Λιγνίτης: Εθνικό, στρατηγικό και ανθρωπιστικό θέμα
Οι πρώτες συστηματικές έρευνες για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των λιγνιτών της ευρύτερης περιοχής της Πτολεμαϊδας άρχισαν μετά το 1938. Το 1955 ο Μποδοσάκης ίδρυσε την εταιρία ΛΙΠΤΟΛ που είχε ως αντικείμενο την εκμετάλλευση του λιγνίτη της περιοχής και τη χρησιμοποίησή του για την παραγωγή μπρικετών, αζωτούχων λιπασμάτων, ημικώκ και ηλεκτρικής ενέργειας. [1]
Τα λόγια του στις 26 Ιουλίου του 1957 στο πλαίσιο των επίσημων εγκαινίων του Βιομηχανικού συγκροτήματος της Πτολεμαϊδας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν προφητικά και ενδεικτικά της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής που είχε αποφασιστεί: «Δεν θα ήθελα να θεωρηθώ ως ευφάνταστος ονειροπόλος, νομίζω όμως δεν απέχω της πραγματικότητας, αν είπω ότι το έργον του οποίου σήμερον κατατέθη ο θεμέλιος λίθος, θα είναι αυτό το ίδιο, ο ακρογωνιαίος λίθος της μελλοντικής εξελίξεως της χώρας μας. Είμαι βέβαιος ότι η περιοχή αυτή με το μέχρι προ ολίγου ειδυλλιακόν αγροτικόν τοπίον της, θα γίνει συντόμως μια περιοχή με σφύζουσαν βιομηχανικήν δραστηριότητα, η οποία θα δώσει λύσιν εις πολλά εκ των προβλημάτων, όχι μόνο της Επαρχίας και του Νομού, αλλά της Μακεδονίας και της χώρας εν γένει.» [2]
Στο σημείο αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμη μια συνοπτική αναδρομή στις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στο Ελληνικό Κράτος και οδήγησαν στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν. Το 1955, λίγα χρόνια μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, η ρημαγμένη οικονομία της Ελλάδος αναζητούσε εναγωνίως στρατηγική για τον άμεσο εκσυγχρονισμό της χώρας προκειμένου να εισέλθει σε μία αναπτυξιακή τροχιά. Απαραίτητη προϋπόθεση για κάτι τέτοιο ήταν ο εξηλεκτρισμός ολόκληρης της χώρας με το μικρότερο δυνατό οικονομικό κόστος, καθώς οι χρηματικοί πόροι της χώρας μας ήταν εξαιρετικά περιορισμένοι. Η αιτία ήταν οι διαδοχικοί πόλεμοι από τους οποίους είχε περάσει, η γερμανική κατοχή και το γεγονός ότι η τουρκοκρατία απείχε μόλις κάτι παραπάνω από εκατό χρόνια.
Επιλέχθηκε λοιπόν από το κράτος η Πτολεμαΐδα, λόγω του πλούσιου υπεδάφους της σε λιγνίτη, να μετασχηματιστεί στον κύριο ενεργειακό πόλο της χώρας για την εξυπηρέτηση των ενεργειακών αναγκών σχεδόν ολόκληρης της χώρας. Η επιλογή ήταν σαφής, θα «θυσιαζόταν» μία περιοχή της Ελλάδος προς χάρη της ανάπτυξης της χώρας. Συνεπώς η δημιουργία του Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας (Λ.Κ.Δ.Μ.) ήταν μία απόφαση εθνικής σημασίας.
Η εθνική αναπτυξιακή στρατηγική που ακολουθήθηκε υποδηλώνει μια απελπισμένη για οικονομική ανάπτυξη χώρα, που δεν διστάζει να θυσιάσει τον φυσικό πλούτο ενός τόπου της προκειμένου να πετύχει τον στόχο της. Φυσικά το πιο μεγάλο πρόβλημα ήταν ότι έτσι θυσιάζονταν και οι ίδιοι οι κάτοικοι της ευρύτερης αυτής περιοχής.
Το σημαντικότερο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι τα λιγνιτωρυχεία είναι επιφανειακά, με μέγεθος το οποίο δεν θεωρείται σε καμία περίπτωση μικρό. Το αποτέλεσμα της εφαρμογής επιφανειακής εκμετάλλευσης μεγάλων εκτάσεων είναι προφανώς η αλλοίωση σε μεγάλο βαθμό του περιβάλλοντος και όχι μόνο. Εκτός από την χλωρίδα, την πανίδα και τους υδροφόρους ορίζοντες καθίσταται σαφές ότι επηρεάζονται και η κοινωνική και η οικονομική δομή της περιοχής, καθώς η γη αλλάζει χρήση. [3] Μια κοινωνία που ήταν αμιγώς αγροτική [4]καλείται να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, τα οποία την αποτρέπουν από αυτό το οποίο γνώριζε να κάνει καλά, δηλαδή να καλλιεργεί τη γη, και την αναγκάζουν να απορροφηθεί σε καινούριους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Κάτι τέτοιο συνέβη και στην περιοχή της Πτολεμαΐδας.
Συνεπώς η απόφαση του κράτους οδήγησε τοπικά σε άμεση συρρίκνωση του αγροτικού τομέα, αλλά και όλων των άλλων τομέων απασχόλησης της περιοχής της Πτολεμαΐδας, σε βάρος της μονόπλευρης εκμετάλλευσης του λιγνίτη. Η μετατροπή της αγροτικής κοινωνίας σε βιομηχανική συντελέστηκε ταχύτατα και παρόλη την γρήγορη οικονομική μεγέθυνση της περιοχής δεν υπήρξε κανένας μακροχρόνιος σχεδιασμός για το μέλλον του τόπου και των ανθρώπων μετά το πέρας της εξόρυξης του λιγνίτη. Η «τυφλή» ανάπτυξη χωρίς σκέψη για τις μακροχρόνιες συνέπειες του έργου στον αναπτυξιακό τομέα δημιούργησε ένα εξαιρετικά αβέβαιο αύριο για τους κατοίκους της Πτολεμαΐδας, καθώς ένα μεγάλο ερώτημα είναι: πού θα απασχοληθούν οι άνθρωποι αυτοί όταν τελειώσει ο λιγνίτης και παραλάβουν μια διαφορετική, περιβαλλοντικά αποκατεστημένη φυσικά, γη;
[1] http://www.dei.gr/Default.aspx?id=896&nt=18&lang=1
[2] Απόσπασμα από την ομιλία του Μποδοσάκη στα επίσημα εγκαίνια του Βιομηχανικού συγκροτήματος 26- Ιουλίου 1957
[3] Γεωργάκα Α., 2009
[4] Παυλουδάκης Φ., 2009
Πηγή: http://www.huffingtonpost.gr/ - Γράφει ο Παναγιώτης Βεργούλης
.gif)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου