Τοπικός Πόρος : Μία από τα ίδια, με «ολίγη» μεταλιγνιτική περίοδο...

Παρατηρήσεις στο Σχέδιο 2012-2016 (158 εκ. €) στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης.
1) Κεντρικός στόχος. Με βάση το Σχέδιο της περιόδου 2012-2016 που αναρτήθηκε για διαβούλευση ο κεντρικός στόχος του Πόρου είναι «η ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, της απασχόλησης βασισμένης στη γνώση και του ενεργειακού χαρακτήρα της οικονομίας στην περιοχή εφαρμογής, με ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης».
Θεωρούμε τον κεντρικό στόχο πλαδαρό και χωρίς σαφή εστίαση. Ακολουθεί την πεπατημένη και επιχειρεί με γενικόλογο τρόπο να αγκαλιάσει πολλά αντικείμενα μαζί, ώστε να μην αφήσει παραπονεμένο κανέναν από τους παραδοσιακούς «πελάτες» του Πόρου. Ας μην ξεχνάμε ότι από την πρώτη μέρα της θεσμοθέτησής του ο Πόρος ανάπτυξης εκτροχιάστηκε και διασπαθίστηκε, αφού βάφτιζε ως «αναπτυξιακό» ο,τιδήποτε βόλευε τους νομάρχες / δημάρχους κλπ.
Κατά τη γνώμη μας κεντρικός στόχος πρέπει να είναι η μεταλιγνιτική περίοδος, όπου να κατευθύνονται τα 2/3 του Πόρου δηλ. 105 εκ € περίπου.
Το προς διαβούλευση Σχέδιο όμως υποβαθμίζει τη μεταλιγνιτική περίοδο, αρκούμενο απλά στην προετοιμασία της. Θεωρεί εκ των ων ουκ άνευ ότι η Δυτ. Μακεδονία «θα παραμείνει ενεργειακό κέντρο», δηλ. και πάλι προκρίνει – εμμέσως πλην σαφώς - τη στήριξη στο βρώμικο λιγνίτη, παρά τη διεθνή στροφή στις ΑΠΕ.
Είναι προφανές ότι η ΑΝΚΟ περιτριγυρίζει το πρόβλημα, χωρίς να πιάνει τον ταύρο από τα κέρατα. Εξίσου προφανές είναι ότι αυτό δεν είναι δική της ευθύνη, καθόσον είναι «καταδικασμένη» να εφαρμόζει το ξεπερασμένο θεσμικό πλαίσιο του Πόρου (ΦΕΚ 200, 22-2-2013 κλπ) και να υλοποιεί τις πολιτικές επιλογές των τοπικών αρχόντων. Οι τελευταίοι, αντί μιας γενναίας πολιτικής απεξάρτησης από το κάρβουνο με παράλληλα αντισταθμιστικά οφέλη, κίνητρα και χρηματοδοτικά εργαλεία για τις λιγνιτοπαραγωγές περιοχές, επιμένουν στον λαθεμένο προσανατολισμό του παρελθόντος.
Προτείνουμε νέα και ΣΑΦΗ κατανομή του Πόρου:
70% για ΕΡΓΑ μεταλιγνιτικής περιόδου και 30 % για ΕΡΓΑ περιβάλλοντος /ποιότητας ζωής. (λεπτομέρειες στις προτάσεις μας, στο τέλος)

2) Παραδείγματα «έργων» 2012 -16, που κατά τη γνώμη μας ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να ενταχτούν στον Τοπικό Πόρο.
• «Έρευνα για τις σχέσεις των τοπικών κοινωνιών άλλων κρατών με τις αντίστοιχες «ΔΕΗ». ΟΧΙ. Πόσες φορές θα την κάνουμε αυτή την έρευνα ; Έγιναν ένα σωρό ταξίδια παραγόντων σε ορυχεία Τσεχίας – Γερμανίας για το σκοπό αυτό, αλλά ποτέ δεν παρουσιάστηκαν τα συμπεράσματα.
• Δομές στήριξης της επιχειρηματικότητας. ΟΧΙ. Έχουν στηθεί πολλές και επικαλυπτόμενες τέτοιες «δομές» τα ΚΥΕ, το Διαβαλκανικό κέντρο, τα «Παρατηρητήρια», οι «Αντένες» επιχειρηματικότητας, κλπ, όπου συχνά σπαταλούνται λεφτά σε συμβουλάτορες ή σε αχρείαστα σεμινάρια, χωρίς να στήνονται νέες επιχειρήσεις. ΜΙΑ Δομή αρκεί. Και να παίξουν το ρόλο τους τα Επιμελητήρια, ώστε να πάνε τα λεφτά στην πραγματική οικονομία. (Με την ευκαιρία δυο απορίες: 1) Από πότε ο «μηχανοκίνητος αθλητισμός» θεωρείται υποδομή επιχειρηματικότητας; 2) Ποιος θα μας πει πόσο κόστισε το γελοίο σενάριο «πίστα Φόρμουλα-1» και ποιος θα απολογηθεί για τα λεφτά που πετάχτηκαν σε μια ακόμη αχρείαστη -και αστεία- μελέτη ;)
• Υποστήριξη και προβολή επιχειρήσεων & προϊόντων. ΟΧΙ. Αρκετά φαγώθηκαν σε αμφίβολες Εκθέσεις από τον Πόρο. Ας βρουν άλλες πηγές χρηματοδότησης.
• «Επιδότηση του μισθολογικού κόστους για νέες θέσεις εργασίας». Ο Πόρος είναι για ΕΡΓΑ. Τι δουλειά έχει με τέτοιου είδους επιδοτήσεις ; Ας παίξει επιτέλους το ρόλο του ο ΟΑΕΔ ως σχεδιαστής πολιτικής για την απασχόληση κι όχι ως απλός διεκπεραιωτής.
• Χρηματοδότηση αθλητισμού & πολιτισμού. ΟΧΙ. Υπάρχουν μεν ανάγκες στους τομείς, αυτούς, αλλά η κάλυψη τους δεν πρέπει να γίνεται από τον Πόρο. Τι κάνουν οι υπόλοιπες Περιφέρεις που δεν έχουν την «προίκα» του Πόρου ;
• «Ενίσχυση και αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού». Προσοχή στις συνεχιζόμενες επικαλύψεις και τα «lifting» παλιών ερευνών που πλασάρονται ως νέες, καθώς και στα γενικόλογα σεμινάρια όπου βολεύεται ο κάθε πικραμένος.
• «Κίνητρα για προσέλκυση επιστημονικού δυναμικού». Εδώ τους ντόπιους επιστήμονες δεν μπορούμε να ταΐσουμε και ξενιτεύονται, θέλουμε κι άλλους ;
• «Λήψη μέτρων για βελτίωση του πόσιμου νερού». Καμιά αντίρρηση, αλλά οι ΔΕΥΑ στην υπόλοιπη χώρα πώς βρίσκουν λεφτά για τις βελτιώσεις ; Αξιοποιούν προφανώς το ΕΣΠΑ και άλλα προγράμματα. Κι εδώ βέβαια υπάρχει αυτή η πρακτική, αλλά συχνά καταφεύγουμε στα εύκολα λεφτά του Πόρου πριν εξαντλήσουμε τις άλλες δυνατότητες.
• Μετεγκαταστάσεις οικισμών. Είναι ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ υποχρέωση και ευθύνη της ΔΕΗ. Αν τα λεφτά που έδωσε η ΔΕΗ διασπαθίστηκαν (π.χ Ν. Κλείτος) δεν θα πληρώσουν το μάρμαρο οι φορολογούμενοι.
• Τεχνική υποστήριξη - δημοσιοποίηση – μελέτες ωρίμανσης (Άξονας 7). Το ποσοστό 11,4 % από πρώτη ματιά φαίνεται υπερβολικό. Δεν ξεκαθαρίζεται όμως ποιο είναι το μερίδιο των μελετών, ώστε να κρίνουμε τι απομένει για τα υπόλοιπα. Ο νόμος πάντως ορίζει ότι η δημοσιοποίηση – υποστήριξη (7.2) πρέπει να κυμαίνεται στο 2% έως 5%, νούμερα στα οποία είχαν υπάρξει υπερβάσεις κατά το παρελθόν.
Εν κατακλείδι το νέο ΕΑΠ 2012 - 2016 είναι μία από τα ίδια, με «ολίγη» μεταλιγνιτική περίοδο. Θετικό είναι ότι μειώνονται τα παράθυρα για παραγοντισμό, «πανηγύρια» και δίνονται διαβεβαιώσεις ότι αυτή τη φορά δεν θα υπάρξουν «μικρά τεχνικά έργα» (μπαίνει ελάχιστο κόστος έργων 150.000 €), όπου γινόταν κυρίως η διασπάθιση. Όμως αυτό προς το παρόν είναι φραστικό, (χωρίς να συνοδεύεται από συγκεκριμένα μέτρα) και συνεπώς μένει να αποδειχτεί στην πράξη.
