχεδόν 60 ετών ζουν με την φρικτή ανάμνηση εκείνης της μέρας. Πολλά παιδιά έχασαν τα αδέρφια τους και οι οικογένειες τους προτίμησαν την σιωπή ως τρόπο διαχείρισης του πένθους βαθαίνοντας περισσότερο το ψυχικό τους τραύμα και τις ενοχές.
Το περιστατικό ξαναζωντάνεψε πριν 2 χρόνια στην τρίτη σεζόν του ‘’The Crown’’ όπου πολλοί κάτοικοι της περιοχής έγιναν κομπάρσοι στην σειρά και ο περισσότερος κόσμος έμαθε ή ξαναθυμήθηκε τον εμπαιγμό των κατοίκων εκείνου το μικρού χωριού από την αγγλική κυβέρνηση.
Ο Λόρδος Ρόμπενς; Λίγο αργότερα έγινε διευθυντής της Τράπεζας της Αγγλίας και γρήγορα πέρασε από το Εργατικό Κόμμα στο Συντηρητικό. Αντιστεκόταν σθεναρά στις εθνικοποιήσεις καθ΄όλη την διάρκεια των δεκαετιών ΄70 και ΄80. Επιθυμούσε δε την ιδιωτικοποίηση και όσων εταιριών ήταν κρατικές. Λογικό όσο είσαι σε δημόσια θέση να θες κρατικοποιήσεις όταν είσαι με άλλα συμφέροντα θες άλλα πράγματα...
Μια βιομηχανική περιοχή σε απόλυτη παρακμή. Ένα τοπίο αποκάλυψης, όπου κυριαρχούν για πολλά χιλιόμετρα εγκαταλειμμένα ανθρακωρυχεία. Είμαστε στην κοιλάδα Ζίου. Εδώ βρίσκονται τα σημαντικότερα κοιτάσματα άνθρακα της Ρουμανίας. Πώς θα γίνει η ενεργειακή μετάβαση αυτών των περιοχών της Ευρώπης; Θα υπάρξει βιώσιμο μέλλον γι’ αυτές; Θα είναι εύκολη αυτή η μετάβαση για την κοιλάδα Ζίου;
Το πρώτο ανθρακωρυχείο άνοιξε εδώ το 1840. Η κοιλάδα έγινε σύντομα το κέντρο παραγωγής ενέργειας όλης της περιοχής. Ήταν το λιγνιτικό κέντρο της Ρουμανίας.Έχει όμως μέλλον;
Ο Κετελίν Σενούζα, ένας πρώην ανθρακωρύχος, μας έδειξε πώς να μπούμε στο εγκαταλειμμένο ανθρακωρυχείο της Πετρίλα. Τα κτίρια καταρρέουν, αλλά στην πίσω πλευρά, φίλοι του Σενούζα μεταφέρουν λιγνίτη από ένα διπλανό ανθρακωρυχείο στομ κοντινό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής. Στην κομμουνιστική περίοδο, 16 ανθρακωρυχεία λειτουργούσαν στην κοιλάδα. Τα 12 έχουν πλέον κλείσει. Οι θέσεις εργασίας στον συγκεκριμένο τομέα έχουν μειωθεί από 50.000 τη δεκαετία του ’90 σε μόλις 4.000 σήμερα.
Ο Σενούζα έχει πρόβλημα με τους πνεύμονές του, από τη δουλειά στο ανθρακωρυχείο: «Δούλεψα στο ανθρακωρυχείο για 27 χρόνια. Εκεί κάτω στα υπόγεια, δεν είχαμε ποτέ αρκετό αέρα για να αναπνεύσουμε. Η συγκέντρωση οξυγόνου ήταν πολύ χαμηλή. Αυτό μαζί με τα άλλα αέρια και την σκόνη, προκάλεσαν πνευμονικές ασθένειες. Όλοι οι πρώην ανθρακωρύχοι έχουν πνευμονικές παθήσεις. Το προσδόκιμο ζωής τους έχει μειωθεί. Υπάρχει μια πρόσφατη μελέτη που δείχνει ότι οι πρώην ανθρακωρύχοι πεθαίνουν μεταξύ 56 και 65 ετών στην κοιλάδα Ζίου, λόγω των πνευμονικών παθήσεων και της πυριτίασης».
Η κοιλάδα βρίσκεται στην νοτιοδυτική Ρουμανία. Το Λιβεζένι είναι ένα από τα ανθρακωρυχεία που είναι ακόμη ανοικτό. Η πρωινή βάρδια μόλις επέστρεψε από την εργασία. Ο Γκάμπριελ και οι συνάδελφοί του μόλις έμαθαν για ένα διάταγμα που υπογράφηκε από τον Υπουργό Οικονομίας, που ανακοινώνει το κλείσιμο άλλων δύο ανθρακωρυχείων στην κοιλάδα Ζίου, από το 2024.
Η Πράσινη Συμφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προσπαθεί να αμβλύνει τις συνέπειες της απεξάρτησης από τον άνθρακα σε όλη την ήπειρο, μέσα από ένα τεράστιο πακέτο βοήθειας δισεκατομμυρίων ευρώ, που ονομάζεται Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης.
Ο άνθρακας έχει καθοριστικό ρόλο για 108 περιοχές της Ε.Ε. Περίπου 240.000 άνθρωποι απασχολούνται σ’ αυτόν τον τομέα. Τα επόμενα επτά χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφέρει 40 δις ευρώ απευθείας σ’ αυτές τις περιοχές για την απανθρακοποίηση. Το ποσό αυτό αναμένεται να φτάσει 150 δις ευρώ από τη σύμπραξη δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων.
