Ερευνα-σοκ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ατμοσφαιρική ρύπανση...

Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ρύπανση κλέβει χρόνια ζωής από τους Ελληνες. Τα αιωρούμενα σωματίδια (Ρarticulate Μatter- ΡΜ), από τους πιο επικίνδυνους ρύπους για την υγεία, σκοτώνουν τους κατοίκους των ελληνικών πόλεων. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που παρουσιάζει σήμερα «Το Βήμα», περισσότεροι από 1.500.000 άνθρωποι στην Ελλάδα
έχουν εκτεθεί σε ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων (με διάμετρο 10 μικρά- ΡΜ10- δηλαδή 10 εκατομμυριοστά του μέτρου), ενώ η απώλεια περίπου 4 εκατομμυρίων ετών ζωής στη χώρα μας οφείλεται στη ρύπανση από τα αιωρούμενα σωματίδια! Εδώ και χρόνιαοι κάτοικοι των ελληνικών αστικών κέντρων είναι χωρίς ασπίδα προστασίας καθώς τα μέτρα από την πολιτεία είναι ανύπαρκτα. Οι συγκλονιστικές αυτές διαπιστώσεις περιλαμβάνονται σε έγγραφο με ημερομηνία 29 Νοεμβρίου 2009 που υπογράφει ο μέχρι πρότινος επίτροπος για το Περιβάλλον κ. Στ. Δήμας, εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχετικά με τις υψηλές συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων στην Ελλάδα. Εξάλλου σε μελέτη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Μάρτιος 2009)υπολογίστηκε ότι στη χώρα μας εξαιτίας της έκθεσης σε ΡΜ10, περίπου 1.300 άτομα ανά εκατομμύριο κατοίκους χάνουν πρόωρα τη ζωή τους ετησίως.
Σε καμία από τις τέσσερις ζώνες ποιότητας του αέρα (Βόρεια Ελλάδα, Νότια Ελλάδα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη) στις οποίες καταγράφονται συστηματικά τα επίπεδα των ρύπων από ειδικούς επιστήμονες δεν έχει επιτευχθεί συμμόρφωση με τις οριακές τιμές για τα ΡΜ10. Παρ΄ όλα αυτά, όπως αναφέρεται στο έγγραφο-απάντηση του κ. Δήμα (Νοέμβριος 2009) σε γραπτή ερώτηση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Ν.Χουντή, οι ελληνικές Αρχές ζήτησαν πριν από έναν χρόνο απαλλαγή από την υποχρέωση να εφαρμόσουν τις ημερήσιες και ετήσιες οριακές τιμές για τα ΡΜ10 σε όλη την Ελλάδα. Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολόγησε το αίτημα και στην απόφασή της (2 Ιουλίου 2009) προέβαλε αντιρρήσεις θεωρώντας ότι «οι ελληνικές Αρχές δεν έδωσαν επαρκή στοιχεία που να επιτρέπουν την αξιολόγηση τού κατά πόσον τα πρόσθετα μέτρα μείωσης που αναφέρονται στην κοινοποίηση θα επαρκούσαν για να επιτευχθεί η συμμόρφωση με τις οριακές τιμές από 11ης Ιουλίου του 2011». Με άλλα λόγια η Επιτροπή αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα των μέτρων που παρουσίασε η Ελλάδα, επομένως θεωρεί ότι δεν θα πιάσει τους στόχους για τη μείωση των ρύπων που έχουν τεθεί με όριο το 2011.
