Η αλήθεια, ο διάλογος και η ευθύνη...

Η μέριμνα για την αλήθεια σε μια δημοκρατική κοινωνία πρέπει να είναι ιερή
Η κοινωνία μας, όπως κάθε κοινωνία, βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπη με προβλήματα. Το ποια προβλήματα είναι κυρίαρχα αναδεικνύεται από τα πολιτικά κόμματα και τη γνώμη των πολιτών. Αλλά την «κοινή γνώμη» τη διαμορφώνουν οι θεσμοίκυβέρνηση, Βουλή, πολιτικά κόμματα, μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια και εφημερίδες. Καθώς η πολιτική δράση περιορίζεται ολοένα και περισσότερο στην πολιτική επικοινωνία, η πλειονότητα των πολιτών διαμορφώνει τη γνώμη της με βάση συναισθηματισμούς και κομματικές προτιμήσεις. Το γεγονός αυτό τραυματίζει την αλήθεια. Και η μέριμνα για την αλήθεια σε μια δημοκρατική κοινωνία πρέπει να είναι ιερή, διαφορετικά διακυβεύονται τα θεμέλιά της.
Για να αναδειχτούν όλες οι πτυχές ενός προβλήματος, να προσεγγιστεί η αλήθεια και να αναζητηθεί ο δόκιμος τρόπος αντιμετώπισής του, απαιτείται ειλικρινής διάλογος.
Για να είναι αποτελεσματικός ο διάλογος πρέπει: α) να αναγνωρίζει τη διαφορά των απόψεων που συμμετέχουν σ΄ αυτόν και να μην ορίζει προκαταβολικά ότι μια απ΄ αυτές αποτελεί τον κανόνα, ενώ οι άλλες ερμηνεύονται ως παρέκκλιση ή κακή θέληση και β) οι συμμετέχοντες να δέχονται ένα κοινό διαδικαστικό πλαίσιο στη συζήτησή τους.
Αν δεν είμαστε έτοιμοι να θέσουμε υπό αμφισβήτηση ό,τι εμείς θεωρούμε βέβαιο και αυταπόδεικτο κι αν δεν συμφωνήσουμε ως προς τη φύση των αποδεκτών επιχειρημάτων και ως προς την ίδια τη δυνατότητα μιας από κοινού αναζήτησης της αλήθειας και της δικαιοσύνης, διάλογος δεν μπορεί να υπάρξει.
Στη διαμόρφωση κουλτούρας διαλόγου σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα ΜΜΕ. Οπως είναι γνωστό, τα ΜΜΕ, χωρίς η εξουσία τους να πηγάζει από τη λαϊκή βούληση, επηρεάζουν την κοινή γνώμη με αποφασιστικό τρόπο, όπως επίσης και τις ενέργειες των πολιτικών. Στις σημερινές συνθήκες καλούνται να διαδραματίσουν κυρίαρχο ρόλο στη λειτουργία της δημοκρατίας. Αλλά για να αποκτήσουν δημοκρατική νομιμοποίηση μόνο ένας δρόμος τους ανοίγεται: εκείνος που διαχέει περιβάλλον διαλόγου και επιβάλλει όρια. Πρέπει να ενστερνιστούν την άποψη ότι υπάρχουν όρια στην ελευθερία της έκφρασης, τα οποία δεν πρέπει να παραβιάζονται και ακόμη ότι η απεριόριστη ελευθερία σκοτώνει την ελευθερία.
Ανάμεσα στη νομική σφαίρα που στηρίζεται σε απαγορεύσεις και στην προσωπική σφαίρα όπου εκτείνεται η ελευθερία, παρεμβάλλεται μια δημόσια και κοινω νική σφαίρα διαποτισμένη από αξίες (Ο φόβος των βαρβάρων, Τ. Τodorov, 2009).
Η κοινωνική συναίνεση που διέπει τη δημόσια σφαίρα περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης και γενικά η ευθύνη περιορίζει την ελευθερία...
Στην πατρίδα μας κυριαρχεί ο θόρυβος που καλύπτει την αλήθεια και αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη, ενώ τον διάλογο όλοι τον επικαλούνται, αλλά λίγοι τον υιοθετούν.
Η θωράκιση της κοινωνίας μας από τις γνωστές παθογένειες μπορεί να γίνει με την αναζήτηση των αιτιών που τις προκαλούν και τη δημιουργία λειτουργικών θεσμών και μηχανισμών που θα τις αποτρέπουν. Για μια τέτοια προοπτική πρέπει να εγκαταλειφθεί η γνωστή ελληνική εφεύρεση «πολιτικό κόστος» και να κυριαρχήσει ο διάλογος, τόσο ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα όσο και μεταξύ των θεσμών της πολιτείας και των ενεργών πολιτών.
Τα τελευταία χρόνια κρίθηκε ιστορικά αναγκαίο να προσαρμοστεί η λειτουργία κάποιων θεσμών στις σημερινές συνθήκες. Η μη συμμετοχή όλων των κομμάτων στη διαδικασία διαμόρφωσής τους και οι συντεχνιακές λογικές δεν έδωσαν τη δυνατότητα να αποκτήσει η χώρα μας νομοθετήματα γενικής αποδοχής και γενναίων προσεγγίσεων. Το αιτιολογικό της μη συμμετοχής έχει τη δική του ιστορία... αλλά το κόστος για την πορεία της χώρας είναι μεγάλο. Ο λόγος είναι προφανής. Αντί να ενώσουμε τις προσπάθειές μας για τη μεγιστοποίηση του γενικού καλού από τη λειτουργία των θεσμών, αναλώνουμε το δυναμικό και την επιχειρηματολογία μας στην επανεξέταση πτυχών του νομικού πλαισίου τους.
Εχουμε συνηθίσει να αναζητούμε ευθύνες για ένα μεγάλο σύνολο παραλείψεων και δυσλειτουργιών, τόσο των θεσμών όσο και των λειτουργών τους. Για τη μη συμμετοχή στην αναζήτηση της αλήθειας και τη ρεαλιστική και αποτελεσματική προσέγγιση των ζωτικών προβλημάτων της κοινωνίας μας δεν πρέπει να καταλογίζονται ευθύνες;
Αν υπάρξει αυστηρό πλαίσιο διαλόγου και μηχανισμός καταλογισμού ευθυνών για τη μη συμμετοχή στη διαμόρφωση και λειτουργία των θεσμών, ίσως κάτι ν΄ αλλάξει!
Ο Θουκυδίδης έδωσε με τελεσίδικο τρόπο την απάντηση: «Εκείνον που δεν συμμετέχει στα κοινά τον θεωρούμε όχι φιλήσυχο, αλλά άχρηστο πολίτη (ουκ απράγμονα, αλλ΄ αχρείον)».

Πηγή: Έφημερίδα Το Βήμα-Χρ. Β. Μασσαλάς
Ο κ. Χρ. Β. Μασσαλάς είναι πρόεδρος ΔΕ Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του Συμβουλίου Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης.