Ενα βουνό ξαναγεννιέται στην Κοζάνη...

Δέντρα, θάμνοι και σπόροι φυτεύτηκαν στο καθαρό χώμα πάνω από την γκρίζα σκόνη που άφησαν πίσω τους τα Μεταλλεία Αμιάντου
Ενα βουνό από χώμα, συνολικά 435.000 δένδρα και θάμνοι, 430 χιλιόμετρα αρδευτικού δικτύου, δεκάδες σκαπτικά - χωματουργικά μηχανήματα, εκατοντάδες χιλιάδες εργατοώρες, ειδικές μελέτες και περισσότερα από 30 εκατομμύρια ευρώ συναποτελούν την «ταυτότητα» του μεγαλύτερου έργου περιβαλλοντικής αποκατάστασης που βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Ολο το εγχείρημα μπορεί να συνοψιστεί στη φράση «ένα βουνό ξαναγεννιέται».
Σε μια χώρα όπου το περιβάλλον δεν βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων της πολιτείας, τα μεγάλης κλίμακας έργα που εκτελούνται από το 2007 σε έκταση 4.144 στρεμμάτων των Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ) στο Ζιδάνι της Κοζάνης, για την οριστική εξάλειψη της απειλής των καρκινογόνων υλικών και την αποκατάσταση των πληγών που άφησε η επί 18 χρόνια εξόρυξη αμιάντου, σηματοδοτούν ελπίδα. Το εργοστάσιο της ΜΑΒΕ έκλεισε οριστικά τον Μάρτιο του 2000, λόγω της κατακραυγής που υπήρξε παγκοσμίως για τα προϊόντα αμιάντου.

«Οικολογική χειροβομβίδα»

Η επικινδυνότητα του αμιάντου για την πρόκληση καρκίνου, του προσέδωσε τον χαρακτηρισμό του «σιωπηλού δολοφόνου» (οι συνέπειές του εκδηλώνονται χρόνια μετά) και τον κατέστησε βιομηχανικό υλικό υπό διωγμόν με αποτέλεσμα όλες οι ανεπτυγμένες χώρες να διακόψουν την εξόρυξή του. Στο διάστημα λειτουργίας των ΜΑΒΕ εξορύχθηκαν 70.000.000 τόνοι μεταλλεύματος (σερπεντινίτης) με χρήση εκρηκτικών υλών. Οι εκρήξεις αυτές απελευθέρωσαν μεγάλες ποσότητες ινών αμιάντου στην ατμόσφαιρα που διασκορπίστηκαν στην περιοχή. Παράχθηκαν 1.000.000 τόνοι αμιάντου, ενώ οι υπόλοιποι 69.000.000 τόνοι παρέμειναν εκεί ως στείρα υλικά. Οι αποθέσεις καταλαμβάνουν 740 στρέμματα, σχηματίζοντας τεράστιους σωρούς που είναι ορατοί από απόσταση, καθώς το ύψος τους φτάνει τα 180 μέτρα.
Στο Ζιδάνι της Κοζάνης, οι εγκαταστάσεις που εγκαταλείφθηκαν μετά το κλείσιμο της εταιρείας χαρακτηρίστηκαν από ειδικούς επιστήμονες «οικολογική χειροβομβίδα», που λόγω των αυστηρών οδηγιών της Ε.Ε. έπρεπε να εξουδετερωθεί το ταχύτερο.
«Ο βασικότερος λόγος που επέβαλε την άμεση αποκατάσταση και εξυγίανση των Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος ήταν ο κίνδυνος της διασποράς των καρκινογόνων ινών στην ευρύτερη περιοχή με τον αέρα και τις βροχές, αλλά και η προστασία του υδάτινου οικοσυστήματος (Αλιάκμονας ποταμός και λίμνη Πολυφύτου) που τροφοδοτούν τα δίκτυα άρδευσης δεκάδων χωριών και το δίκτυο ύδρευσης του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης», ανέφερε στην «Κ» ο νομάρχης Κοζάνης κ. Γιώργος Δακής.
Η νομαρχία Κοζάνης προχώρησε σ’ ένα πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα σχέδιο αποκατάστασης και εξυγίανσης των αποθέσεων του μεταλλείου και του εργοστασίου επεξεργασίας, των βοηθητικών χώρων και του περιβάλλοντος χώρου. Μέχρι τώρα έχουν ολοκληρωθεί δύο προγράμματα αποκατάστασης και εξυγίανσης από το ΕΠΠΕΡ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον) και το κοινοτικό πρόγραμμα LIFE, συνολικού ύψους 10,5 εκατ. ευρώ, έχοντας «εξυγιάνει» περισσότερα από 300 στρέμματα.
Μέσω του προγράμματος LIFE, η Γερμανική Εταιρεία Von Lieberman, με εξειδίκευση σε έργα αποκατάστασης περιβάλλοντος, μετέφερε τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση των υπολειμμάτων αμιάντου στα μεταλλεία και στο εργοστάσιο. Συνολικά συγκεντρώθηκαν 112 τόνοι ινών αμιάντου, που κατέληξαν σε ειδικό ΧΥΤΑΜ (Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων Αμιάντου) που λειτούργησε στον χώρο.