Στις 20 Νοεμβρίου 2009 η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας για παραβίαση των οριακών τιμών των αιωρούμενων σωματιδίων. Οπως επισημαίνει ο κ. Δήμας, με βάση τα στοιχεία που έδωσαν οι ελληνικές αρχές σχετικά με την έκθεση του πληθυσμού (έτος αναφοράς 2007) «περισσότεροι από 1.500.000 άνθρωποι φαίνεται να έχουν εκτεθεί σε συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων (ΑΣ10) άνω των οριακών τιμών για το σύνολο της χώρας, ενώ δεν διατίθενται χωριστά στατιστικά στοιχεία για τις ημερήσιες και ετήσιες οριακές τιμές για τα ΑΣ10».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκτιμήσει με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του έτους 2000 ότι «η απώλεια περίπου 4 εκατομμυρίων ετών ζωής στην Ελλάδα θα μπορούσε να αποδοθεί στη ρύπανση από τα σωματίδια (...).Λόγω της στασιμότητας των επιπέδων συγκέντρωσης των σωματιδίων τα τελευταία εννέα χρόνια, η εκτίμηση αυτή κατά πάσα πιθανότητα εξακολουθεί να ισχύει» . Οπως εξηγεί η καθηγήτρια Ιατρικής Στατιστικής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Κλέα Κατσουγιάννη, εδώ και πολλά χρόνια υπάρχουν υπερβάσεις των αιωρούμενων σωματιδίων στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, οι οποίες δεν μπορούν να αιτιολογηθούν από τη μεταφορά ρύπων από μακρινές αποστάσεις. «Προκύπτουν κυρίως από τοπικές πηγές και η ελληνική πολιτεία πρέπει να πάρει μέτρα για τη μείωση των αιωρούμενων ατμοσφαιρικών σωματιδίων» τονίζει.
Οσο κι αν οι ελληνικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να ενοχοποιήσουν τα φυσικά φαινόμενα μεταφοράς σωματιδίων σε μεγάλες αποστάσεις (π.χ. σκόνη από τη Σαχάρα), οι ειδικοί, όπως η αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κυρία Αρχοντούλα Χαλουλάκου, επιμένουν ότι σημαντικότατη είναι η επίδραση των ανθρωπογενών πηγών (π.χ. βιομηχανία, κυκλοφορία οχημάτων, ιδίως πετρελαιοκίνητων, κεντρική θέρμανση κ.ά.). Ετσι, σύμφωνα με μελέτη της ομάδας του ΕΜΠ (δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Science of the Τotal Εnvironment- 2008») για το πρόβλημα των ΡΜ10 στο λεκανοπέδιο της Αττικής, δεν είναι δυνατή η επίτευξη των τιμώνστόχων που θέτει η ευρωπαϊκή νομοθεσία χωρίς μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων που προέρχονται από καύσεις πετρελαίου.
Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Μάρτιος 2009), μέσα σε έναν μόνο χρόνο (2005) καταγράφηκαν περίπου 373.000 πρόωροι θάνατοι στην Ευρώπη εξαιτίας της έκθεσης σε αιωρούμενα σωματίδια. Από αυτούς περίπου 1.300 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους αντιστοιχούν στη χώρα μας. Συνολικά στη Γηραιά Ηπειρο το 9% των πολιτών έχει εκτεθεί σε μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων που ξεπερνούν την οριακή τιμή που έχει οριστεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σε έξι χώρες όμως- Ελλάδα, Αλβανία, Βουλγαρία, Κύπρος, πΓΔΜ και Ρουμανία- υπολογίζεται ότι το ένα τέταρτο και πλέον του πληθυσμού εκτίθεται σε συγκεντρώσεις πάνω από τα όρια. Επιπλέον, όπως δείχνουν τα στοιχεία του Οργανισμού, περίπου το 28% του πληθυσμού της Ευρώπης εισπνέει για περισσότερες από 35 ημέρες τον χρόνο συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων πάνω από το όριο των 50 μg/m3(μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα). Την εξαιρετικά επικίνδυνη επίδραση των μικροσωματιδίων στον ανθρώπινο οργανισμό επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Φυσιολογίας της Αναπνοής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ κ. Παν. Μπεχράκης . «Τα μικροσωματίδια έχουν μεγάλη διεισδυτικότητα στο αναπνευστικό σύστημα και προκαλούν όχι μόνο τοπικά φαινόμενα που μπορεί να οδηγήσουν ως και σε καρκίνο του πνεύμονος, αλλά γενικευμένη αντίδραση από το ενδοθήλιο των αγγείων που οδηγεί σε υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αγγειακά και εγκεφαλικά επεισόδια, αρρυθμίες και εν γένει αρτηριακές αποφράξεις» επισημαίνει ο καθηγητής.