Και με την ευκαιρία ένα μόνιμο αίτημα: Τόσα λεφτά έπεσαν στην περιοχή την τελευταία 25ετία από τον Πόρο και άλλα προγράμματα. Πότε θα δούμε μια αξιολόγηση της προκοπής ; Ποια ήταν η σχέση κόστους / οφέλους των μεγάλων έργων ή «έργων», πόσες θέσεις εργασίας άφησαν μετά τη λήξη τους, ποια ήταν τα πολλαπλασιαστικά τους αποτελέσματα; [Προφανώς την αξιολόγηση αυτή δεν πρέπει να την κάνουν οι φορείς που μοιράζουν τα λεφτά κι επιλέγουν τα έργα. Ας φύγουμε επιτέλους από τη λογική «Γιάννης κερνά, Γιάννης πίνει» ]
3) Για μια πιο σαφή κεντρική στόχευση του Πόρου και σφιχτή διαχείρισή του
1. ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΣΤΑΤΟΣ καθορισμός έργων. Αυτό προϋποθέτει ΑΜΕΣΗ σχεδίαση της μεταλιγνιτικής περιόδου. Προτείνουμε τριμερή ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 20ετούς πράσινου μεταλιγνιτικού σχεδίου, μετά από διεθνή διαγωνισμό. Χρηματοδότες: Πόρος, ΔΕΗ, Κράτος.
Με βάση το μεταλιγνιτικό σχέδιο θα προκύψει αναλυτική λίστα των χρηματοδοτούμενων έργων και έτσι θα κοπεί (ή θα περιοριστεί δραστικά) η εκτροπή του Πόρου σε άσχετες «δράσεις», παραγοντίστικες ενισχύσεις συλλόγων και φορέων, λειτουργικά έξοδα δήμων, υπηρεσιών κλπ.
Ως γνωστό για τη μεταλιγνιτική περίοδο έχουν προταθεί από την Οικολογική Κίνηση (και τη Δημοτική Κίνηση) κι άλλα πλην του Πόρου χρηματοδοτικά εργαλεία (π.χ ο Φόρος στερεών καυσίμων (ΦΣΚ) ύψους 85 εκ.€/έτος για το ΛΚΔΜ. Δυστυχώς Δήμοι και Περιφέρεια δεν τα διεκδίκησαν εξαρχής για να μη φέρουν σε δύσκολη θέση τη ΔΕΗ και τους συνδικαλιστές. [Ο ΦΣΚ αφορά και το Δήμο Σερβίων, ο οποίος θα μπορούσε να τον διεκδικήσει, καθόσον ο ΦΣΚ αφορά ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΙΔΙΩΤΕΣ, άρα και τη ΛΑΡΚΟ / ΜΕΤΕΚ που δραστηριοποιούνται στα ορυχεία της περιοχής Σερβίων.]

2. Αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου του Πόρου. Επαναπροσδιορισμός του ρόλου των Διαχειριστών (Επιτροπή παρακολούθησης) και των Συμβούλων (ΑΝΚΟ–ΑΝΦΛΩ) και μείωση των αντίστοιχων δαπανών. (Όταν είναι καθορισμένο πλήρως το περιεχόμενο ενός χρηματοδοτικού εργαλείου σταματούν και οι «παράπλευρες» απώλειες).
Το «Ταμείο του Πόρου» θα κρατά τα χρήματα μέχρι την ωρίμανση των έργων, διασφαλίζοντας τη χρηματοδότηση κι εκείνων που σκαλώνουν σε γραφειοκρατικές αιτίες. Δεν πρέπει δηλαδή να ισχύει το σημερινό καθεστώς «να φάμε οπωσδήποτε τα λεφτά του Πόρου, γιατί αλλιώς θα τα πάρουν οι διπλανοί».
Ένα άλλο όφελος από την πιο ώριμη διαδικασία διαχείρισης του πόρου θα είναι η εγκατάλειψη πλάγιων μεθόδων που χρησιμοποιούν οι Δήμοι για να καλύψουν παράτυπα άλλες ανάγκες. Ειδικά σήμερα που οι ΟΤΑ ασφυκτιούν, (κυρίως οι υπερχρεωμένοι), θα ενταθούν οι πιέσεις των δημάρχων για να χρησιμοποιηθούν και να φαγωθούν άμεσα τα λεφτά του Πόρου δια «πάσαν νόσον» .

3. Με το πέρας κάθε διαχειριστικής περιόδου να γίνεται αξιολόγηση με βάση προκαθορισμένους δείκτες και κριτήρια. Να ελέγχεται η σχέση κόστους / οφέλους, οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν, κλπ. Η αποτελεσματική αξιολόγηση και ο διαρκής έλεγχος είναι βασική απαίτηση σε κάθε διαδικασία που διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ
14-2-2014
Πριν τη δημοσίευση αυτή του κειμένου μεσολάβησε επίσκεψή μας στην ΑΝΚΟ και συζήτηση.
Αναλυτικά οι απόψεις μας για τη χρηματοδότηση και τη σχεδίαση της μεταλιγνιτικής περιόδου και τις πράσινες θέσεις έχουν κατατεθεί και στο Συνέδριο «100 χρόνια ελεύθερη Κοζάνη».