Η χειραγώγηση του όχλου...

Ο όχλος, παραπλανημένος από απατηλά οφέλη, επιζητεί, συχνά, την καταστροφή του και συγκινείται, εύκολα, από λαμπρές ελπίδες και απερίσκεπτες υποσχέσεις. Όταν κατελήφθη η πόλη Βέι, ο λαός θεώρησε ότι η Ρώμη θα ωφελείτο, αν οι μισοί κάτοικοί της μετακόμιζαν στο Βέι. Επειδή το Βέι βρισκόταν σε πλούσια περιοχή, διέθετε πληθώρα κτισμάτων και ήταν κοντά στη Ρώμη, όχι όμως τόσο κοντά ώστε οι κάτοικοί του να περεμβαίνουν στις πολιτκκές διαδικασίες της. Θεωρήθηκε, λοιπόν, ότι όλοι αυτοί θα ευημερούσαν, αν μετακόμιζαν εκεί. Το εγχείρημα κρίθηκε από τη Σύγκλητο και τους φρονιμότερους Ρωμαίους τόσο μάταιο και, ενδεχομένως, βλαβερό, ώστε διεκήρυξαν, δημόσια, πως θα προτιμούσαν να τους θανατώσουν παρά να συγκατατεθούν. Το αποτέλεσμα ήταν, όταν το θέμα ήλθε προς συζήτηση, να εξαγριωθεί τόσο πολύ ο όχλος κατά της Συγκλήτου, ώστε θα γινόταν ένοπλη σύγκρουση και αιματοχυσία, αν κάποια αξιοσέβαστοι ηλικιωμένοι πολίτες δεν προστάτευαν τη Σύγκλητο και δε σταματούσαν, χάρη στο κύρος τους, την αυθάδεια του πλήθους. Δύο πράγματα αξίζει να σημειωθούν εδώ. Ο λαός, πρώτ’ απ’ όλα, παραπλανημένος από απατηλά αγαθά, επιδιώκει πολλές φορές την αυτοκαταστροφή του, προξενώντας ατελεύτητα κινδύνους και καταστροφές στις δημοκρατίες, εκτός αν κάποιος τον οποίο εμπιστεύεται, τον καθοδηγήσει ώστε να αντιληφθεί τι είναι καλό και τι κακό γι’ αυτόν. Όταν πάλι, κατά κακή τύχη, δεν εμπιστεύεται κανέναν, όπως ενίοτε συμβαίνει, επειδή εξαπατήθηκε στο παρελθόν από γεγονότα ή ανθρώπους, τότε αναπόφευκτα σπέρνει τον όλεθρο. Σχετικά μ’ αυτό είπε ο Δάντης: «Ο όχλος συχνά ζητωκραυγάζει για το θάνατό του και το θάνατο της ζωής του». Απ’ αυτή την απροθυμία να εμπιστευτούν οποιονδήποτε, αποτυγχάνουν οι δημοκρατίες να λάβουν σωστές αποφάσεις, όπως συνέβη με τους Ενετούς, οι οποίοι όταν δέχτηκαν επίθεση από πολυάριθμους εχθρούς, δεν μπορούσαν να αποφασίσουν κατά πόσο θα αντιμετώπιζαν την κατάσταση επιστρέφοντας όσα είχαν αρπάξει από τους άλλους – γιατί αυτό είχε προκαλέσει τον πόλεμο και είχε εξαναγκάσει τους άλλους ηγεμόνες να στραφούν εναντίον τους – ώσπου καταστράφηκαν. Σκεφτόμενοι τώρα στο ερώτημα, για ποιά πράγματα είναι εύκολο και ποια δύσκολο να πείσεις κάποιον, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι εκείνο για το οποίο πρέπει να τον πείσεις είναι αυτό που δείχνει, σε πρώτη ματιά, ως σίγουρη ή χαμένη υπόθεση, είτε, πάλι, εκείνο που μπορεί να του φανεί γενναία ή δειλή πράξη. Όταν οι προτάσεις που έχουν τεθεί στην κρίση του λαού δείχνουν να είναι σίγουρες υποθέσεις μολονότι εμπεριέχουν συγκαλλυμένους κινδύνους, ή δείχνουν τολμηρές ενώ υποκρύπτουν την καταστροφή της Δημοκρατίας, θα είναι πάντοτε εύκολο να πείσεις τις μάζες να τις υιοθετήσουν. Κι όμως, θα είναι πάντοτε δύσκολο να πείσεις τις μάζες να υιοθετήσουν μια πορεία που τους φαίνεται άναδρη ή χωρίς ελπίδα, μολονότι περικλείει ασφάλεια και ηρεμία. Στην αρχαία Αθήνα, ο Νικίας, ένας άνδρας με κύρος και σοφία, μάταια προσπάθησε να πείσει τους κατοίκους της πόλης ότι η εισβολή στη Σικελία ήταν παραφροσύνη, με αποτέλεσμα να πάρουν μιαν απόφαση, παρά τη γνώμη όσων ήξεραν καλύτερα, η οποία οδήγησε στην καταστροφή της πόλης τους. Ισχυρίζομαι λοιπόν ότι ο ευκολότερος τρόπος να καταστραφεί μια δημοκρατία όπου την εξουσία ασκεί ο όχλος, είναι να εμπλακεί σε εγχειρήματα που φαίνονται τολμηρά και γενναία. Διότι αν ο λαός μετράει σε κάτι, τότε πρέπει να τον έχεις μαζί σου, αφού εκείνοι που έχουν αντίθετη γνώμη δε θα μπορέσουν να κάνουν κάτι για να τον σταματήσουν. Αλλά αν αυτό καταστρέφει την πόλη, καταστρέφει συχνότερα εκείνους τους πολίτες που τίθενται επικεφαλής τέτοιων εγχειρημάτων. Διότι ο λαός, θεωρώντας δεδομένη τη νίκη, όταν φτάνει η ήττα δεν τα ρίχνει στη μοίρα ή την ανικανότητα, αλλά στην άγνοια και την κακοκεφαλία του επικεφαλής. Δε βοηθούν μάλιστα κανέναν απ’ αυτούς, ούτε οι νίκες που προηγήθηκαν, αφού τις σβήνουν οι τωρινές συμφορές.

Νικολό Μακιαβέλλι
Πηγή: filologos10.wordpress.com