Θέλουν και τη ΔΕΗ και τη ζωή τους...

Η τέφρα από τις δύο πιο ρυπογόνες μονάδες της Ευρώπης, τους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς Καρδιάς (στο βάθος) και Αγίου Δημητρίου (λίγο πιο πίσω), «ζωγραφίζει» με μελανά χρώματα το λεκανοπέδιο της Κοζάνης.

Η σιωπή των αμνών κάνει ακόμη πιο βαριά τη δραματική ατμόσφαιρα της εικόνας. Μπορεί να ζήσει άνθρωπος εδώ; Ολο αρρώστιες, λένε οι κάτοικοι. Ομως τρομοκρατούνται με τα μελλοντικά σχέδια της ΔΕΗ να μεταφέρει τις μονάδες της αλλού: ο λιγνίτης είναι μαζί το δηλητήριο και η κύρια πηγή εισοδήματος

Οι κάτοικοι του λεκανοπεδίου της Κοζάνης αρνούνται το κλείσιμο μονάδων και ζητούν άμεση αποκατάσταση του πληγωμένου περιβάλλοντος
Των Θαναση Τσιγγανα - Ζωγιας Κουταλιανου
Η ΔΕΗ τους σκοτώνει, εκείνοι όμως αγωνίζονται να μην ελαττωθεί ούτε κατά ένα μεγαβάτ η παραγωγή ρεύματος στην περιοχή τους. Ο λιγνίτης είναι μαζί το δηλητήριο και το φετίχ τους. Ο λόγος για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου Κοζάνης - Πτολεμαΐδας - Αμύνταιου, που χρόνια τώρα ζουν και πεθαίνουν μέσα στην τέφρα και τους ρύπους από τα λιγνιτωρυχεία και τις 18 μονάδες της ΔΕΗ. Μετά τη δημοσιοποίηση της πρόθεσης της ΔΕΗ να μειώσει τη χρήση λιγνίτη (όπως θα όφειλε να κάνει, μια και είναι το πιο ρυπογόνο καύσιμο) και την κοινοποίηση των πορισμάτων μελέτης της γερμανικής εταιρείας Booz Allen Hamilton που μιλάει για κλείσιμο μονάδων στο λεκανοπέδιο, η τοπική κοινωνία μοιάζει έτοιμη να έρθει σε ρήξη με την επιχείρηση. Πενήντα χρόνια τώρα η ΔΕΗ εκμεταλλεύεται στην περιοχή μια έκταση 180 τ. χλμ. δημιουργώντας μια «μονοκαλλιέργεια επαγγελματικής δραστηριότητας» για την πλειονότητα των κατοίκων. Εκπρόσωποι της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, συνδικαλιστές, απλοί κάτοικοι κατηγορούν –μιλώντας στην «Κ»– τη ΔΕΗ ότι «επιχειρεί να σταματήσει τη χρήση λιγνίτη 15 χρόνια πριν από το προβλεπόμενο», δεν τηρεί τις υποχρεώσεις της για αποκατάσταση των κατεστραμμένων εδαφών και «αφού ξεζούμισε την περιοχή προς όφελος των κερδών και της φθηνής κιλοβατώρας ετοιμάζεται τώρα να την πετάξει σαν στημένη λεμονόκουπα». «Μελετάμε ένα ελκυστικό μείγμα καυσίμων από λιγνίτη, λιθάνθρακα και φυσικό αέριο έτσι ώστε να είμαστε ανταγωνιστικοί όταν ανοίξει η ενεργειακή αγορά», απαντά μέσω της «Κ» ο γενικός διευθυντής ορυχείων της επιχείρησης κ. Κ. Μελάς. Οι διαβεβαιώσεις των αρμοδίων της ΔΕΗ και οι πρόσφατες «δεσμεύσεις» του προέδρου κ. Αθανασόπουλου δεν φαίνεται να πείθουν την πλειονότητα εργαζομένων και κατοίκων. Εκπρόσωποί τους εκφράζοντας φόβους για τους σχεδιασμούς της, εκτιμούν ότι η ενεργειακή καρδιά της Ελλάδας θα μετατραπεί μετά το 2014 σ’ ένα νέο Μαντούδι, και προειδοποιούν για δυναμικές κινητοποιήσεις.
