Εδώ που ανταμωθήκαμε, αδερφοί
Δεν είναι μήτε φως μήτε κορφή
μηδ’ αύρα του πελάου και τα’ ουρανού
το βύθος είναι του άσωτου κενού
Ήλιος σε μας να φτάσει, ανάσα, φως
δεν αφήνει των πλουσίων ο θεός
τη σάρκα μας την πότισε η λασπιά τους
μα την ψυχή μας πιότερο η ψευτιά τους
πουλημένα κοπάδια νύχτα-μέρα
για δικά τους πεθαίνουμε συμφέρα
ασήμαντοι, χυδαίοι, μηδενικοί
κάναν την οικουμένη φυλακή
πέτρα δεν ειν’ απάνω να πατήσει
το θύμα όσο ψηλότερα να φτύσει
…..
Κώστας Βάρναλης
Ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα καταρρέουν γύρω μας (και πάνω μας), σε μια εποχή που η ανερμάτιστη και ανίκανη κυβέρνηση Καραμανλή διαλύει και ξεπουλάει ότι φτάνει το χέρι της, από υγιείς και κερδοφόρες δημόσιες επιχειρήσεις ως τα κεφάλαια των ασφαλιστικών ταμείων και από τα ερευνητικά ιδρύματα ως τα όνειρα και την ευτυχία των νέων παιδιών. Ζούμε σε μια εποχή που τα κόμματα της Βουλής ασχολούνται μόνο με το μοίρασμα της εξουσίας, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών τρέχουν πάνω κάτω σαν στρατός τρωκτικά που, αφού φάγαν ότι μπορούσαν μέσα στο ερειπωμένο καλύβι που λέγεται Ελλάδα, τώρα ροκανίζουν τους τοίχους και το ταβάνι. Ζούμε σε μια εποχή που οι λεφτάδες, οι τραπεζίτες, οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές, οι εργολάβοι, τρίβουν τα χέρια τους και μετράνε το κέρδος τους με μια ικανοποίηση που δεν κρύβεται με τίποτα. Ζούμε σε μια εποχή που οι φυσικές καταστροφές αφήνουν αθεράπευτες πληγές, που οι συνταξιούχοι βλέπουν το μόχθο μιας ζωής να εξανεμίζεται στον τζόγο των χρηματιστηρίων. Ζούμε σε μια εποχή που βλέπουμε μια Ευρώπη, πνιγμένη από την κρίση, έτοιμη να μας πετάξει σαν στυμμένη λεμονόκουπα. Ζούμε σε μια εποχή όπου ο γελαστός χιμπατζής της Ουάσινγκτον ξυπνάει κάθε πρωί και ξεκινάει κάποια καινούργια σφαγή. Χωρίς μέλλον, χωρίς ελπίδα, χωρίς λίγο φως από κάπου, αυτός ο λαός, αυτοί οι νέοι, νιώθουν το σκοτάδι, γύρω τους και μέσα τους.
Σ΄αυτή τη φοβερή εποχή, μια μικρή ομάδα ανθρώπων που προσπαθούν, απαιτούν, καταγγέλλουν και φωνάζουν με όλες τις ελάχιστες δυνάμεις που διαθέτουν, ζητώντας το δίκιο τους, θυμίζουν περισσότερο τη γραφικότητα του Δον Κιχώτη παρά κάποιον αγώνα με στόχους και προοπτικές. Πολύ περισσότερο όταν αυτό το δίκιο απαιτεί από κάποιους περιδεείς ευθυνόφοβους γραφειοκράτες να αποκτήσουν ξαφνικά ανάστημα, σπονδυλική στήλη και φιλότιμο.
Κι όμως δεν σκοπεύουμε να υποχωρήσουμε. Δεν μπορούμε να υποχωρήσουμε. Όταν δίπλα μας ο Θοδωρής Τενέζος, ο γιατρός Γιώργος Κοσμόπουλος, η Κωνσταντίνα Κούνεβα, ο Στέφανος Κόλιας στην Καλοσκοπή, πάνω στην Γκιώνα, δεν λογάριασαν τη ζωή τους, όταν οι αγωνιστές του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, οι αγωνιστές του Αντιπυρηνικού Παρατηρητηρίου Μεσογείου, μια χούφτα αγωνιστές εδώ κι εκεί, δημιουργούν νησίδες φωτός μες τη σκοτεινιά και στέκονται όρθιοι, εμείς δεν θα τους εγκαταλείψουμε. Δεν αντέχουμε να τους εγκαταλείψουμε.
Η Πρωτοβουλία Επιστημόνων για τις Δασικές Πυρκαγιές κάνει ότι μπορεί από τον Σεπτέμβριο του 2007 για να αποτρέψει την επανάληψη των καταστροφικών μεγαπυρκαγιών. Τον Σεπτέμβριο του 2008, μέλη της Πρωτοβουλίας έστειλαν μια αίτηση σε 9 Νομαρχίες πυρόπληκτων περιοχών. Με την αίτηση αυτή ζητούσαν ακριβείς πληροφορίες για την οργάνωση, στελέχωση, εφοδιασμό και απαραίτητο σχεδιασμό των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας των Νομαρχιών, για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Πρωτοβουλίας Επιστημόνων, το βασικό μέρος για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών είναι η πρόληψη. Ο καθαρισμός των δασών, η προετοιμασία των δασικών δρόμων, η κατάστρωση σχεδίου πολιτικής προστασίας, είναι τα απαραίτητα στοιχεία για τη συνεργασία των δυνάμεων πυρόσβεσης με τους ντόπιους εθελοντές. Ο σχεδιασμός πρέπει να είναι ενιαίος ώστε οι διάφορες Νομαρχίες και περιφέρειες να συνεργάζονται ομαλά και χωρίς προβλήματα.
Τίποτα από τα απαραίτητα δεν έχει γίνει. Και το ξέρουμε πολύ καλά. Απλά, θέλαμε να το ακούσουμε από επίσημη πηγή.
Οι Νομαρχίες είχαν μια δύσκολη επιλογή. Αν έδιναν απάντηση, θα έβγαινε στη φόρα η ανικανότητα των αρμοδίων, η αδιαφορία, ο κακός και μίζερος σχεδιασμός. Και βέβαια θα αποκαλυπτόταν η παράβαση των σχετικών νόμων. Αν αντίθετα δεν απαντούσαν, πιστεύαμε ότι αρκούσε μια επέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη για να πάρουμε τις πληροφορίες που ζητούσαμε και να αποκαλυφθούν τα κενά και οι ευθύνες.
Στην τελευταία απόπειρά μας να μάθουμε τι απόγινε η καταγγελία μας, η «αρμοδία συνήγορος» μας απάντησε κυνικά: «Τι; Το δώσατε Μάρτη και φωνάζετε από τώρα; Εγώ βρίσκομαι ακόμα στον Γενάρη»!
Το πού βρίσκεται ο κρατικός μηχανισμός και κατά πού αρμενίζει ο Kostas junior, το ξέρει όλη η Ελλάδα, ακόμα κι αυτοί που δεν διαβάζουν το φίλο μου τον Στάθη Διομήδη.
Οι φωτιές πού βρίσκονται άραγε;
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Κ EΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αφορμή γι αυτές τις σκέψεις δόθηκε από την πρόσφατη επανεμφάνιση του κινδύνου των πυρκαγιών μέσα στην Αθήνα σε συνδυασμό με την τεράστια οικολογική καταστροφή του Γράμμου, της Πάρνηθας, της Χαλκιδικής καθώς και της Δυτικής Πελοποννήσου η οποία προηγήθηκε το 2006 και 2007 καθώς και η συνεχιζόμενη αδράνεια και αδιαφορία των κρατικών αρχών. Φαινόμενα σαν αυτά δεν είναι άγνωστα και στην υπόλοιπη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Ισπανία και η Πορτογαλία, όπως πρόσφατα και η Ιταλία έχουν μπει για τα καλά στο χορό των πυρκαγιών. Το ίδιο και η Τουρκία η οποία μάλιστα αντιμετωπίζει το φάσμα της λειψυδρίας σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιαδήποτε άλλη χώρα γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μετατόπιση των ισορροπιών σε όλη την περιοχή.
