Ματιές στον σύγχρονο κόσμο....

Γύρω στο 1930, ο Βαλερί δημοσιεύει ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Ματιές στον σύγχρονο κόσμο». Πρόκειται για μια σειρά από σύντομα δοκίμια που δεν διεκδικούν άλλη ενότητα πέρα από εκείνη που υποθέτει ο τίτλος τους. Ο συγγραφέας αφιερώνει αυτή τη συλλογή κειμένων, όπως την ονομάζει, «κατά προτίμηση στους ανθρώπους που δεν ασπάζονται κανένα σύστημα και που απέχουν από τα κόμματα. Δηλαδή στους ανθρώπους που είναι ακόμη ελεύθεροι να αμφιβάλλουν για τα αμφίβολα πράγματα και να μην απορρίπτουν όσα δεν μπορούν να αμφισβητηθούν». Ο τόνος έχει ήδη δοθεί. Κάπως περιπαικτικός, ο Βαλερί γράφει ανάλαφρα για πράγματα σοβαρά, ενώ διασκεδάζει με το βαρύγδουπο ύφος των σοβαροφανών. Ένα από τα θέματα που τον απασχολούν, με τρόπο αφοριστικό και μόλις για τέσσερις σελίδες, είναι τα πολιτικά κόμματα.
Ο ποιητής ξεκινά με μικρές απορίες που θα μείνουν αναπάντητες ως ισάριθμα δώρα για καχύποπτους αναγνώστες. Υπάρχουν άραγε πράγματα για τα οποία κανένα κόμμα δεν δίνει εξηγήσεις; Μήπως θα ήταν χρήσιμο να υποθέσουμε ότι κάθε κόμμα διαθέτει τις ιδιωτικές του σκιές, κάτι σαν αποθέματα σκότους από τα οποία αντλεί το χλωμό ή το εκτυφλωτικό φως που του ταιριάζει; Μήπως πρέπει να δεχτούμε ότι κάθε κόμμα διαθέτει το πατάρι ή το κελάρι του, στα οποία στοιβάζει τα θύματά του και τα ανομολόγητα όνειρά του; Στους χώρους αυτούς, πραγματικά θησαυροφυλάκια, οι ιστορικοί θα ανακαλύψουν, πολύ αργά προφανώς, τα αστόχαστα πράγματα και τις κουτουράδες των κομμάτων. Και θα εκτιμήσουν, εκστατικοί, την ταχυδακτυλουργική τεχνική με την οποία οι κομματάρχες, στελέχη και αρχηγοί, γέμισαν τις αποθήκες με τις υποσχέσεις που έδωσαν για να υπάρξουν και τις οποίες πρέπει τώρα να αναιρέσουν για να διαρκέσουν.
Αν οι υποσχέσεις είναι απαραίτητες για την ύπαρξη των κομμάτων, άλλο τόσο απαραίτητα είναι και τα μέλη τους: το υπηρετικό προσωπικό. Ελπίζω ότι η έκφραση αυτή δεν θα παρεξηγηθεί, καθώς είναι σε όλους μας γνωστό ότι τα κομματικά μέλη είναι αφιερωμένα στην υπηρεσία της υψηλής ιδέας που ενσαρκώνει το κόμμα. Για το υπηρετικό προσωπικό των κομμάτων ανησυχεί ο Βαλερί, προβαίνοντας σε μια τόσο ανορθόδοξη όσο και τολμηρή πρόταση. Επειδή έχει παρατηρηθεί συχνά ότι, ανάλογα με τις περιστάσεις, πολλοί προοδευτικοί εντάσσονται σε κόμματα συντηρητικά, ενώ δεν είναι λίγοι οι συντηρητικοί που ανακαλύπτουν αιφνιδίως την προοδευτική φλέβα που από καιρό κυλούσε στο αίμα τους, ίσως θα έπρεπε να υιοθετήσουμε ως κριτήριο για την ένταξη σε ένα κόμμα την ιδιοσυγκρασία του καθενός. Θα ιδρύονταν έτσι κομματικοί σχηματισμοί στους οποίους ο καθένας θα εντασσόταν όχι σύμφωνα με τα λόγια και τις ευχές του, αλλά σύμφωνα με τις κλίσεις του και τους ιδιαίτερους τρόπους δράσης και αντίδρασης που τον χαρακτηρίζουν. Δυστυχώς η πρόταση πρέπει να κριθεί ανεφάρμοστη για πολλούς λόγους, ο κυριότερος από τους οποίους είναι ότι το εν λόγω κριτήριο θα εμπόδιζε την άσκηση της πολιτικής, έτσι τουλάχιστον όπως την αντιλαμβάνονται τα κόμματα, όπως προκύπτει από τις πράξεις τους.
Επιτέλους η πολιτική. H μεγάλη λέξη με το ασαφές περιεχόμενο και το κόκκινο ποτάμι που αφήνει στο πέρασμά της. Ο Βαλερί, κάνοντας αφαίρεση των προσωπικών του πεποιθήσεων, γράφει για την πολιτική προσαρμόζοντάς την στην ορατή πρακτική των κομματικών μηχανισμών. Από τη σκοπιά αυτή μπορεί να ισχυριστεί ότι κάθε πολιτική θεμελιώνεται στην αδιαφορία του μεγαλύτερου αριθμού των ενδιαφερομένων, χωρίς την οποία είναι αδύνατη οποιαδήποτε πολιτική. Γιατί η πολιτική του κόμματος είναι η υψηλή αυτή τέχνη η οποία ξετυλίγεται, με την ακρίβεια ρολογιού, σε δύο φάσεις που διαδέχονται η μία την άλλη, χωρίς η διαδοχή να αποκλείει τον συνδυασμό τους.
Στην πρώτη φάση η πολιτική είναι η τέχνη να εμποδίζεις τους ανθρώπους να εμπλακούν σε αυτά που τους αφορούν πραγματικά, προσφέροντάς τους όλες τις ευκαιρίες να αγωνιστούν για πράγματα που τους είναι αδιάφορα. Στη δεύτερη φάση, πιο πολύπλοκη, η πολιτική συνίσταται στην τέχνη που εξαναγκάζει τους ανθρώπους να αποφασίζουν για πράγματα που δεν καταλαβαίνουν. Ο συνδυασμός των δύο φάσεων γίνεται αμέσως φανερός, για παράδειγμα, όταν οι κομματικοί οργανισμοί επικαλούνται λόγους κρατικής σκοπιμότητας ή αναφέρονται σε μεγάλα θέματα, στα οποία διακυβεύεται η υπόσταση του έθνους. Ευτυχώς τέτοια θέματα υπάρχουν ή, όταν δεν είναι αμέσως διαθέσιμα, μπορούν να επινοηθούν κατά βούληση. Δεν είναι όμως σωστό να επιμείνει κανείς περισσότερο, τώρα που κάθε υπεύθυνος πολίτης έχει την υποχρέωση να συγκεντρωθεί στην προσπάθεια της ευλογημένης να φέρει επιτέλους στη χώρα το καλλιτεχνικό τρόπαιο για το οποίο αγωνίζονται και αγωνιούν όλες οι χώρες της Ευρώπης, της Ενωμένης και της άλλης. Θα επιτύχει ο Ελληνισμός τη λαμπρή νίκη που δικαιούται ή μήπως θα επικρατήσουν, για μία ακόμη φορά, οι σκοτεινές δυνάμεις που τον πολεμούν; Θα το δούμε.

Πηγή: Εφημερίδα Το ΒΗΜΑ