Η "καλλιέργεια" των φόβων...

Σε μία από τις πολλές βαθιά ανθρώπινες στιγμές του σπουδαίου ντοκιμαντέρ «Η αγέλαστος πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή, μία ηλικιωμένη γυναίκα θυμάται και διηγείται τις δυσκολίες της ζωής της. Η τελευταία κουβέντα της είναι δείγμα της –παρεξηγημένης αλλά μεγαλειώδους ενίοτε- λαϊκής σοφίας: «Η φτώχεια υποφέρεται. Δεν έχεις κρέας, θα φας ψωμί. Θα φας ελιές. Ο φόβος...». Και αφήνει τη σκέψη της μετέωρη, ώστε να μπορέσει ο καθένας μας να γεμίσει τη σιωπή με αυτό που αντιλαμβάνεται. Σήμερα, η παραπάνω άσκηση δεν θα ήταν δα και τόσο δύσκολη. Ο φόβος είναι παντού γύρω μας και με συνεχώς διαφορούμενες μορφές. Η καθημερινότητά μας η ίδια όχι μόνο αναπαράγει τους φόβους που όλοι τρέφουμε μέσα μας, αλλά γεννάει και καινούριους, πάντοτε πιο ισχυρούς και πιο «ανθρωποφάγους». Σε κάθε περίπτωση όμως, ο πυρήνας όλων των φόβων παραμένει ο ίδιος: η επιβίωση. Πάνω σε αυτή την αρχετυπική ανάγκη μοιάζει να στήνεται για πολλοστή φορά το γνώριμο σκηνικό. Μόνο αυτός ο φόβος μπορεί να λυγίσει ακόμα και τις πιο ισχυρές αντιστάσεις. Χωρίς να το συνειδητοποιείς, αναγκάζεσαι να υποχωρείς, να χάνεις την ουσία σου, να αμφιβάλλεις για αυτό που πίστευες ότι είσαι. Να φοβάσαι. Η αμφιβολία για την επιβίωση είναι η μόνη συνθήκη, κατά την οποία ο άνθρωπος δέχεται να παραχωρήσει ακόμα και την υπόστασή του. Ταυτοχρόνως όμως, η απώλεια της ικανότητας για επιβίωση είναι ο πιο σίγουρος δρόμος για να ξεπεράσει ο άνθρωπος τα όριά του. Ωστόσο, η δεύτερη κατάσταση δεν σημαίνει αυτόματα το γκρέμισμα του φόβου. Αν μπορεί κάτι να διδάξει η Ιστορία (που απέτυχε παταγωδώς να αναλάβει την ευθύνη της απέναντι στην ανθρωπότητα), είναι πως τις περισσότερες φορές, αυτή η διαδικασία είναι κατευθυνόμενη και με συγκεκριμένο εκ των προτέρων στόχο. Ενδεχομένως, αυτός να είναι και ο μεγαλύτερος κίνδυνος της εποχής μας. Με όσα έχουν μεσολαβήσει τις τελευταίες δεκαετίες σε κάθε κομμάτι της ζωής, κανείς δεν θα περίμενε ότι οι άνθρωποι θα δέχονταν ξανά τις αλυσίδες, με αντάλλαγμα απλώς την επιβίωσή τους. Έστω και υπό άλλες προϋποθέσεις συγκριτικά με το παρελθόν. Στα μάτια του απλού παρατηρητή είναι οξύμωρο το πόσο αναλλοίωτη παραμένει η σύσταση της ανθρώπινης ψυχής, σε σχέση με το πόσες αλλαγές έχουν σημειωθεί στο περιβάλλον του. Αν λοιπόν προκύπτει ένα συμπέρασμα από τα σημεία των καιρών μας, είναι πως οι σταθερές πάνω στις οποίες χτίζεται η κάθε κοινωνία αλλάζουν μόνο στην όψη και όχι στην ουσία. Οι φόβοι που κρύβουμε όλοι μέσα μας ανοίγουν διαχρονικά το δρόμο σε αυτούς που ξέρουν να τους καλλιεργούν. Και πιθανότατα εδώ να είναι το πραγματικό οξύμωρο της υπόθεσης: ότι η εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών (ιδίως η τεχνολογική), να έκανε ακόμα πιο εύκολη τη δουλειά των «καλλιεργητών».

Πηγή: http://www.protagon.gr - του Απόστολου Κοτρότσου