Μια πρώτη ματιά στα καταγραμμένα στοιχεία δείχνει ότι το φαινόμενο είναι εξαιρετικά πρόσφατο. Μάλιστα, η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των συγκεντρωτικών στατιστικών στοιχείων για τις πυρκαγιές στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζει ουσιαστικά μετά το 1985. Όσον αφορά την Ελλάδα, η κατάσταση είναι μάλλον σχιζοφρενική σε βαθμό που να μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν οι κρατούντες σκέφτονται αυτή τη χώρα σαν μια επιχείρηση που δεν πειράζει και να κλείσει όταν πια δεν θα υπάρχει κανένα άλλο όφελος να αντληθεί από αυτή.
Πέρα από τον χορό των οικοδομικών συμφερόντων που η διόγκωση τους αγγίζει πλέον τα όρια του παραλογισμού, το αντιφατικό νομικό πλαίσιο και η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών καθιστά ακόμη πιο εφιαλτικό το σκηνικό. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι η έλλειψη ενός ενιαίου κρατικού φορέα πυροπροστασίας τουλάχιστον για τις δασικές εκτάσεις που να είναι υπεύθυνο για την συγκέντρωση όλων των πληροφοριών, την επεξεργασία και την έρευνα. Αντί αυτού βλέπει κανείς το θλιβερό θέαμα της διαμάχης μεταξύ Δασικής υπηρεσίας και Πυροσβεστικής να εκτυλίσσεται από τότε που το κράτος αποφάσισε την πλήρη μεταφορά των αρμοδιοτήτων κατάσβεσης στην δεύτερη.
Δυστυχώς αναλυτικά στοιχεία για τις αντίστοιχες περιοχές της Αλβανίας και της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν είναι διαθέσιμα ωστόσο καταβάλαμε προσπάθεια να συλλέξουμε όσα περισσότερα στοιχεία μπορούσαμε για την ιστορική εξέλιξη του φαινομένου των πυρκαγιών στην Ελλάδα. Όπως θα δούμε παρακάτω, φαίνεται να υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση στον αριθμό πυρκαγιών μετά το 2000 γεγονός που ιδιαίτερα μετά τα φετινά γεγονότα θα πρέπει πιθανά να συσχετιστεί με την διεθνή συγκυρία με όλα τα δυσάρεστα συμφραζόμενα που εμπεριέχονται σε μια τέτοια δήλωση. Το κρίσιμο ερώτημα που απομένει είναι το κατά πόσο υπάρχει πλέον σε αυτή τη χώρα πραγματική άμυνα σε τέτοιου μεγέθους καταστροφές που εγγίζουν τα όρια πολεμικών ενεργειών.
Ένας αιώνας πυρκαγιές
Καταγραμμένα ιστορικά στοιχεία για τον αριθμό και την έκταση των πυρκαγιών υπάρχουν από διάφορους ερευνητές από τη δεκαετία του 20. Για την νεώτερη περίοδο καταφύγαμε σε δεδομένα τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορους οργανισμούς όπως το ΕΘ.Ι.Α.Γ.Ε, η Δασική και η Πυροσβεστική υπηρεσία, η Στατιστική υπηρεσία και η Eurostat. Τα στοιχεία αυτά πρωτοδημοσιεύτηκαν στο περιοδικό NEXUS, τ. 22, 2007. Με εξαίρεση ίσως τη δεκαετία 40-50, τα στοιχεία δείχνουν μια ομαλή εξέλιξη με πολύ χαμηλό αριθμό πυρκαγιών και περιορισμένη εδαφική έκταση για όλες τις δεκαετίες μέχρι και το 70. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο ρυθμός εμφάνισης τους είναι χαρακτηριστικά σταθερός και χαμηλός μέχρι και τη μεταπολίτευση. Η κατάσταση αυτή ανατρέπεται απότομα οπότε και αυξάνεται δραματικά τόσο η συχνότητα όσο και η έκταση των κατεστραμμένων περιοχών κυρίως μετά το 75. Στο διάγραμμα της εικόνας 1, φαίνεται η ραγδαία αύξηση της συχνότητας των πυρκαγιών από το 2000 και μετά ενώ στο διάγραμμα της εικόνας 2 παρουσιάζεται η αντίστοιχη μεταβολή της έκτασης που καταστρέφεται κάθε έτος σε εκατομμύρια στρέμματα. Για το έτος 2007 κατά τη διάρκεια του οποίου διεξήχθη η έρευνα, θεωρήσαμε ότι η συνολική καταστροφή πρέπει να βρίσκεται μεταξύ μισού και ενός εκατομμυρίου στρεμμάτων. Τελικά αποδείχτηκε λίγο μεγαλύτερη αλλά ούτως η άλλως αυτό δεν αλλάζει σημαντικά τις γενικές εκτιμήσεις. Μπορεί κανείς να παρατηρήσει στο διάγραμμα της εικόνας 2 μια αξιοσημείωτη συσχέτιση με πολιτικά γεγονότα όπως η πτώση της δικτατορίας και η κατάληψη της Κύπρου, οι εκλογές του 81 και του 85 η ο νόμος για τους βοσκότοπους που προηγήθηκε της ανωμαλίας του 89.