Αντιδράσεις αν χαθούν 3.500 θέσεις εργασίας
Η περιβαλλοντική αποκατάσταση των σεληνιακών τοπίων που αφήνει πίσω της η εξόρυξη και η απόδοσή τους στους κατοίκους, η διασφάλιση των θέσεων εργασίας και η ορθολογική εκμετάλλευση αποθεμάτων του «εθνικού μας καυσίμου» (λιγνίτη) με επενδύσεις σύγχρονων αντιρρυπαντικών μονάδων που θα επιτρέψουν τη μακροημέρευσή του και πέραν του 2047, είναι τα κυρίαρχα ζητήματα που θέτει η Συντονιστική Επιτροπή του «Συμφώνου Συνεργασίας-Συνύπαρξης της ΔΕΗ Α.Ε. με την τοπική κοινωνία», ενός οργάνου των φορέων του νομού Κοζάνης που συστάθηκε για να διαβουλεύεται με την Επιχείρηση.
Ανταγωνιστικός ο λιγνίτης
«Η ανησυχία της κοινωνίας τόσο για το ενδεχόμενο η ΔΕΗ να αποσύρει επενδύσεις από την περιοχή όσο και για τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι χειροπιαστή» δηλώνει στην «Κ» ο νομάρχης Κοζάνης κ. Γ. Δακής. «Θέλουμε η ΔΕΗ να πραγματοποιήσει όσα δεν έκανε έως τώρα για το περιβάλλον, εκπονώντας συγκεκριμένο επενδυτικό πρόγραμμα. Γνωρίζουμε ότι τα δεδομένα για τον λιγνίτη στην περιοχή μας είναι απολύτως ανταγωνιστικά» απαντά για τα διαφαινόμενα σχέδια της Επιχείρησης να στραφεί στον λιθάνθρακα με μονάδες στη Νότια Ελλάδα, άποψη που βρίσκει απολύτως σύμφωνο και τον «Σπάρτακο», το Περιφερειακό Σωματείο Εργαζομένων της ΔΕΗ με έδρα την Πτολεμαΐδα.
Ο πρόεδρος του «Σπάρτακου» κ. Γ. Αδαμίδης δηλώνει ότι το Σωματείο έχει ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης εργαζομένων και κατοίκων. Εκτιμά ότι «η τοπική κοινωνία θα αντιδράσει» αν διαφανεί η απώλεια 3.500 θέσεων μέχρι το 2015. Οι συνδικαλιστές θεωρούν ότι τα στοιχεία στα οποία βασίστηκαν μελέτες που έδειξαν τον λιθάνθρακα ανταγωνιστικότερο του λιγνίτη είναι επίπλαστα (αποδίδουν την προβολή του λιθάνθρακα ως προϊόν ενεργειακής πολιτικής άλλων χωρών απέναντι στο φυσικό αέριο της Ρωσίας). «Και χθες και σήμερα και αύριο η κερδοφορία της ΔΕΗ θα οφείλεται στην εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Κοζάνης», σημειώνει ο νομάρχης. Σύμφωνα με τον κ. Δακή έχει δοθεί ένα χρονικό περιθώριο στη ΔΕΗ να απαντήσει στην τοπική κοινωνία μέχρι τέλος Δεκεμβρίου. «Πιστεύω ότι η ΔΕΗ θα ανταποκριθεί στα αναγκαία και άμεσα μέτρα για την περιβαλλοντική αποκατάσταση και προφύλαξη (διαμορφώσεις, δενδροφυτεύσεις, δημιουργία χωραφιών κ.λπ.)». Διότι αν η περιβαλλοντική αποκατάσταση συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς της ΔΕΗ, θα πάρει, όπως εκτιμάται, περί τα 90 χρόνια.