Αλλαξε θέση το βουνό

Τα 69 εκατ. τόνοι αποθέσεων από την επεξεργασία αμιάντου είχαν δημιουργήσει ένα αλλόκοτο βουνό γκρίζας σκόνης, όμοιο με σεληνιακό τοπίο. Ουσιαστικά λένε οι μελετητές, «η πολυετής εξόρυξη και επεξεργασία του μεταλλεύματος είχε αποτέλεσμα να μετακινηθεί ένα βουνό χώματος σε απόσταση 1 - 2 χιλιομέτρων από το σημείο που είχαν βρεθεί οι φλέβες του μεταλλεύματος. Για να δημιουργήσουμε τις βαθμίδες στα πρανή, τα έργα αντιπλημμυρικής και αντιδιαβρωτικής προστασίας, μετακινήσαμε 3 εκατ. κυβικά μέτρα στείρων υλικών», ανέφερε στην «Κ» ο υπεύθυνος μελετών αποκατάστασης των ΜΑΒΕ, κ. Τηλέμαχος Σκοτιδάκης, πάνω στα οποία στρώθηκαν 145.000 κυβικά μέτρα «καθαρού» χώματος.
Η φυσική αποκατάσταση, αποτέλεσμα μελέτης ομάδας δασολόγων του τμήματος Δασοπονίας του ΑΠΘ, έγινε σε αυτή τη φάση με 75.000 δένδρα και θάμνους (πεύκα, ψευδοακακίες κ.ά.), 130.000 μοσχεύματα και τεράστιες ποσότητες με μείγματα σπόρων που σκορπίστηκαν στις κατασκευασμένες αναβαθμίδες και σήμερα το τεχνητό βουνό έχει πλέον πρασινίσει.
Οι εργοστασιακές αποθέσεις αποτελούν το 40% του συνόλου των αποθέσεων στον χώρο, ανέφερε ο ίδιος, και ο επόμενος στόχος αποκατάστασης είναι οι αποθέσεις του μεταλλείου, η εξυγίανση των κτιριακών εγκαταστάσεων (το κυρίως συγκρότημα είναι ύψους 38 μέτρων) και του περιβάλλοντος χώρου.

Οι επόμενοι στόχοι

Στο υπό ένταξη πρόγραμμα ΕΠΠΕΡ - Αειφόρος Ανάπτυξη είναι η αποκατάσταση του μεταλλείου και των γύρω εδαφών (αναβαθμίδες, δενδοφυτεύσεις, μεταφορά χωμάτων, δικτύου αρδευσης κ.τ.λ.) συνολικού προϋπολογισμού 14 εκατομμυρίων ευρώ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των μελετητών, μέσα σε δύο χρόνια από την δημοπράτησή τους, τα έργα μπορούν να ολοκληρωθούν.
«Ορφανό» από χρηματοδότηση είναι μόνο το τμήμα της αποκατάστασης που αφορά τις κτιριακές εγκαταστάσεις, έργο ιδιαίτερα δυσκολο και δαπανηρό. Η Αναπτυξιακή Εταιρεία Κοζάνης έχει θέσει στο τραπέζι έξι διαφορετικές προτάσεις η μία εκ των οποίων προβλέπει «καθαίρεση των εγκαταστάσεων και υγειονομική ταφή προϊόντων στο ισόγειο του εργοστασίου παραγωγής» κόστους 4 - 7 εκατομμυρίων ευρώ και χρόνο ολοκλήρωσης το 2014, θάβοντας μια για πάντα «την τελευταία και μεγαλύτερη μονάδα εξόρυξης και επεξεργασίας αμιάντου της Ευρώπης», επιστρέφοντας έτσι το πράσινο τοπίο στον χάρτη της περιοχής, μαζί με... ένα βουνό.

Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή-Θανασης Tσιγγανας