Θα συναντήσουμε τον Γκάμπριελ και τη Μαριάνα Ράντου στο σπίτι τους. Ο Γκάμπριελ είχε μια δύσκολη μέρα. Μεταφέρει μεγάλες ποσότητες κάθε μέρα. Η στοά που δουλεύει είναι 500 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Σε λίγους μήνες θα βγει στη σύνταξη. Η Μαριάνα είναι χαρούμενη που έχει τον άνδρα της ασφαλή, δίπλα της. Ακόμη και ο γιος τους κάνει την ίδια δουλειά: «Πέρα από τα ανθρακωρυχεία, δεν υπάρχουν δουλειές στην περιοχή. Και τα χρήματα που παίρνουμε, δεν φτάνουν ποτέ. Δεν υπάρχει μέλλον εδώ. Οι περισσότεροι φεύγουν. Πάνε στο εξωτερικό, όπου μπορούν να βγάλουν περισσότερα. Εδώ δεν μπορείς να βρεις τίποτε. Πού να πάμε να δουλέψουμε; Τα πάντα είναι κλειστά. Πρέπει να πάμε να δουλέψουμε όλοι στα μπαρ; Δεν έχει μείνει τίποτε άλλο. Η δική μου άποψη είναι ότι αν κλείσουν όλα τα ανθρακωρυχεία, θα έχει τελειώσει και η κοιλάδα Ζίου. Θεωρώ ότι δεν πρέπει να κλείσουν, πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν. Πρέπει να γίνουν επενδύσεις και να συνεχίσουν τη λειτουργία τους».
Ο άνδρας της συμπληρώνει: «Εγώ πιστεύω ότι πρέπει να συνεχιστούν και στο μέλλον οι εξορύξεις άνθρακα και όλα τα παιδιά να έχουν δουλειά. Εάν όμως η Ε.Ε. θέλει να κλείσει τα ανθρακωρυχεία, εντάξει. Τι κρίμα! Λυπάμαι πολύ που δεν θα υπάρχουν ανθρακωρυχεία στην κοιλάδα Ζίου».
Στην Χουνεντόρα, στα κεντρικά γραφεία της δημόσιας επιχείρησης ενέργειας, η διοίκηση προσπαθεί να οδηγήσει τα ανθρακωρυχεία και τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας στο μέλλον, μέσα από μια σειρά μεταρρυθμίσεις. Ο Κριστιάν Ρόζου, ο ηγέτης του συνδικάτου και πρώην ανθρακωρύχος έχει διοριστεί τώρα ειδικός διαχειριστής: «Έχουμε ακόμη τέσσερα ανθρακωρυχεία που λειτουργούν στην κοιλάδα Ζίου. Τα δύο από αυτά, το Λουπένι και το Λονέα είναι σε διαδικασία κλεισίματος. Τα άλλα δύο, το Βουλκάν και το Λιβεζένι δεν έχουν ακόμη συγκεκριμένη καταληκτική ημερομηνία. Συνεχίζουν να λειτουργούν όπως και άλλα ανθρακωρυχεία στην Ε.Ε., ιδιαίτερα στην Γερμανία και την Πολωνία. Όσο τα γερμανικά και πολωνικά ορυχεία συνεχίζουν να βγάζουν άνθρακα, το Βουλκάν και το Λιβεζένι θα κάνουν το ίδιο. Πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχουν άλλα μέρη εδώ γύρω, όπου οι άνθρωποι μπορούν να πάνε να δουλέψουν. Δεν υπάρχουν άλλες βιομηχανίες. Για παράδειγμα η οικογένειά μου, οι γονείς μου, οι παππούδες μου, οι προπάπποι μου, όλοι δούλεψαν σ’ αυτά τα ανθρακωρυχεία. Όλες οι οικογένειες της περιοχής έχουν αντίστοιχη ιστορία. Είμαστε δεμένοι με τα ορυχεία με μια άρρηκτη σχέση».
Το Παροσένι είναι το παλιότερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα. Κατασκευάστηκε το 1956. Μαζί με το εργοστάσιο της Μίντια-Ντέβα παράγουν το 5% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Η Ρουμανία εδώ και πολλά χρόνια είναι από τους κορυφαίους ρυπαντές στην Ευρώπη. Μέσω της εφαρμογής της διαδικασίας παράβασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρέωσε τη βαλκανική χώρα να κλείσει μερικές από τις πιο ρυπογόνες μονάδες της. Τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής έχουν παρωχημένη τεχνολογία και τα περισσότερα ρισκάρουν που δεν συμμορφώνονται με τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκινώντας από το 2021.