Ούτε αντοχές, ούτε ανοχές
«Οι αντοχές και οι ανοχές της τοπικής κοινωνίας έχουν εξαντληθεί» δηλώνει ο κ. Δακής. «Η κοινωνία μας δεν μπορεί να επιβιώσει σ’ αυτήν την οικολογική καταστροφή». «Η χρόνια, μεγάλης κλίμακας δραστηριότητα της Επιχείρησης στον νομό (4.500 MW από 18 μονάδες, καθημερινή απομάκρυνση χώματος ενός εκατ. κ.μ., ετήσια άντληση 100 εκατ. τόνων νερού από την τεχνητή λίμνη Πολυφύτου, 7.500 υπάλληλοι με μηνιαία μισθοδοσία άνω των 12,5 εκατ. ευρώ) δημιούργησε πολλαπλά κοινωνικά προβλήματα και παρά τις μετακινήσεις οικισμών, οι κάτοικοι άλλων δέκα εξακολουθούν να υπομένουν θόρυβο, τέφρα, ρύπους έχοντας υποστεί πλήρη απαξίωση των περιουσιακών τους στοιχείων (χωράφια, καλλιέργειες, κτίσματα)» λέει ο δήμαρχος Υψηλάντη κ. Κυρ. Μιχαηλίδης. Το μικροκλίμα της περιοχής μεταβλήθηκε, ο υδροφόρος ορίζοντας χάνεται από τις εξορύξεις. «Πριν από 15 χρόνια, προσθέτει ο κ. Μιχαηλίδης, βγάζαμε πόσιμο νερό στα 2μ. Η τελευταία μας γεώτρηση ήταν στα 420 μ.».
Τα πέντε σημεία (αντικατάσταση έως το 2011 μονάδων του Ατμοηλεκτρικού Σταθμού Πτολεμαΐδας με μια νέα αντιρρυπαντική 450 MW, μετεγκατάσταση Ποντοκώμης και Μαυροπηγής, πρόγραμμα αποκατάστασης, μονάδα φυσικού αερίου), στα οποία συμφώνησε και ο κ. Αθανασόπουλος στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Κοζάνη είναι –κατά τον κ. Δακή– ελάχιστα.
Μείγμα καυσίμων και περιορισμό της σκόνης μελετάει η ΔΕΗ
Τη χρήση ενός ελκυστικού μίγματος καυσίμων μελετάει η ΔΕΗ προκειμένου να καταστεί ανταγωνιστική στην απελευθερωμένη αγορά ενέργειας, ενώ σκέψεις και προτάσεις για νέες λιγνιτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στον νομό Κοζάνης έχουν «πέσει» στο τραπέζι. Την ίδια στιγμή η εταιρεία εξετάζει τις προοπτικές που ανοίγονται στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Εν όψει της επίσημης ανακοίνωσης του στρατηγικού σχεδιασμού της για την επόμενη δεκαετία το τρίτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου, η εταιρεία εξακολουθεί να κρατάει τα χαρτιά της κλειστά, ωστόσο, όπως άφησε να διαφανεί μιλώντας στην «Κ» ο γενικός διευθυντής ορυχείων, κ. Κ. Μελάς, η εποχή του λιγνίτη δεν έχει παρέλθει: «Υπάρχουν σκέψεις για την υιοθέτηση ενός ελκυστικού μίγματος καυσίμων από λιγνίτη, λιθάνθρακα και φυσικό αέριο, ούτως ώστε να είμαστε ανταγωνιστικοί όταν “ανοίξει” η ενεργειακή αγορά».
Σε αυτό το πλαίσιο επίκειται και η δημιουργία νέων λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής στη Δ. Μακεδονία, προοπτική που δημοσιοποίησε και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ, κ. Π. Αθανασόπουλος, κατά τη συνεδρίαση του Συμφώνου Συνεργασίας και Συνύπαρξης της ΔΕΗ με την τοπική κοινωνία της Κοζάνης στις 9 Οκτωβρίου. Ο ίδιος είχε διευκρινίσει ότι το μερίδιο του λιγνίτη στην παραγωγή ενέργειας θα μειωθεί μέχρι το 2016 στο 51% από 62% που είναι σήμερα και όχι στο 7% - 23% που φημολογούνταν.
