Συμπεράσματα της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής...

Α. Συμπεράσματα για τα περιβαλλοντικά προβλήματα στον Νομό Κοζάνης που σχετίζονται με την λειτουργία των ενεργειακών εγκαταστάσεων

Τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του Νομού Κοζάνης διαφοροποιούνται από αυτά ενός τυπικού επαρχιακού Νομού, εξαιτίας των πλούσιων κοιτασμάτων λιγνίτη που έχουν βρεθεί στην περιοχή. Ο λιγνίτης στηρίζει το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, αποτέλεσε και αποτελεί τον άξονα της οικονομικής δραστηριότητας του Νομού Κοζάνης, είναι όμως ταυτόχρονα και η κύρια πηγή ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

Η ρύπανση από τον λιγνίτη προέρχεται από δύο πηγές: τα ορυχεία και τους ΑΗΣ. Και στις δυο περιπτώσεις μεγάλο μέρος της ρύπανσης οφείλεται στην ελλειπή εφαρμογή μέτρων, μέσων και τεχνικών που θα έκαναν εφικτή την συγκράτηση των επιβλαβών ρύπων. Στα ορυχεία π.χ., η μεταφορά σκόνης λιγνίτη σε ασκεπείς ταινιόδρομους, χωρίς προηγουμένως να έχει προηγηθεί διαβροχή, κάνει πολύ εύκολη την αερομεταφορά σκόνης και σωματιδίων επικίνδυνων για την υγεία.

Στους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς, παρότι έχουν πραγματοποιηθεί έργα με περιβαλλοντική αξία, όπως η τοποθέτηση ηλεκτροστατικών φίλτρων σε ορισμένες μονάδες, η συνεχιζόμενη χρήση παλαιών τεχνολογιών δεν συντελεί στην ουσιαστική μείωση των ρύπων. Οι υψηλές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα αιωρούμων σωματιδίων από τους ΑΗΣ προκάλεσαν μάλιστα την αντίδραση του ΥΠΕΧΩΔΕ με την επιβολή προστίμου (Σεπτέμβριος 2007), συνολικού ύψους 600.000 ευρώ, για τους Ατμοηλεκτρικούς Σταθμούς Καρδιάς (200.000), Πτολεμαΐδας (150.000) και Αγίου Δημητρίου (250.000).

Για την Κοζάνη η λειτουργία των λιγνιτικών εγκαταστάσεων αποτελεί ένα σύνθετο ζήτημα. Ο λιγνίτης έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της περιοχής και στην δημιουργία θέσεων εργασίας μέσα από την απασχόληση προσωπικού στις λιγνιτικές μονάδες και τα ορυχεία. Από την άλλη πλευρά η «αποκλειστική» απασχόληση με τον λιγνίτη δεν επέτρεψε την προώθηση εναλλακτικών αναπτυξιακών στρατηγικών, κάτι που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται και σε αντικειμενικούς λόγους, όπως για παράδειγμα, τη δέσμευση από την ΔΕΗ Α.Ε. ικανού αριθμού εκτάσεων για αποκλειστική χρήση. Έτσι πέρα από τις καθαρά περιβαλλοντικές επιπτώσεις ή τις επιπτώσεις στην υγεία, η λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων έχει και αρνητική οικονομική συνιστώσα, ιδίως για παραγωγικούς κλάδους όπως είναι η γεωργία.

Τα κεντρικά προβλήματα που διαπιστώθηκαν από την Επιτροπή στον Νομό Κοζάνης και οφείλονται στην λειτουργία των λιγνιτικών εγκαταστάσεων μπορεί να συνοψιστούν στα εξής:

1. Προβληματική εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων των εγκαταστάσεων.

2. Υψηλές εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων και αερίων του θερμοκηπίου από τις ενεργειακές μονάδες.

3. Δέσμευση μεγάλων εκτάσεων και μη επαναπόδοσή τους στην τοπική κοινωνία μετά την αποκατάσταση τους.

4. Μη μετεγκατάσταση οικισμών που βρίσκονται πολύ κοντά σε λιγνιτικές εγκαταστάσεις.

5. Έλλειψη ενημέρωσης ως προς τα επίπεδα ρύπανσης και τις πραγματικές επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων της περιοχής.

6. Υποβάθμιση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων εξαιτίας δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον λιγνίτη.

7. Υποβάθμιση του εδάφους.


Β. Προτάσεις για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του νομού και για την προστασία της υγείας των
κατοίκων

Στην προσπάθεια να συμβάλλει με συγκεκριμένες προτάσεις στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων του Νομού Κοζάνης καθώς και των συνεπειών τους στην τοπική οικονομία και κοινωνία, η Επιτροπή εστιάζει μεταξύ άλλων το ενδιαφέρον της στα εξής:

1) Την διερεύνηση της δυνατότητας πλήρους αντικατάστασης των παλαιών ρυπογόνων μονάδων από νέες, αντιρρυπαντικής τεχνολογίας.