Στην Ελλάδα πολλές μετρήσεις δείχνουν τιμές σωματιδιακής ρύπανσης σταθερά αυξημένες, και αυτό, όπως λέει ο κ. Μπεχράκης, «οπωσδήποτε αυξάνει τη νοσηρότητα και θνησιμότητα του πληθυσμού». Δεν είναι τυχαίο ότι ο καθηγητής από το 1987 έχει ζητήσει τον επακριβή βιολογικό προσδιορισμό των επιδράσεων που έχει το νέφος στην ελληνική πραγματικότητα. Και αυτό γιατί, όπως εξηγεί, «μόνο έτσι θα προσδιοριστεί με πραγματικά στοιχεία το μέγεθος του προβλήματος. Το νέφος σε κάθε περιοχή έχει τη δική του ταυτότητα,η οποία προσδιορίζεται όχι μόνο από τους ρύπους που το αποτελούν, αλλά και από το γονιδίωμα και τον τρόπο ζωής του εκτιθέμενου πληθυσμού, ακόμη και από τις κλιματολογικές συνθήκες». Και συμπληρώνει: «Εχουν γίνει αξιόλογες σποραδικές μετρήσεις, αλλά όχι συστηματική καταγραφή του φαινομένου που θα απαντούσε σε όλα αυτά τα ερωτήματα».

Τι λέει το υπουργείο Περιβάλλοντος
Νέφος πάνω από την Αθήνα. Περίπου 1.300 άτομα ανά εκατομμύριο κατοίκους χάνουν πρόωρα τη ζωή τους ετησίως λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Από τις μετρήσεις του υφισταμένου δικτύου παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης του ΥΠΕΚΑ (υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής), αν και διαφαίνεται κάποια τάση μείωσης ή σταθεροποίησης των ΡΜ10, συνεχίζονται οι υπερβάσεις των οριακών τιμών στις περισσότερες θέσεις μέτρησης ανά την Ελλάδα. Οπως επισημαίνουν οι αρμόδιοι του υπουργείου, μέτρα που κατά καιρούς έχουν ληφθεί, παρεμβαίνοντας στις βασικές ανθρωπογενείς πηγές (κυκλοφορία, βιομηχανία και κεντρική θέρμανση), αν και έχουν συμβάλει στον περιορισμό της ρύπανσης από σωματίδια, δεν επέλυσαν το πρόβλημα. Το νεοσύστατο ΥΠΕΚΑ επανεξετάζει δράσεις και προγράμματα. Ηδη έχουν δρομολογηθεί μέτρα που συμβάλλουν στον περιορισμό των εκπομπών ΡΜ10 από την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας. Ενδεικτικά το υπουργείο προβάλλει το νέο νομοσχέδιο για τις ΑΠΕ και τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων (βρίσκεται σε στάδιο διαβούλευσης).

Τι είναι τα αιωρούμενα σωματίδια
Τα αιωρούμενα σωματίδια λόγω του μικρού τους μεγέθους διαχέονται εύκολα στην ατμόσφαιρα, διεισδύουν ύπουλα στους πνεύμονες και προσβάλλουν τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα μικροσωματίδια «κυκλοφορούν» σε διάφορα μεγέθη (ΡΜ10, ΡΜ2,5, ΡΜ1, ΡΜ0,1). Οσο πιο μικρή η διάμετρός τους τόσο πιο επικίνδυνα είναι. Προέρχονται κυρίως από την καύση πετρελαίου, όμως υπάρχουν και δευτερογενή σωματίδια αφού σε ΡΜ μπορούν να μετατραπούν το διοξείδιο του θείου και το διοξείδιο του αζώτου. Ακόμη τα ΡΜ μπορεί να προκύψουν ως προϊόντα του φωτοχημικού νέφους. Γι΄ αυτό δεν πρέπει να απενοχοποιούνται άλλες πηγές ρύπανσης, όπως η βιομηχανία. Οι οριακές τιμές τους (βάσει της Οδηγίας 50/2008/ΕΚ) είναι 40 μg/m 3(μέση ετήσια τιμή) και 50 μg/m3(μέση ημερήσια τιμήδεν επιτρέπονται υπερβάσεις της για περισσότερες από 35 φορές τον χρόνο).

Πηγή: Εφημερίδα Το Βήμα-ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΜΠΙΤΣΙΚΑ, ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