Μία από τις μονάδες του Παροσένι αναβαθμίστηκε με τη βοήθεια μιας ιαπωνικής εταιρίας. Εξοπλίστηκε με νέα καινοτόμα φίλτρα. Ήταν μια επένδυση 200 εκατομμυρίων ευρώ. Χρησιμοποιούν ασβεστόλιθο για να αφαιρέσουν τα οξείδια του θείου από τον καπνό του άνθρακα. Αυτό όμως δεν λύνει το πρόβλημα CO2. Μαζί με τα άλλα εργοστάσια που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, το Παροσένι συμβάλλει καθοριστικά στην παγκόσμια υπερθέρμανση. Ο Ντόρου Βιζάν είναι ο διευθυντής: «Αυτή η μονάδα λειτουργίας πληροί όχι μόνο τις σημερινές περιβαλλοντικές απαιτήσεις, αλλά και τις πιο αυστηρές που θα εφαρμοστούν από την επόμενη χρονιά. Ευτυχώς, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη, όπως η διάρκεια ζωής του εξοπλισμού που είναι γύρω στα 28-30 χρόνια, η ποσότητα του λιγνίτη που βγαίνει από τα ορυχεία. Και οι δύο ολοκληρώνονται την ίδια περίοδο. Όσον αφορά τις αποφάσεις που πρέπει να παρθούν για το μελλοντικό ενεργειακό μείγμα, πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί με τη ασφάλεια του ενεργειακού μας εφοδιασμού. Η δική μου άποψη είναι ότι στην περίπτωση που γίνουν επενδύσεις, πρέπει να επενδύσουμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο φυσικό αέριο γιατί είναι αναγκαίες για να έχουμε ασφάλεια στον τομέα της ενέργειας. Και σίγουρα πρέπει να επενδύσουμε και στην πυρηνική ενέργεια».
Πηγαίνουμε στο Βουκουρέστι. Ο Αλεξάντρου Μουστάτα εργάζεται για την Bankwatch Romania, μια ΜΚΟ για το περιβάλλον. Θεωρεί ότι το σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα της ρουμανικής κυβέρνησης δεν επαρκεί. Πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές, αντί να δίδονται αφειδώς χρήματα στις μονάδες ενέργειας που βασίζονται στα ορυκτά: «__Ο άνθρακας από την κοιλάδα Ζίου κοστίζει πολύ. Η εξόρυξη είναι πολύ ακριβή. Ο εξοπλισμός είναι παλιός, 30 ετών. Και έχουν γίνει πολλά ατυχήματα, γιατί δεν έχουν εκσυγχρονιστεί τα ορυχεία τις τελευταίες δεκαετίες. Δεύτερον, ακόμη και το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής του Παροσένι που εκσυγχρονιστεί, είναι πολύ ρυπογόνο. Είναι μια από τις πιο ρυπογόνες μονάδες της χώρας. Και παρόλες τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν, δεν είναι αποδοτικό, όσον αφορά και το κόστος του. Η εταιρία που λειτουργεί αυτές τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, ο Ενεργειακός Όμιλος Χουνεντόρα έχει χρέη που προσεγγίζουν το ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Είναι τρελό! Τα τελευταία τέσσερα χρόνια δεν έχουν πληρώσει για την μόλυνση που παράγουν. Είναι μυστήριο πώς λειτουργεί ακόμη αυτή η εταιρία, λαμβάνοντας υπόψη αυτό το χρέος που έχει συσσωρεύσει στο πέρασμα των ετών».
Το επόμενο ραντεβού μας είναι με τον Βίργκιλ Ντάνιελ Ποπέσκου, το Υπουργό Οικονομίας και Ενέργειας της Ρουμανίας. Υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται να κατασκευαστούν νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που να βασίζονται στον άνθρακα. Τι θα γίνει όμως με τις εναπομείνασες; Για την κοιλάδα Ζίου, υπήρχε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι από τα τέσσερα ανθρακωρυχεία που συνεχίζουν να λειτουργούν, τα δύο θα έκλειναν το 2018. Είναι ακόμη ανοικτά. Γιατί; «__Είναι ακόμη ανοικτά, γιατί η προηγούμενη κυβέρνηση δεν έλαβε υπόψη την μεγάλη ποσότητα άνθρακα που υπάρχει σ’ αυτά τα ορυχεία. Και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αυτοανάφλεξης».
Θα πάρουν 4,4 δις ευρώ από τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης. Πώς θα το αξιοποιήσουν; «Καταρχάς, πρέπει να ξέρετε ότι έχουμε δεσμευτεί να υποστηρίξουμε την Πράσινη Συμφωνία. Και αφού το έχουμε κάνει, πρέπει να προχωρήσουμε στον ενεργειακό μετασχηματισμό. Και η μετάβαση από τον άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές, μέσω ενός διαφορετικού ενεργειακού μίγματος είναι προτεραιότητα για μας. Ήδη επεξεργαζόμαστε ένα σχέδιο μετάβασης από τον άνθρακα μέσω του φυσικού αερίου. Έχουμε τα χρήματα, έχουμε τα χρηματοδοτικά εργαλεία και ξέρουμε πώς να το κάνουμε. Οπότε θα το κάνουμε. Σε 30 χρόνια δεν θα υπάρχουν ανθρακωρυχεία στη Ρουμανία. Δεν μπορούμε να μείνουμε κολλημένοι στο παρελθόν».
Πολύχρωμες τοιχογραφίες απεικονίζουν το παρελθόν της κοιλάδας αλλά και το όραμα για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Επιστρέψαμε στο Πετροσάνι, μία από τις βασικές πόλεις με ανθρακωρυχεία στην κοιλάδα του ποταμού Ζίου. Ο δήμαρχος Τιμπέριου Γιάκομπ Ρίντζι είναι πρώην μηχανικός εξορύξεων. Έπεισε τις πόλεις της περιοχής να υπογράψουν ένα κοινό μνημόνιο στις Βρυξέλλες, συμφωνώντας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι η Πράσινη Συμφωνία πρέπει να περάσει τώρα και σε τοπικό επίπεδο: «Οι θέσεις εργασίας του μέλλοντος στην κοιλάδα Ζίου δεν πρέπει να έχουν σχέση με την εξαγωγή άνθρακα αλλά με τον τουρισμό, τον τομέα των υπηρεσιών και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι σημαντικό αυτό που γίνεται στις Βρυξέλλες. Αυτοί δημιούργησαν αυτή την πλατφόρμα για τις περιοχές που πρέπει να προχωρήσουν σε απανθρακοποίηση. Για πρώτη φορά έθεσαν στο επίκεντρο, τον άνθρωπο, τις οικογένειες. Όχι μόνο το οικονομικό όφελος ή το περιβάλλον, αλλά και τους ανθρώπους. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είπε ότι δεν θα αφήσουν κανένα πίσω. Οι χώρες που μοιράζονται αυτά τα κοινά προβλήματα από την εξόρυξη άνθρακα θα προχωρήσουν μαζί, μέσω αυτών των τεκτονικών αλλαγών, με την πλήρη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».
Η Πράσινη Συμφωνία όμως απαιτεί πολλή δουλειά. Ο Νικολάε Ντουμιτρέσκου είναι επίσης πρώην ανθρακωρύχος. Αφού έφυγε από το ορυχείο της Πετρίλα, δούλεψε για πολλά χρόνια στην Ιταλία. Ήθελε όμως να είναι αφεντικό του εαυτού του, γι’ αυτό γύρισε στην πατρίδα του και άνοιξε μια μικρή εταιρία κατασκευών. Το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης έδωσε ξανά ζωή και δουλειές στην κοιλάδα Ζίου: «__Νομίζω ότι το μέλλον είναι στις κατασκευές, σε πράγματα όπως αυτά που κάνουμε. Οι κτιριακές ανάγκες των πόλεων διαρκώς εξελίσσονται, το ίδιο και των χωριών. Πάνω από όλα όμως θα υπάρξουν επενδύσεις στον τομέα της τεχνολογίας της πληροφορίας. Έχουμε ήδη εδώ κάποιες καλές εταιρίες. Όλες όμως αυτές οι αλλαγές πρέπει να στηριχθούν από την Ε.Ε. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι start-up που θα δημιουργηθούν, χρειάζονται βοήθεια για να αλλάξουν το σκηνικό».
Το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης για την κοιλάδα Ζίου είναι ακόμη στην αρχή. Τα περισσότερα πρότζεκτ θα υλοποιηθούν τα επόμενα επτά χρόνια. Έχει ήδη αρχίσει όμως να διαμορφώνεται το όραμα για το μέλλον: να γίνει η κοιλάδα ένας τουριστικός προορισμός για όλους τους μήνες. Θα συναντήσουμε τον Εμίλ Περέου, ο οποίος απέκτησε μεγάλη περιουσία στον τομέα του ξύλου και έχει κάνει επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο. Έφτιαξε το χιονοδρομικό κέντρο Στράζα και ετοιμάζεται να κατασκευάσει ένα ακόμη:
«Η κοιλάδα Ζίου έχει απίστευτη τουριστική δυναμική. Δεν είναι μόνο ο τουρισμός που συνδέεται με το σκι. Η περιοχή μας έχει τρομερή ομορφιά. Σε λίγα χρόνια, θα έχουμε χιλιάδες τουρίστες με ποδήλατα. Ήδη του χρόνου, ελπίζουμε ότι θα έχουμε ολοκληρώσει 500 χιλιόμετρα διαδρομών για ποδήλατα βουνού. Πάνω από όλα όμως, έχουμε μια από τις καλύτερες περιοχές στην Ευρώπη για όσους τους αρέσει η σπηλαιολογία. Το πετύχαμε στην Στράζα. 500 άνθρωποι εργάζονται εδώ, κατά τη διάρκεια της χειμερινής σεζόν. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε ένα μικρό ορυχείο. Γιατί στο μέλλον να μην εργάζονται χιλιάδες στον τομέα του τουρισμού, σε όλη την κοιλάδα Ζίου»;
Ίσως όμως υπάρχει και μια άλλη ελπιδοφόρα προοπτική για την περιοχή. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από ηλεκτρικούς σταθμούς φόρτισης. Ο Μάριους Ζουρλέα τους κατασκευάζει. Στην αρχή δούλευε σε ανθρακωρυχείο. Μετά ξεκίνησε αυτή την πρωτοποριακή ιδέα με μόλις τρεις υπαλλήλους. Τώρα έχει 65 και συνεχίζει να επεκτείνεται: «Η ανάπτυξη της εταιρίας μας βασίστηκε στο εξειδικευμένο προσωπικό που υπήρχε από τον τομέα των εξορύξεων εδώ στην κοιλάδα Ζίου και κυρίως από τους μορφωμένους νέους που ήλθαν από το τοπικό πανεπιστήμιο. Χάρις στα ευρωπαϊκά κονδύλια που πήραμε, η εταιρία μας μπόρεσε να αναπτυχθεί γρήγορα. Αυτό εξηγεί την επιτυχία μας».
Ο Στεφάν Νιστόρ είναι και αυτός πρώην ανθρακωρύχος. Ήρθε από την Μολδαβία νέος εδώ. Πίστευε ότι η κοιλάδα είναι ένα είδος Ελντοράντο, όπου θα πραγματοποιούσε τα όνειρά του. Η ελπίδα του όμως διαλύθηκε από την σκληρή πραγματικότητα. Όπως και πολλοί άλλοι έχασε τη δουλειά στο ορυχείο. Δεν το έβαλε κάτω. Μπήκε σε πρόγραμμα κατάρτισης. Σήμερα κατασκευάζει ηλεκτρικές μονάδες σε ένα χώρο εργασίας που έχει ως στόχο να οδηγήσει την Ρουμανία στο μέλλον της ηλεκτροκίνησης και της βιωσιμότητας: «__Είμαι εξειδικευμένος τεχνικός. Ξέρω να επιδιορθώνω, να φροντίζω και να χρησιμοποιώ όλα τα είδη μηχανών. Θέλω να επισημάνω ότι η τεχνογνωσία που απέκτησα στο ανθρακωρυχείο με βοήθησε πολύ με την δουλειά που κάνω τώρα εδώ. Στο ορυχείο ήμουν συγκολλητής. Ξέρω να χειρίζομαι ιμάντες μεταφοράς. Αυτή την εξαιρετική εμπειρία μπορώ να την χρησιμοποιήσω εδώ. Απλά πρέπει να είσαι εφευρετικός».
Το πιο σπουδαίο πράγμα στην κοιλάδα είναι η εξειδίκευση και οι τεχνικές γνώσεις που έχουν όλοι όσοι εργάζονταν στα ορυχεία. Αυτή η τεχνογνωσία θα βοηθήσει τους ανθρώπους να φτιάξουν ένα νέο, βιώσιμο μέλλον. Το Πανεπιστήμιο του Πετροσάνι θα παίζει καθοριστικό ρόλο: παλιότερα ήταν η σχολή κατάρτισης όλων των ανθρακωρύχων. Τώρα προσφέρει εξειδίκευση σε πολλούς τεχνικούς τομείς. Ο Σορίν Μιχάι Ράντου είναι ο εκτελεστικός διευθυντής του πανεπιστημίου: «Βλέπω την κοιλάδα Ζίου ως τη μελλοντική Silicon Valley της Ρουμανίας. Έχει μέλλον όμως και ως ενεργειακός κόμβος, γιατί έχει τη δυναμική, την τεχνογνωσία και το εξειδικευμένο εργατικό προσωπικό. Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε κορυφαίους ειδικούς στο πανεπιστήμιό μας. Το μέλλον της κοιλάδας μας μπορεί να είναι ένας συνδυασμός τουριστικής ανάπτυξης, εταιριών υψηλής τεχνολογίας αλλά και χρήσης κάποιων παλιών συμβατικών τεχνολογιών».
Για να διασωθεί η πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής χρειάζεται συστράτευση όλων των δυνάμεων. Μαζί με άλλους ανθρακωρύχους, ντόπιους καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες, ο Κετελίν Σενούζα έφτιαξε μια ένωση που ονομάζεται Planeta Petrila. Στο Μουσείο Μνήμης μας δείχνει το προστατευτικό κράνος που φορούσε παλιά. Χρειάστηκε να εργαστεί τρία χρόνια εθελοντικά για να στήσει τις πρώτες αίθουσες αυτού του άτυπου μουσείου εξορύξεων άνθρακα.
Με τα χέρια του, ξανακτίζει ένα παλιό ορυχείο. Αυτά είναι τα πρώτα βήματα ενός φιλόδοξου πρότζεκτ που θέλει να έχει διεθνή αναγνώριση. Στόχος να ελκύσει χιλιάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο σ’ αυτό το μέρος. Ο Σενούζα μας δείχνει το βίντεο που έβγαλε την τελευταία μέρα πριν κλείσει το ορυχείο της Πετρίλα. Οι στοές έκλεισαν για πάντα το 2015.
Μια δυναμική ομάδα αρχιτεκτόνων που έχουν την έδρα τους στο Βουκουρέστι, την Τιμισοάρα και το Παρίσι στηρίζει το Planeta Petrila. Είχαν πληροφόρηση ότι σκόπευαν να γκρεμίσουν όλα τα κτίρια του παλιού ορυχείου και αντέδρασαν. Κατάφεραν να σώσουν κάποια και κινητοποίησαν τον κόσμο για να μεταμορφώσουν το χώρο σε κάτι εντελώς διαφορετικό. Η Ίλινκα Πάουν Κονσταντινέσκου είναι αρχιτέκτονας: «Όταν κάναμε την πρώτη μας συνάντηση με τους πολίτες της Πετρίλα, κάποιοι είχαν την ιδέα να κτίσουμε πισίνες σε εκείνο το μέρος, γιατί αυτοί οι κώνοι εδώ χρησιμοποιούνταν ως δεξαμενές νερού, για το πλύσιμο του άνθρακα. Θα έχουμε λοιπόν χώρους χαλάρωσης στην κορυφή του κτιρίου με εξαιρετική θέα στην Πετρίλα και σε όλη την περιοχή των εξορύξεων. Μετά θα μπορούσε να γίνει μια έκθεση σε έναν άλλο μεγάλο κώνο, που ήταν μια ιδέα που προήλθε από έναν ντόπιο καλλιτέχνη, τον Ίον Μπάρμπου, που πρότεινε να γίνει αυτή η κυκλική ράμπα, που θα βοηθήσει όποιον θέλει να εξερευνήσει αυτήν την ξεχωριστή τοποθεσία. Το γεγονός ότι αυτό το συγκρότημα συνδέεται με τον σιδηροδρομικό σταθμό, με το Πετροσάνι, είναι μια καλή αφετηρία για να μπορέσει να έλθει κόσμος εδώ και να απολαύσει αυτή τη νέα εμπειρία».