Δυο σημαντικές παρατηρήσεις έχουν να κάνουν με την δυσανάλογη αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών την τελευταία δεκαετία όπως και με το γεγονός ότι η συσσώρευση κατεστραμμένων εκτάσεων τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι τόσο μεγάλη ώστε θα πρέπει να έχει ένα προσθετικό αποτέλεσμα με πολύ ανησυχητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη των οικοσυστημάτων. Η κατάσταση ειδικά μετά το 2000 είναι τόσο δύσκολη ώστε πραγματικά θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι η χώρα δέχεται επίθεση. Ειδάλλως το μόνο συμπέρασμα που απομένει είναι ότι οι μισοί Έλληνες καίνε τους άλλους μισούς για λόγους εκμετάλλευσης. Αναμφίβολα, οι βασικοί λόγοι για τη ραγδαία αύξηση των κατεστραμμένων εκτάσεων συνδέονται άμεσα με την αστικοποίηση η οποία προχωρά ακάθεκτη σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης χωρίς το κράτος ποτέ να λαμβάνει κάποια σημαντικά μέτρα για την προστασία της υπαίθρου και των αντίστοιχων πληθυσμών.
Στη σημερινή πραγματικότητα είναι πλέον σαφές ότι ο πληθυσμός των πόλεων έχει ξεπεράσει τον πληθυσμό της υπαίθρου. Καθώς όλο και μεγαλύτερες μάζες αποκόβονται από την επαφή με τη φύση, τόσο περισσότερο μεγαλώνει και η αποξένωση από τη φύση η οποία μετατρέπεται σε προϊόν προς κατανάλωση, περιαστικό θέαμα και τουριστική ατραξιόν. Μπορεί επομένως να μετατραπεί σε ένα ακόμη εμπόρευμα του οποίου η απαξίωση και η κατανάλωση συμμετέχει στον ίδιο οικονομικό κύκλο παραγωγής και καταστροφής με όλα τα άλλα εμπορεύματα. Με τη μόνη διαφορά ότι η τεχνολογία δεν βρήκε ακόμη τρόπο άμεσης αντικατάστασης του.
