Οδοιπορικό στα χωριά του λιγνίτη...

Ευχή και... κατάρα μαζί για τη Δυτική Μακεδονία, η ΔΕΗ έχει γίνει συνώνυμη με την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής τις τελευταίες έξι δεκαετίες.
Στο οδοιπορικό του στα «χωριά του λιγνίτη», στη σκιά των φουγάρων των ΑΗΣ και ανάμεσα σε απέραντες εκτάσεις με κάρβουνο και σκόνη, το «Εθνος της Κυριακής» βρήκε ανθρώπους που οφείλουν στη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού την ευημερία των ίδιων και των οικογενειών τους εδώ και δεκαετίες.
Βρήκε όμως κι άλλους που θεωρούν πως η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους δεν πληρώνεται με τις όποιες θέσεις εργασίας. Αλλά και πολλούς που αναγκάζονται να ξεσπιτωθούν, αφήνοντας τις απαλλοτριωμένες περιουσίες τους βορά στους εκσκαφείς της επιχείρησης. «Μικρή» ή «μεγάλη», η ΔΕΗ είναι γεγονός ότι καθορίζει και θα συνεχίσει να καθορίζει τις ζωές δεκάδων χιλιάδων κατοίκων τόσο στο λεκανοπέδιο Κοζάνης-Πτολεμαΐδας όσο και σ' αυτό του Αμυνταίου-Φιλώτα της Φλώρινας.
Ο Θωμάς Τσολάκης εργάστηκε επί τρεις και πλέον δεκαετίες στη ΔΕΗ, με αποδοχές που του επέτρεψαν να κτίσει ένα διώροφο σπίτι στο χωριό του, τη Μαυροπηγή, να ανοίξει κατάστημα καφέ στο ισόγειο, να διαμορφώσει έναν από τους ωραιότερους κήπους στην πίσω αυλή, αλλά και να σπουδάσει τα δύο του παιδιά. Σήμερα, συνταξιούχος πια στα 60 του, υποχρεώνεται να αναζητήσει σπίτι, ένα... διαμέρισμα, στην Πτολεμαΐδα.
«Η ΔΕΗ είναι και ευχή και κατάρα, αλλά αν τα βάλω στη ζυγαριά θα υπερισχύσει το δεύτερο» λέει, παρόλο που ο ένας από τους δύο γιους του εργάζεται συμβασιούχος στα «οκτάμηνα» της ΔΕΗ. «Φάγαμε ψωμί, κάναμε κάποια πράγματα που τα τιμώ, αλλά τώρα μας διώχνει από τα σπίτια μας», προσθέτει. Ο ίδιος και οι 50 οικογένειες που έχουν απομείνει στο χωριό, σε σύνολο 300 που κατοικούσαν μέχρι πριν από λίγα χρόνια, παρέλαβαν τον περασμένο Μάρτιο ένα εξώδικο με το οποίο η επιχείρηση τους καλούσε να εκκενώσουν το χωριό εντός... δεκαημέρου.
Ακόμη κι αν η σφιχτή αυτή προθεσμία είχε τον χαρακτήρα της νομικής κάλυψης της ΔΕΗ σε περίπτωση κάποιου ατυχήματος, οι εναπομείναντες κάτοικοι της Μαυροπηγής νιώθουν την πίεση να αυξάνει όσο οι εκσκαφείς στο ομώνυμο ορυχείο πλησιάζουν στο χωριό. Η διαδικασία των απαλλοτριώσεων έχει ολοκληρωθεί και κανονικά ο οικισμός θα έπρεπε ήδη να είχε παραδοθεί.
«Μας έδωσαν κάποια χρήματα, αλλά δεν ξέρω αν αυτά φτάνουν για να αγοράσουμε καινούργιο σπίτι», σημειώνει η Φωτεινή Κεπερικίδου, που έπειτα από 78 χρόνια στο χωριό αναγκάζεται να το εγκαταλείψει. Το ίδιο και η 74χρονη συγχωριανή της, Αγγελική Σπυριάδου, τα δυο παιδιά της οποίας απασχολούνται στη ΔΕΗ, ο ένας με οκτάμηνες συμβάσεις και ο άλλος σε εργολάβο. Οι δύο αυτές μορφές συμβάσεων είναι ίσως η μοναδική ελπίδα των νέων παιδιών στα «χωριά του λιγνίτη» να βρουν δουλειά, αφού οι τελευταίες προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ στη ΔΕΗ έγιναν το μακρινό 2007. Οι μόνιμοι που εργάζονται στα ορυχεία είναι 2.700, ενώ άλλοι 1.400 είναι αυτοί που εργάζονται στους ΑΗΣ.