Αυτό όμως το μελλοντικό όραμα για την περιοχή απειλείται. Μερικά από τα κτίρια των ορυχείων τέθηκαν σε καθεστώς προστασίας. Υπάρχει διαμάχη αν πρέπει ο χώρος να γίνει πόλος έλξης για τους τουρίστες. Τα προηγούμενα δύο χρόνια, πάνω από 10.000 επισκέπτες ήρθαν εδώ. Ο Σενούζα έκανε ξενάγηση σε γονείς, παιδιά και τουρίστες, μοιράστηκε μαζί τους πληροφορίες, γνώσεις και αναμνήσεις. Τώρα το μέλλον αυτού του τόπου εναπόκειται στις τοπικές αρχές και την πολιτεία: «Σε 10 χρόνια, αυτό πρέπει να είναι μουσείο, ένας χώρος βιομηχανικής κληρονομιάς. Η ανακαίνιση αυτών των κτιρίων θα φέρει δουλειές στην κοιλάδα Ζίου, στους κατοίκους της Πετρίλα. Το όνειρό μου είναι σε 10 χρόνια, να έχει γίνει ένα τουριστικό μέρος με θέατρα, τέχνες και κινηματογράφους. Υπάρχει μεγάλη τουριστική δυναμική. Το τέλος των εξορύξεων άνθρακα δεν πρέπει να σημάνει το τέλος της κοιλάδας Ζίου».
Όλοι οι ανθρακωρύχοι με τους οποίους μιλήσαμε συμφωνούν: το χαοτικό κλείσιμο των ορυχείων τη δεκαετία του ΄90 δεν πρέπει να επαναληφθεί. Καινοτόμες start-up, τουριστικά πρότζεκτ και πράσινες επενδύσεις μπορούν να βοηθήσουν την κοιλάδα Ζίου να έχει βιώσιμο μέλλον, μέσα από τα ερείπια που άφησε πίσω του το παρελθόν που βασίστηκε στην εξόρυξη άνθρακα.
Παράνομοι αποκλεισμοί εκσκαφέων, διαδηλώσεις κάθε εβδομάδα κατά της καύσης λιγνίτη και εκατοντάδες ακτιβιστές να φτιάχνουν καταυλισμούς διαμαρτυρίας και δενδρόσπιτα. Η σύγκρουση στην Γερμανία για το πότε θα καταργηθεί η χρήση άνθρακα γίνεται ολοένα και πιο σφοδρή. Ο ανταποκριτής του Euronews, Χανς φον ντερ Μπρελί πήγε επί τόπου για να δει τι συμβαίνει σε ένα από τα μεγαλύτερα επιφανειακά ορυχεία λιγνίτη του κόσμου, το Γκαρτζβάιλερ ΙΙ:
«Είμαι εδώ, την αυγή, εντυπωσιασμένος από την ομορφιά του βιομηχανικού τοπίου, που απλώνεται μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι. Είναι ένα αφηρημένο μοτίβο γης και στρωμάτων λιγνίτη, που αναδεικνύονται από το πρώτο πρωινό φως. Πρόκειται όμως για μια καταστροφική ομορφιά: Αν εξορύξουν και κάψουν τους εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους λιγνίτη που υπάρχουν εδώ, τότε η Γερμανία δεν θα πετύχει τους κλιματικούς της στόχους. Η χώρα ξύπνησε τα τελευταία χρόνια και αντιλήφθηκε ότι η κλιματική καταστροφή βρίσκεται πολύ κοντά και είναι αληθινή: οι καύσωνες εναλλάσσονται με τρομακτικές βροχοπτώσεις, καταπίνοντας χωριά και ανθρώπινες ζωές.
Δεν είναι σύμπτωση που είμαι εδώ σήμερα. Είχα μια πληροφορία εκ των έσω από μια από τις πηγές μου στο γερμανικό κίνημα για την κλιματική προστασία, ότι σχεδιάζεται κάτι μεγάλο. Δεν μου έδωσαν λεπτομέρειες. Απλά την ημέρα και την τοποθεσία. Το σασπένς ήταν μεγάλο.
Ήταν ο τέλειος συγχρονισμός: στο Βερολίνο, τα πολιτικά κόμματα είναι σε συνομιλίες για σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού. Η ανησυχία για το κλίμα και τον άνθρακα είναι ανάμεσα στα κορυφαία θέματα που θα συζητηθούν από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Και όλα αυτά λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η COP26, η παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα στην Γλασκόβη.
Ξαφνικά ο ήχος της σειρήνας ενός περιπολικού διαλύει την ηρεμία. Λίγα λεπτά αργότερα, ένα ελικόπτερο κάνει την εμφάνισή του πάνω από το ορυχείο. Δέχομαι ένα σύντομο μήνυμα στην κρυπτογραφημένη εφαρμογή Telegram: ένας εκσκαφέας και δύο γερανοί έχουν καταληφθεί από ακτιβιστές.
Μια εντελώς άγνωστη μέχρι σήμερα ομάδα, η “Αντεπίθεση για μια Καλή Ζωή» μπήκε κρυφά στο ορυχείο, κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι 21 ακτιβιστές χωρίστηκαν σε ομάδες και έφτασαν στο κέντρο του ορυχείου. Ακινητοποίησαν τα τρία τεράστια μηχανήματα. Μερικοί αλυσοδέθηκαν στην κορυφή των εκσκαφέων.