Η αποκατάσταση ενός δάσους με φυσική αναγέννηση είναι μια εξαιρετικά μακροχρόνια διαδικασία που μπορεί να φτάσει και τα 100 με 150 χρόνια. Επιπλέον τα δάση είναι περίπλοκα οικοσυστήματα με μια τεράστια ποικιλία οργανισμών, φυτικών και ζωικών οι οποίοι συμμετέχουν με τον ένα η τον άλλο τρόπο στην συντήρηση τους. Διαφορετικοί τύποι δέντρων παρουσιάζουν διαφορετικές απαιτήσεις για την επιβίωση τους συμπεριλαμβανόμενης και της σύστασης του εδάφους και όλα αυτά τα στοιχεί πρέπει να συνταιριάζουν αρμονικά μεταξύ τους. Δεν αρκεί να βγει κανείς στο βουνό και να φυτεύει δέντρα δεξιά και αριστερά. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να βρούμε ακριβή στοιχεία για τον βαθμό αποκατάστασης των καμένων δασικών εκτάσεων της τελευταίας τριακονταετίας. Καταφύγαμε ωστόσο σε προσομοίωση με υπολογιστή για να διαπιστώσουμε τι θα σήμαινε μια διαρκής αύξηση με τους σημερινούς ρυθμούς καταστροφής. Κατασκευάσαμε δηλαδή ένα πρόχειρο αυξητικό μοντέλο για να προβλέψουμε σε ποιο σημείο στο μέλλον η συσσώρευση καμένων εκτάσεων θα έφτανε στο επίπεδο της ολικής καταστροφής. Το σημείο ολικής καταστροφής μπορεί να αντιπροσωπευθεί από την τρέχουσα τιμή της συνολικής δασικής έκτασης της Ελλάδας που εκτιμάται στα 22.5 εκατομμύρια στρέμματα. Οι δύο βασικές παράμετροι έχουν να κάνουν με τον ρυθμό με τον οποίο προστίθεται καμένη έκταση και με τον ρυθμό αποκατάστασης της έκτασης που έχει ήδη καεί.
Πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψη μας ότι ένα σημαντικό μέρος αυτών των εκτάσεων καίγεται περισσότερες από μια φορές. Επομένως θα πρέπει να υποθέσουμε ότι σε κάθε έτος ένα ποσοστό της συνολικής καμένης έκτασης αντιπροσωπεύει την πραγματικά προστιθέμενη καταστραμμένη έκταση. Επιπλέον θα πρέπει να υποθέσουμε ένα μέσο ρυθμό αποκατάστασης της αμέσως προηγούμενης καμένης έκτασης. Μπορεί κανείς να κάνει είτε «αισιόδοξες» είτε «απαισιόδοξες» υποθέσεις και να ελέγξει τα αποτελέσματα με έναν απλό αριθμητικό υπολογισμό βάσει των στοιχείων του διαγράμματος 2. Κατ αρχήν, είναι εύκολο να δει κανείς ότι η αποφυγή της καταστροφής σε αυτό το μοντέλο θα απαιτούσε ένα ρυθμό αποκατάστασης της τάξης του 50% η μεγαλύτερο και ταυτόχρονα ένα ρυθμό πρόσθεσης μικρότερο του 50%. Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό με τις σημερινές συνθήκες είναι δύσκολο να πούμε καθώς τα ακριβή στοιχεία απαιτούν εξαντλητική έρευνα που δεν είχαμε την δυνατότητα να κάνουμε. Θα δώσουμε ωστόσο δυο παραδείγματα απαισιόδοξων προβλέψεων.
Στην πρώτη περίπτωση υποθέσαμε ότι ο ρυθμός καταστροφής είναι 50% και ο ρυθμός αποκατάστασης 30% ενώ στη δεύτερη 75% και 25% αντίστοιχα. Παρατηρεί κανείς ότι ο ρυθμός αύξησης γίνεται πρακτικά γραμμικός μετά το 1980. Τα αποτελέσματα φαίνονται στα διαγράμματα 3 και 4. Μπορεί κανείς να προσεγγίσει ικανοποιητικά αυτή τη μεταβολή με μια ευθεία η οποία αν προεκταθεί μας δίνει το χρόνο που απομένει ως την εξάντληση όλων των διαθέσιμων εκτάσεων. Χοντρικά μπορεί να δει κανείς ότι εάν τα πράγματα συνέχιζαν με έναν τέτοιο ρυθμό τότε κάπου ανάμεσα στο 2050 και το 2100 θα είχαμε μετατρέψει σε στάχτες σχεδόν όλο το δασικό πλούτο της χώρας! Πρέπει να τονίσουμε ότι ένα τέτοιο υπόδειγμα είναι ενδεικτικό και προϋποθέτει ότι δεν θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο ενώ αγνοεί ορισμένες άλλες σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ βορρά και νότου που θα αναλύσουμε στη συνέχεια. Είναι ωστόσο σαφές ότι υπάρχει ήδη ένας σημαντικός βαθμός απώλειας δασικών εκτάσεων σε αντίθεση για παράδειγμα με τις ΗΠΑ όπου φαίνεται να αναπληρώνονται συστηματικά λόγω της υπάρχουσας πολιτικής και της εκτεταμένης χρήσης της ξυλείας στις οικοδομές που επιβάλλει τη δασοκαλλιέργεια.
Κλιματικές αλλαγές
Είναι γνωστό από το 70 περίπου ότι φαινόμενα όπως αυτό του θερμοκηπίου θα αλλάξουν ριζικά το κλίμα σε μεγάλες εκτάσεις του πλανήτη. Όσον αφορά τη νοτιοανατολική Ευρώπη είναι επίσης γνωστό ότι η τάση αυτή υποβοηθείται και από το πρόσθετο φαινόμενο της ερημοποίησης. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η έρημος προχωράει με σταθερό ρυθμό σε όλη την νοτιοανατολική Ευρώπη ενώ παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στη βόρεια Κίνα. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι ο ρυθμός με τον οποίο η έρημος προχωρά από τη βόρεια Αφρική προς το βορρά φτάνει τα δυο χιλιόμετρα το χρόνο! Πρόσφατα, Η ΝΑΣΑ μετά από ανάλυση στοιχείων από δορυφόρους και γενικότερα μετεωρολογικά δεδομένα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ερημοποίηση στην γείτονα Τουρκία μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή εκατομμυρίων στρεμμάτων καλλιεργήσιμης γης συνοδευόμενη από λειψυδρία. Στην πραγματικότητα το ίδιο πρόβλημα έχει ήδη προαναγγελθεί και για την Ελλάδα αλλά συζητείται πολύ λιγότερο καθώς φαίνεται να είναι πιο αργή. Αυτό βέβαια μπορεί να αλλάξει δραματικά εάν η εξέλιξη του θερμοκηπίου οδηγήσει σε απότομη αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2005, το 35% του Ελληνικού εδάφους αντιμετωπίζει ήδη πρόβλημα ερημοποίησης, το 49% αντιμετωπίζει μέτριο κίνδυνο και μόνο το 16% παραμένει ακόμη ασφαλές. Ανάμεσα στα άλλα, πολλές αστικές και βιομηχανικές ζώνες έχουν δημιουργηθεί σε εύφορες η και δασικές εκτάσεις. Φυσικά αυτά τα στοιχεία είναι ήδη γνωστά στα επιτελικά κέντρα σχεδιασμού όχι μόνο των τρεχουσών τοπικών κυβερνήσεων αλλά και των Βρυξελλών. Παρ όλα αυτά ελάχιστα πράγματα φαίνεται να έχουν γίνει προς την κατεύθυνση αναστροφής του φαινομένου ιδίως στην Ελλάδα.
Αξίζει τον κόπο να ρίξουμε μια ματιά στον χάρτη της ερημοποίησης όπως αυτός έχει δοθεί από Ευρωπαϊκές υπηρεσίες. Στην εικόνα 5 σημειώνονται με μαύρο χρώμα οι περιοχές με υψηλή πιθανότητα ερημοποίησης στο άμεσο μέλλον. Είναι ίσως κάτι παραπάνω από αξιοσημείωτη σύμπτωση το ότι οι περιοχές αυτές τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία φαίνεται να συμπίπτουν με τις περιοχές που δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα από τις μεγα-πυρκαγιές του 2007!
Πράγματι, η απόκλιση από τις απόλυτες εκτιμήσεις των διαγραμμάτων 3 και 4 θα πρέπει να αναμένεται με βάση το γεγονός ότι τα δάση της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας είναι πιο υγρά και δυσκολότερο να αναφλεγούν. Αυτό πιθανά θα είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός φαινομένου «κορεσμού» για κάποιο χρονικό διάστημα όπως η χαμηλή σχετικά συχνότητα πυρκαγιών του έτους 2008. Απομένει βέβαια να δούμε την εξέλιξη τέτοιων φαινομένων και στη διάρκεια του τρέχοντος καλοκαιριού. Ωστόσο, η υπάρχουσα κατάσταση στους κρατικούς μηχανισμούς όπως και στην τοπική αυτοδιοίκηση με κανέναν τρόπο δεν επιτρέπει τον εφησυχασμό.