«Με έχει καταστρέψει»
Ο 50χρονος Κώστας Μπάρμπας ασχολείται με τα αγροτικά και έχει εργαστεί κατά καιρούς σε οκτάμηνα. Τον βρήκαμε στην ταβέρνα-καφέ της Μαυροπηγής, το μοναδικό κατάστημα που παραμένει σε λειτουργία στο χωριό. «Εμένα η ΔΕΗ με έχει καταστρέψει», λέει η ιδιοκτήτρια, Ελένη Δημητρίου, ο σύζυγος της οποίας δουλεύει επίσης στα οκτάμηνα. «Τα χρήματα που πήρα για την απαλλοτρίωση δύο σπιτιών, του μαγαζιού, ενός υπογείου και αποθηκών, μετά βίας φτάνουν για να ανοίξω ένα νέο μαγαζί στην Πτολεμαΐδα. Ουσιαστικά πήρα τον τζίρο δύο ετών», προσθέτει. Σύντομα η Μαυροπηγή θα αποτελέσει χωριό-φάντασμα, όπως ο Κλείτος, η Χαραυγή, ο Κόμανος και η Καρδιά, που έχουν σβηστεί από τον χάρτη, προκειμένου να γίνει η εξόρυξη του λιγνίτη από το υπέδαφός τους. Κάποια απ' αυτά, όπως ο Κλείτος, έχουν μετεγκατασταθεί σε άλλες περιοχές, κάποια άλλα όπως η Μαυροπηγή θα ενσωματωθούν στην πόλη της Πτολεμαΐδας.
Το σχολείο του χωριού έχει πάψει να λειτουργεί τα τελευταία 4 χρόνια, από τότε που ένα βαθύ γεωλογικό ρήγμα, που ξεκινά από το ορυχείο και περνά από τις παρυφές του χωριού, προκάλεσε ρωγμές στο κτίσμα και αυτό κρίθηκε ακατάλληλο. Τα λιγότερα από δέκα παιδιά που έχουν απομείνει στο χωριό μεταφέρονται καθημερινά στο γειτονικό Προάστιο. Το ρήγμα προκάλεσε φθορές και σε πολλά σπίτια, ενώ κατέστησε αδύνατη την πρόσβαση των κατοίκων στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στις παρυφές του χωριού. Ηταν επίσης αυτό που επιτάχυνε τις διαδικασίες των απαλλοτριώσεων αλλά και ο λόγος για τον οποίο η ΔΕΗ έστειλε το εξώδικο με την προθεσμία των 10 ημερών.
Σε πιο πρώιμο στάδιο μετεγκατάστασης βρίσκεται η Ποντοκώμη, κεφαλοχώρι της περιοχής, μια «ανάσα» από τον ΑΗΣ Καρδιάς. Εδώ, μόλις τον περασμένο Απρίλιο επρόκειτο να γίνει το πρώτο δικαστήριο για τον καθορισμό τιμής μονάδας στις περιουσίες που θα απαλλοτριωθούν, αλλά αυτό αναβλήθηκε. Ηδη πάντως πολλές οικογένειες έχουν αναζητήσει άλλον τόπο κατοικίας και έχουν απομείνει 370, από τις 500 και πλέον που ζούσαν εδώ.

«Να ανέπνεα καθαρό αέρα»
«Αν μπορούν να την πουλήσουν όλη τη ΔΕΗ, ας την πουλήσουν», λέει με θυμό ο 72χρονος Νίκος Στεφανίδης, που διατηρεί ένα από τα πρώτα σπίτια του χωριού και πίνει τον καφέ του καθημερινά με θέα τα τέσσερα τεράστια φουγάρα του λιγνιτικού σταθμού και τα απέραντα γκρίζα ορυχεία. «Ας μου τα πάρουν όλα και ας μου χτίσουν ένα σπίτι οπουδήποτε αλλού εκτός από εδώ», προσθέτει.
Ο ίδιος δεν έχει εργαστεί ποτέ στη ΔΕΗ, αλλά το ένα από τα τρία παιδιά του, ο 41χρονος γιος του Θοδωρής, εργάζεται τα 3,5 τελευταία χρόνια ως μόνιμος ηλεκτρολόγος στον ΑΗΣ Καρδιάς.
«Με δύο Σαββατοκύριακα τον μήνα και με 10 ώρες υπερωρία, η αμοιβή μου φτάνει στα 1.050 ευρώ. Για άλλους συγχωριανούς μου μπορεί να είμαι προνομιούχος, αλλά δεν θεωρώ τον εαυτό μου τέτοιο», σημειώνει ο Θοδωρής Στεφανίδης και προσθέτει: «Θα προτιμούσα να έκανα μια άλλη δουλειά και να είχα μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Να ανέπνεα καθαρό αέρα και να ζούσα σε μια περιοχή που δεν έχει μετατραπεί σε κρανίου τόπο».