Παράλληλα, σχέδια για τη δημιουργία αιολικού πάρκου στην Κοζάνη και την Πτολεμαΐδα επεξεργάζεται η θυγατρική «ΔΕΗ Ανανεώσιμες», όπως είπε στην «Κ» ο κ. Μελάς, ενώ στον τομέα της περιβαλλοντικής μέριμνας η ΔΕΗ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με εισαγωγέα ειδικών γαλακτωμάτων για τον περιορισμό της σκόνης. Σύμφωνα, ακόμη, με δηλώσεις του κ. Αθανασόπουλου μελετάται η αντικατάσταση του παλαιότερου ατμοηλεκτρικού σταθμού Πτολεμαΐδας μέχρι το 2010.
Σταδιακό κλείσιμο μονάδων προτείνουν οι Οικολόγοι
Ως κόλαση περιγράφουν το φετινό καλοκαίρι οι κάτοικοι της περιοχής. Υψηλές θερμοκρασίες, άπνοια και συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων τέσσερις με πέντε φορές πάνω από τα όρια επιφυλακής, σύμφωνα με τη ΔΕΗ και το ΤΕΙ Δ. Μακεδονίας. Δεν είναι τυχαίο. Οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί Αγ. Δημητρίου και Καρδιάς καταλαμβάνουν τις δύο πρώτες θέσεις στις 30 πιο ρυπογόνες μονάδες της Ευρώπης.
«Δυστυχώς, εδώ ο λιγνίτης είναι φετίχ και ισχύει το “όχι στην απαξίωσή του - ούτε ένα μεγαβάτ λιγότερο στην περιοχή”», επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας κ. Λάζαρος Τσικριτζής, εκπρόσωπος των Οικολόγων Πράσινων Κοζάνης. «Για ποιο λόγο να διατηρούμε το μοντέλο του 1950 με την παραγωγή ενέργειας συγκεντρωμένη σε μια περιοχή και απώλειες στη μεταφορά της 10%; Γιατί όχι μικρότερες μονάδες και άρα περισσότερη ευστάθεια στο σύστημα; Γιατί να μην στηριχθούμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αν αυτό επιβάλλει η σύγχρονη τεχνολογία;»
Οι Οικολόγοι Πράσινοι, σε αντίθεση με όλους τους άλλους φορείς του νομού, προτείνουν κλείσιμο μονάδων μέσα από μια προγραμματισμένη διαδικασία μείωσης της λιγνιτικής ισχύος σε βάθος τριαντακονταετίας: «Θα δεχόμασταν μια νέα αντιρρυπαντικής τεχνολογίας μονάδα, εφόσον έκλειναν δύο παλιές», ανέφερε ο ίδιος, «αφού αποδεχόμαστε ότι ο λιγνίτης θα εξακολουθεί να είναι ενεργειακό προϊόν». Ωστόσο, όπως εκτιμά ο ίδιος, η υπόσχεση για κλείσιμο του πεπαλαιωμένου και ρυπογόνου ΑΗΣ Πτολεμαΐδας (4 μονάδες) δεν θα τηρηθεί διότι «λόγω των ενεργειακών αναγκών θα αποτελέσει “ψυχρή εφεδρεία”, όπως συνέβη στο Κερατσίνι…».