Αναφορές
- Sandbox.cs.uchicago.edu/blog_el/?p=279
- “Καθημερινή”, 18/6/05
- “Tο Βήμα”, 13/2/2005
- www.tee.gr/online/afieromata/1998/2005/ermps.html
- N. Yassoglou, C. Kosmas, “Desertification in the Meditteranean Europe: a case in Greece”, RALA Report, No 200.
Δεν είναι μήτε φως μήτε κορφή
μηδ’ αύρα του πελάου και τα’ ουρανού
το βύθος είναι του άσωτου κενού
Ήλιος σε μας να φτάσει, ανάσα, φως
δεν αφήνει των πλουσίων ο θεός
τη σάρκα μας την πότισε η λασπιά τους
μα την ψυχή μας πιότερο η ψευτιά τους
πουλημένα κοπάδια νύχτα-μέρα
για δικά τους πεθαίνουμε συμφέρα
ασήμαντοι, χυδαίοι, μηδενικοί
κάναν την οικουμένη φυλακή
πέτρα δεν ειν’ απάνω να πατήσει
το θύμα όσο ψηλότερα να φτύσει
…..
Κώστας Βάρναλης
Ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα καταρρέουν γύρω μας (και πάνω μας), σε μια εποχή που η ανερμάτιστη και ανίκανη κυβέρνηση Καραμανλή διαλύει και ξεπουλάει ότι φτάνει το χέρι της, από υγιείς και κερδοφόρες δημόσιες επιχειρήσεις ως τα κεφάλαια των ασφαλιστικών ταμείων και από τα ερευνητικά ιδρύματα ως τα όνειρα και την ευτυχία των νέων παιδιών. Ζούμε σε μια εποχή που τα κόμματα της Βουλής ασχολούνται μόνο με το μοίρασμα της εξουσίας, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών τρέχουν πάνω κάτω σαν στρατός τρωκτικά που, αφού φάγαν ότι μπορούσαν μέσα στο ερειπωμένο καλύβι που λέγεται Ελλάδα, τώρα ροκανίζουν τους τοίχους και το ταβάνι. Ζούμε σε μια εποχή που οι λεφτάδες, οι τραπεζίτες, οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές, οι εργολάβοι, τρίβουν τα χέρια τους και μετράνε το κέρδος τους με μια ικανοποίηση που δεν κρύβεται με τίποτα. Ζούμε σε μια εποχή που οι φυσικές καταστροφές αφήνουν αθεράπευτες πληγές, που οι συνταξιούχοι βλέπουν το μόχθο μιας ζωής να εξανεμίζεται στον τζόγο των χρηματιστηρίων. Ζούμε σε μια εποχή που βλέπουμε μια Ευρώπη, πνιγμένη από την κρίση, έτοιμη να μας πετάξει σαν στυμμένη λεμονόκουπα. Ζούμε σε μια εποχή όπου ο γελαστός χιμπατζής της Ουάσινγκτον ξυπνάει κάθε πρωί και ξεκινάει κάποια καινούργια σφαγή. Χωρίς μέλλον, χωρίς ελπίδα, χωρίς λίγο φως από κάπου, αυτός ο λαός, αυτοί οι νέοι, νιώθουν το σκοτάδι, γύρω τους και μέσα τους.
Σ΄αυτή τη φοβερή εποχή, μια μικρή ομάδα ανθρώπων που προσπαθούν, απαιτούν, καταγγέλλουν και φωνάζουν με όλες τις ελάχιστες δυνάμεις που διαθέτουν, ζητώντας το δίκιο τους, θυμίζουν περισσότερο τη γραφικότητα του Δον Κιχώτη παρά κάποιον αγώνα με στόχους και προοπτικές. Πολύ περισσότερο όταν αυτό το δίκιο απαιτεί από κάποιους περιδεείς ευθυνόφοβους γραφειοκράτες να αποκτήσουν ξαφνικά ανάστημα, σπονδυλική στήλη και φιλότιμο.