2) Την εντατικοποίηση της προσπάθειας για τοποθέτηση αντιρρυπαντικών φίλτρων νέας τεχνολογίας σε όλους τους Ατμοηλεκτρικούς Σταθμούς (ΑΗΣ).

3) Την καθιέρωση μηχανισμού καθημερινής καταγραφής και αξιόπιστης ενημέρωσης των πολιτών για τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή με την εγκατάσταση ειδικών μονάδων μέτρησης ρύπων όπου αυτό είναι απαραίτητο.

4) Την εμπεριστατωμένη μελέτη για πιθανή επέκταση του μέτρου της μετεγκατάστασης οικισμών του Νομού των οποίων το περιβάλλον και η δημόσια υγεία υπόκειται ή πρόκειται να υποστεί σημαντική επιβάρυνση από τις λιγνιτικές δραστηριότητες, χωρίς να προαπαιτείται η ύπαρξη κοιτασμάτων λιγνίτη στο υπέδαφος τους.

5) Την επαναπόδοση εκτάσεων που είχαν δεσμευτεί από την ΔΕΗ στις τοπικές κοινωνίες για γεωργικούς ή άλλους σκοπούς. Ύστερα από τροποποίηση του ν. 1280/1982 η ΔΕΗ Α.Ε. αποκτά το δικαίωμα της μη επιστροφής στο Δημόσιο εκτάσεων οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν για την εκμετάλλευση του λιγνίτη. Πάγιο αίτημα των κατοίκων αποτελεί η κατάργηση της παραπάνω τροποποίησης και η επιστροφή στην πρότερη ή σε παραπλήσια διατύπωση, ώστε να μπορούν οι εκτάσεις αυτές να διατεθούν για άλλους σκοπούς και να επιστραφούν μετά και την αποκατάσταση τους στην τοπική κοινωνία. Οι εκτάσεις είναι απαραίτητες για τον έγκαιρο προγραμματισμό μιας νέας αναπτυξιακής στρατηγικής σε περιοχές της Κοζάνης που σήμερα εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από την ΔΕΗ Α.Ε. για την οικονομική τους βιωσιμότητα.

6) Την εκπόνηση εμπεριστατωμένης μελέτης για την αποτίμηση των επιπτώσεων από την λειτουργία των λιγνιτικών εγκαταστάσεων και των ορυχείων στα υπόγεια και στα επιφανειακά ύδατα της περιοχής. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η συνεχής υποχώρηση των υπογείων υδάτων ως συνέπεια των εξορυκτικών δραστηριοτήτων. Η υποχώρηση αυτή έχει πέραν από περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις, αφού η άντληση του νερού από μεγάλα βάθη είναι μια ιδιαίτερα δαπανηρή διαδικασία.

7) Την αποκατάσταση των εδαφών όχι μόνο με ποσοτικά αλλά κυρίως με ποιοτικά κριτήρια, σύμφωνα με εμπεριστατωμένες επιστημονικές μελέτες που θα λαμβάνουν υπόψη την φυσιογνωμία της περιοχής και την εκτίμηση της παραγωγικής ικανότητας των αποκαταστημένων γαιών.

8) Την διερεύνηση της δυνατότητας κάλυψης όλης της έκτασης των ταινιόδρομων μεταφοράς τέφρας και λιγνίτη, την συστηματική διαβροχή και την ασφαλή αποθήκευση της τέφρας, ώστε να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα των αερομεταφερόμενης σκόνης.

9) Την εκπόνηση επιδημιολογικής μελέτης προκειμένου να συσσωρευτούν συγκεκριμένα στοιχεία για τον βαθμό στον οποίο η λειτουργία των λιγνιτικών εγκαταστάσεων επηρεάζει διαχρονικά την υγεία των κατοίκων στον Νομό.

10) Την καλύτερη αξιοποίηση παραπροϊόντων της παραγωγικής διαδικασίας των λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ. Η αξιοποίηση των προϊόντων αυτών αποτελεί πάγιο αίτημα των επιστημονικών φορέων και των ΟΤΑ της περιοχής. Η αξιοποίηση της τέφρας, η ανάκτηση θερμότητας από τα καυσαέρια, η αξιοποίηση της πλεονάζουσας θερμικής ενέργειας, η αξιοποίηση των υδάτων των ορυχείων για αρδεύσεις κ.λπ. μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμους πόρους για την περιοχή.

11) Την μετατόπιση και μετεγκατάσταση, όπου είναι τεχνικά εφικτό, των δικτύων υψηλής τάσης όταν αυτά είναι εγκατεστημένα κοντά σε κατοικημένες περιοχές.

12) Την εκπόνηση ενός γενναίου προγράμματος διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στον Νομό με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και στόχους.

13) Την επέκταση του υφιστάμενου δικτύου τηλεθέρμανσης και στον εξωαστικό χώρο, πάγιο αίτημα των κατοίκων και των ΟΤΑ.

Όλοι συμμερίζονται τα προβλήματα μας αλλά κανένας δεν παίρνει πρωτοβουλίες ώστε να διορθώσει την κατάσταση. Έχουμε βαρεθεί τα πολλά λόγια.Αυτό που θέλουμε είναι δράσεις.