Ασθένειες και ανεργία που καλπάζει
«Ελα μια μέρα, να σου δώσω μια σκούπα να σκουπίσεις, και θα καταλάβεις...», λέει στην «Κ» η κ. Γιώτα, κάτοικος Μαυροδενδρίου Κοζάνης, ενός από τα πολλά χωριά που επηρεάζονται από τη δραστηριότητα της ΔΕΗ. Διότι, εκτός από Κοζάνη και Πτολεμαΐδα, στα δύο άκρα του κάμπου, με λιγνιτωρυχεία και θερμοηλεκτρικά εργοστάσια γειτονεύουν η Ποντοκώμη, η Μαυροπηγή, το Κλείτος, η Ακρινή, ο Αγ. Δημήτριος, το Δρέπανο, ο Κόμανος, η Ν. Καρδιά και τα Κοίλα, ενώ εξαιτίας της εξόρυξης των λιγνιτικών κοιτασμάτων πέντε χωριά έχουν μετεγκατασταθεί (Χαραυγή, Καρδιά, Εξοχή κ.ά.). Η περιβαλλοντική επιβάρυνση είναι ορατή, απτή στα χωριά αυτά. Το χιόνι γίνεται μαύρο και την τέφρα τη φυλακίζεις στην παλάμη σου. Τα καρδιαγγειακά, τα αναπνευστικά, οι καρκίνοι έχουν πληθύνει, σύμφωνα με μελέτες των νοσοκομείων Κοζάνης και «Θεαγένειο Αντικαρκινικό Θεσσαλονίκης».
Ωστόσο, η σχέση τοπικής κοινωνίας και ΔΕΗ έχει μετεξελιχθεί, έπειτα από 50 χρόνια, σε ένα «κεφαλοκλείδωμα», καθώς οι κάτοικοι θέλουν τη ΔΕΗ στην περιοχή για να έχουν εργασία, αλλά απαιτούν και τον σεβασμό της επιχείρησης στο περιβάλλον. «Πνιγόμαστε - ξεπνιγόμαστε, αμάν κάνουμε να δουλέψουμε στη ΔΕΗ», λέει χαρακτηριστικά η κ. Ευθυμία Κεντιποζίδου, κάτοικος Μαυροδενδρίου. Αλλά, όπως συμπληρώνει ο συγχωριανός της κ. Κυριάκος Πορτοκαλίδης, «η ατμόσφαιρα έχει χαλάσει τελείως. Μπορεί να ζήσει άνθρωπος εδώ; Ολο ασθένειες. Κι από ανεργία; Καλπάζει!». «Αφού η ΔΕΗ στερεί δυνατότητες διαφορετικής ανάπτυξης, θα πρέπει να προτιμά ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής. Ομως προσλήψεις δεν έχουν γίνει από το 1993», λέει ο κ. Τάσος Εμμανουήλ, μέλος της Ατυπης Επιτροπής Αγώνα της Μαυροπηγής, προσθέτοντας ότι οι άνεργοι 18 - 40 ετών ξεπερνούν τους 150 σε ένα χωριό 1.000 κατοίκων.
«Είμαστε πειραματόζωα σ’ ένα ενεργειακό Νταχάου. Η ανεργία καλπάζει. Ολο και πιο λίγοι μένουμε στο χωριό», λέει ο κ. Βαγγέλης Εμμανουηλίδης, εκπρόσωπος του Συλλόγου Περιβάλλοντος και Ποιότητας Ζωής της Ποντοκώμης, που διεκδικεί τη μετεγκατάστασή της – σε απόσταση ενός χλμ. βρίσκεται ο ΑΗΣ Καρδιάς και το επεκτεινόμενο ορυχείο.
Διαφορετική άποψη διατυπώνει ο δήμαρχος Πτολεμαΐδας, κ. Γρηγόρης Τσιούμαρης. Η Πτολεμαΐδα βρίσκεται σε ευνοϊκή θέση, με τους ανέμους να πνέουν ούριοι και να καθαρίζουν την ατμόσφαιρα, λέει, και προσθέτει ότι ο δήμος βραβεύτηκε από τη μη ΜΚΟ Ecocity για την τηλεθέρμανση: «Χάρη στην τηλεθέρμανση, έχουμε μειωμένες εκπομπές διοξείδιου του άνθρακα κατά 24.500 τόνους ετησίως».

Των Θαναση Τσιγγανα - Ζωγιας Κουταλιανου
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 27/10/2007