«Σπάρτακος» και «Ενωση»
Υπερκομματική σύμπνοια κάτω από τα φουγάρα
Τα δύο ανταγωνιστικά πρωτοβάθμια σωματεία εργαζομένων της ΔΕΗ στην «ενεργειακή καρδιά» της χώρας, ο «Σπάρτακος» και η «Ενωση», παραμερίζουν τις διαφορές τους και ενώνουν τις δυνάμεις τους κατά του νομοσχεδίου για τη «μικρή ΔΕΗ». Στην πύλη του ΑΗΣ Καρδιάς, στη σκιά των τεσσάρων καμινάδων από τις οποίες καπνίζουν οι δύο (σ.σ. οι 2 μονάδες βγήκαν εκτός συστήματος λόγω της απεργίας και οι 2 λειτουργούν με προσωπικό ασφαλείας), βρήκαμε μαζί τον «πράσινο» συνδικαλιστή του «Σπάρτακου» Νίκο Παλάσκα, επικρατέστερο ως νέο πρόεδρο του σωματείου από το ερχόμενο φθινόπωρο, μετά τη διαφαινόμενη ανέλιξη του Γιώργου Αδαμίδη στην ηγεσία της ΓΕΝΟΠ, και τον «γαλάζιο» πρόεδρο της «Ενωσης» Κώστα Θεοχάρη.
«Μπροστά στο διακύβευμα που είναι η διατήρηση της ΔΕΗ σε δημόσιο έλεγχο, παραμερίζουμε τις διαφορές μεταξύ ΠΑΣΚΕ και ΔΑΚΕ», μας είπε ο δεύτερος.

Δουλεία
Τα δύο σωματεία συμφωνούν στην ανάγκη αναδιάρθρωσης της επιχείρησης, προκειμένου να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητά της. «Υπάρχει κόσμος που κάθεται σε μονάδες που βρίσκονται σε 'ψυχρή' εφεδρεία και πληρώνονται κανονικά. Την ίδια ώρα έχουμε σοβαρές ελλείψεις προσωπικού, ενώ όποτε προκύπτουν ανάγκες σε νησιά ή άλλες περιοχές, στέλνουν από εδώ. Αυτοί στοιχίζουν 3.000 ευρώ τον μήνα επιπλέον ο καθένας για τα εκτός έδρας», λέει ο Ν. Παλάσκας.
Οπως αναφέρουν οι εργαζόμενοι, η ομαλή λειτουργία της επιχείρησης στηρίζεται με τις 1.400 οκτάμηνες συμβάσεις που υπογράφονται τον χρόνο με το «καθεστώς δουλείας» των εργολαβιών. Στις τελευταίες, η αμοιβή είναι 550 ευρώ στα χαρτιά, 400 ευρώ στο χέρι. Οταν με παρέμβαση των σωματείων οι εργολάβοι υποχρεώθηκαν να καταθέτουν τους μισθούς στην τράπεζα, ώστε να σταματήσει αυτό το φαινόμενο, κάποιοι απ΄αυτούς -όπως καταγγέλλεται- έβαλαν ανθρώπους τους να περιμένουν τους εργαζόμενους έξω από το τραπεζικό κατάστημα και να τους τα παίρνουν μετά την ανάληψη.

Ερχεται η σειρά τους
Τα επόμενα δύο χωριά που παίρνουν σειρά για μετεγκατάσταση είναι η Ακρινή Κοζάνης και οι Αγιοι Ανάργυροι Φλώρινας. Πολλά όμως είναι και τα χωριά που ζουν δίπλα σε ΑΗΣ και λιγνιτωρυχεία, όπως ο Αγιος Δημήτριος και το Ρυάκιο Κοζάνης, αλλά δεν υπάρχει προς το παρόν σχέδιο για μετεγκατάσταση, αφού δεν έχουν εντοπιστεί αξιοποιήσιμα λιγνιτικά κοιτάσματα στο υπέδαφός τους.

Πηγή: Εφημερίδα Έθνος - ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