Έξω από το ορυχείο, συναντώ την Λάρα και την Σάρα, στον καταυλισμό διαμαρτυρίας που βρίσκεται στο χωριό Λίτζερατ. Είναι ένα από τα έξι χωριά που απειλούνται με εξαφάνιση, λόγω του ορυχείου. Μετά από συνεννόηση, συμφωνούν να με φέρουν σε επαφή με έναν απόρρητο τηλεφωνικό αριθμό μιας από τις ακτιβίστριες που είναι δεμένη στον εκσκαφέα: «Τα αισθήματά μας είναι ανάμικτα. Δεν είναι εύκολο να μπαίνεις σε ένα ορυχείο και να αποκλείεις τον εκσκαφέα. Κάνουμε αυτή τη δράση για να πιέσουμε για κατάργηση της χρήσης του άνθρακα, το συντομότερο δυνατόν. Δεν αποδεχόμαστε την ημερομηνία που έχει τεθεί, το 2038, διότι θα χαθούν περισσότερα χωριά, όπως το Λίτζερατ».
Κατά τη διάρκεια της εργασίας μου ως ρεπόρτερ του Euronews, επισκέφτηκα αρκετά ορυχεία στην Ευρώπη. Θυμάμαι πολύ καλά όλες τις συζητήσεις που είχα με ανθρακωρύχους, αφεντικά, υπουργούς της κυβέρνησης στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη. Και θυμάμαι ένα από τα βασικά τους επιχειρήματα: Γιατί να καταργήσουμε νωρίτερα τον άνθρακα, στην Πολωνία, την Ρουμανία, και αλλού, αφού ακόμη και η πλούσια Γερμανία δεν μπορεί να απεξαρτηθεί από τον άνθρακα πριν το 2038;
Ο αργός ρυθμός απεξάρτησης της Γερμανίας έχει επιβραδύνει και την ευρωπαϊκή ενεργειακή μετάβαση. Αλλά αναμένονται αλλαγές: Οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι συζήτησαν μια προκαταρκτική διερευνητική γνωμοδότηση για τη μελλοντική κυβερνητική τους συμφωνία, αναφέροντας για πρώτη φορά το 2030 ως ημερομηνία κατάργησης του άνθρακα.
_Γεννά αυτό ελπίδα για το κλίμα, για τα χωριά που είναι έτοιμα να εξαφανιστούν από το χάρτη επειδή βρίσκονται πάνω σε κοιτάσματα λιγνίτη; Θα επιβιώσουν το Λίτζερατ, το Κέγιενμπεργκ, το Κούκουμ»;
Η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης σας γνωστοποιεί αντίγραφο της με αριθμό 1/2021 Απόφασης της Β΄ Επιτροπής Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών, σχετική με την μετεγκατάσταση του οικισμού Ποντοκώμης, σύμφωνα με το άρθρο 13 του Ν.4273/2014.
Κατά της ως άνω απόφασης της Επιτροπής μπορεί να ασκηθεί ένσταση ενώπιον του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας εντός προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από την κοινοποίηση στους ενδιαφερομένους.
Εισάγεται από 12 Οκτωβρίου 2021 και ώρα 08.00 π.μ., σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων με τον τίτλο «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση και ρύθμιση ειδικότερων ζητημάτων απολιγνιτοποίησης».
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει διατάξεις, οι οποίες σχετίζονται με την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Σ.Δ.Α.Μ.) των περιοχών μετάβασης, όπως αυτές καθορίζονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης, που συνοδεύουν το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ ΔΑΜ 2021-2027 προς μια κλιματικά ουδέτερη και κυκλική οικονομία και με την αντιμετώπιση των σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων, που η μετάβαση αυτή επιφέρει κυρίως στις περιοχές εξόρυξης λιγνίτη και στα νησιά, τα οποία καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες κυρίως από αυτόνομους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής.
Τα Μέρη Α΄ και Β΄ του σχεδίου νόμου περιλαμβάνουν διατάξεις, που προτείνονται ως απολύτως αναγκαίες για την ανασυγκρότηση των οικονομιών των περιοχών μετάβασης, μέσα από την αύξηση των επενδύσεων σε διάφορους τομείς. Μεταξύ των αναγκαίων προϋποθέσεων για την επίτευξη του κύριου αυτού στόχου, είναι η αποτελεσματικότητα του συστήματος διακυβέρνησης του οποίου η άμεση συγκρότηση και λειτουργία κρίνονται αναγκαίες, ώστε να επιτευχθούν έγκαιρα και αποτελεσματικά οι χρονικοί και ποιοτικοί στόχοι, που έχουν τεθεί στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού για τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση. Η μορφή αυτού του συστήματος πρέπει να είναι συνεκτική και ενιαία ,ώστε οι επιμέρους ενέργειες, που θα δρομολογεί να είναι συστηματικές, αποτελεσματικές και ολοκληρωμένες με στόχο την βέλτιστη και έγκαιρη αξιοποίηση των διαθέσιμων προς το σκοπό αυτό πόρων της Ε.Ε. και, ταυτόχρονα, τη διασφάλιση της αξιοπιστίας των προσπαθειών της χώρας να οργανώσει σωστά τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση και να προσελκύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον.
Στα Μέρη Γ’, Δ’ και Ε’ του σχεδίου νόμου εισάγονται ρυθμίσεις και τροποποιήσεις, που αφορούν σε κρίσιμες παραμέτρους, οι οποίες επηρεάζουν άμεσα τον προγραμματισμό και τις διαδικασίες υλοποίησης των προβλεπόμενων, από το εθνικό σχέδιο, έργων και δραστηριοτήτων στις περιοχές μετάβασης. Ειδικότερα, προτείνονται ρυθμίσεις για τον προσδιορισμό των κρίσιμων παραμέτρων του προγραμματισμού, που συνδέονται με την υλοποίηση των προβλέψεων του εθνικού σχεδιασμού για τις περιοχές μετάβασης, όπως η διευκόλυνση της αδειοδότησης έργων ΑΠΕ & ΣΗΘΥΑ εντός των Πυρήνων των Ζωνών Απολιγνιτοποίησης (Ζ.ΑΠ.), ο προσδιορισμός ζωνών για την αναπροσαρμογή των δραστηριοτήτων και των κατηγοριών κάλυψης εδάφους εντός των Πυρήνων Ζ.ΑΠ., η θέσπιση ειδικών ρυθμίσεων που αφορούν στη λειτουργία της μεταλλευτικής δραστηριότητας και στην πολεοδομική νομοθεσία, η διαδικασία απόσχισης των Κλάδων Μεταλιγνιτικής Αξιοποίησης Πυρήνων ΖΑ.Π της Δ.Ε.Η. Α.Ε. και η ρύθμιση της κυριότητας των εδαφών που έχουν απαλλοτριωθεί με δαπάνες της ΔΕΗ ΑΕ.
Το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων καλεί όλους τους εμπλεκόμενους θεσμικούς φορείς, ιδιωτικού, δημοσίου κι ευρύτερου δημοσίου τομέα, το αντικείμενο δραστηριότητας και ο σκοπός των οποίων σχετίζεται με τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση καθώς, επίσης, και τους πολίτες να συμμετάσχουν στη δημόσια αυτή διαβούλευση, διατυπώνοντας τις απόψεις και τις παρατηρήσεις τους επί των προτεινόμενων ρυθμίσεων κι αναμένει τις σχετικές εισηγήσεις.
Η διαβούλευση θα ολοκληρωθεί στις 19/10/2021 και ώρα 08.00 π.μ..
Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη συμμετοχή σας στη διαδικασία.
Με εκτίμηση,
Νίκος Παπαθανάσης
Αναπληρωτής Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων
Για να δείτε την διαβούλευση πατήστε εδώ
Πατήστε εδώ για να δείτε το σχέδιο νόμου
Πατήστε εδώ για να δείτε την ανάλυση Συνεπειών Ρύθμσης
Διαβάστε περισσότερα...
Για εμπαιγμό και κοροϊδία κατηγορεί τη ΔΕΗ και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο Πρόεδρος του Συλλόγου Περιβάλλοντος Ακρινής του Δήμου Κοζάνης, Κώστας Πουτακίδης, αναφερόμενος σε χάρτη που δείχνει τον οικισμό να περικυκλώνεται από φωτοβολταϊκά, παρότι σε πρόσφατη συνάντηση στο αρμόδιο υπουργείο υπήρξε η δέσμευση ότι «θα δοθούν σε κτηνοτρόφους της Ακρινής, συγκεκριμένα εδάφη της ΔΕΗ, τα οποία έχουν απαλλοτριωθεί, αλλά δεν έχουν αξιοποιηθεί και δεν έχουν εξορυχθεί».
Σε δηλώσεις του, ο κ. Πουτακίδης υπογραμμίζει ότι «η υποχρέωση από την Πολιτεία και την ΔΕΗ να προχωρήσουν στην μετεγκατάσταση του οικισμού της Ακρινής και η αναφορά σε εναλλακτικό σχέδιο για την ανάπτυξη του χωριού, αποτελούν κενό γράμμα, αφού το μόνο που προβλέπεται είναι η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών».
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Περιβάλλοντος Ακρινής ζητά να ενημερωθεί για το πού και με ποιον τρόπο θα έχουν πρόσβαση για τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες οι κτηνοτρόφοι του χωριού, ενώ καλεί όλους τους βουλευτές καθώς και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, να στηρίξουν τον δίκαιο, όπως τον χαρακτηρίζει, αγώνα των κατοίκων.
Αγαπητέ επισκέπτη βλέποντας την περιβαλλόντικη κατάντια του τόπου οι κάτοικοι...
«... έχουν στο πρόσωπο δυο πληγές που μένουν πάντοτε ανοιχτές κι όταν τις νύχτες τις χλωμές τους επισκέπτονται οι θύμισες αιμοραγούν διαρκώς.....στάζοντας δάκρυα...»
Ξυπνήστε...
«Για τους ξύπνιους υπάρχει ένας και ο ίδιος κόσμος, ενώ οι κοιμισμένοι στρέφονται ο καθένας σε ένα δικό του, υποκειμενικό κόσμο.»
«Αν θες να ονειρεύεσαι… ξύπνα!»
«Κανένα πρόβατο δεν σώθηκε ποτέ βελάζοντας...»
«Οι 4 φάσεις μιας επανάστασης: Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε κοροϊδεύουν, μετά σε πολεμούν και μετά νικάς…»
«Τους δούλους δεν τους παρασκευάζει μόνο το δόρυ του κατακτητή αλλά και των καταδυναστευομένων η αμάθεια.»
Χρήστες που βρίσκονται αυτην την στιγμη στη σελίδα
.gif)