Κι όμως δεν σκοπεύουμε να υποχωρήσουμε. Δεν μπορούμε να υποχωρήσουμε. Όταν δίπλα μας ο Θοδωρής Τενέζος, ο γιατρός Γιώργος Κοσμόπουλος, η Κωνσταντίνα Κούνεβα, ο Στέφανος Κόλιας στην Καλοσκοπή, πάνω στην Γκιώνα, δεν λογάριασαν τη ζωή τους, όταν οι αγωνιστές του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, οι αγωνιστές του Αντιπυρηνικού Παρατηρητηρίου Μεσογείου, μια χούφτα αγωνιστές εδώ κι εκεί, δημιουργούν νησίδες φωτός μες τη σκοτεινιά και στέκονται όρθιοι, εμείς δεν θα τους εγκαταλείψουμε. Δεν αντέχουμε να τους εγκαταλείψουμε.
Η Πρωτοβουλία Επιστημόνων για τις Δασικές Πυρκαγιές κάνει ότι μπορεί από τον Σεπτέμβριο του 2007 για να αποτρέψει την επανάληψη των καταστροφικών μεγαπυρκαγιών. Τον Σεπτέμβριο του 2008, μέλη της Πρωτοβουλίας έστειλαν μια αίτηση σε 9 Νομαρχίες πυρόπληκτων περιοχών. Με την αίτηση αυτή ζητούσαν ακριβείς πληροφορίες για την οργάνωση, στελέχωση, εφοδιασμό και απαραίτητο σχεδιασμό των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας των Νομαρχιών, για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Πρωτοβουλίας Επιστημόνων, το βασικό μέρος για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών είναι η πρόληψη. Ο καθαρισμός των δασών, η προετοιμασία των δασικών δρόμων, η κατάστρωση σχεδίου πολιτικής προστασίας, είναι τα απαραίτητα στοιχεία για τη συνεργασία των δυνάμεων πυρόσβεσης με τους ντόπιους εθελοντές. Ο σχεδιασμός πρέπει να είναι ενιαίος ώστε οι διάφορες Νομαρχίες και περιφέρειες να συνεργάζονται ομαλά και χωρίς προβλήματα.
Τίποτα από τα απαραίτητα δεν έχει γίνει. Και το ξέρουμε πολύ καλά. Απλά, θέλαμε να το ακούσουμε από επίσημη πηγή.
Οι Νομαρχίες είχαν μια δύσκολη επιλογή. Αν έδιναν απάντηση, θα έβγαινε στη φόρα η ανικανότητα των αρμοδίων, η αδιαφορία, ο κακός και μίζερος σχεδιασμός. Και βέβαια θα αποκαλυπτόταν η παράβαση των σχετικών νόμων. Αν αντίθετα δεν απαντούσαν, πιστεύαμε ότι αρκούσε μια επέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη για να πάρουμε τις πληροφορίες που ζητούσαμε και να αποκαλυφθούν τα κενά και οι ευθύνες.
Στην τελευταία απόπειρά μας να μάθουμε τι απόγινε η καταγγελία μας, η «αρμοδία συνήγορος» μας απάντησε κυνικά: «Τι; Το δώσατε Μάρτη και φωνάζετε από τώρα; Εγώ βρίσκομαι ακόμα στον Γενάρη»!
Το πού βρίσκεται ο κρατικός μηχανισμός και κατά πού αρμενίζει ο Kostas junior, το ξέρει όλη η Ελλάδα, ακόμα κι αυτοί που δεν διαβάζουν το φίλο μου τον Στάθη Διομήδη.
Οι φωτιές πού βρίσκονται άραγε;
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ Κ EΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αφορμή γι αυτές τις σκέψεις δόθηκε από την πρόσφατη επανεμφάνιση του κινδύνου των πυρκαγιών μέσα στην Αθήνα σε συνδυασμό με την τεράστια οικολογική καταστροφή του Γράμμου, της Πάρνηθας, της Χαλκιδικής καθώς και της Δυτικής Πελοποννήσου η οποία προηγήθηκε το 2006 και 2007 καθώς και η συνεχιζόμενη αδράνεια και αδιαφορία των κρατικών αρχών. Φαινόμενα σαν αυτά δεν είναι άγνωστα και στην υπόλοιπη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Ισπανία και η Πορτογαλία, όπως πρόσφατα και η Ιταλία έχουν μπει για τα καλά στο χορό των πυρκαγιών. Το ίδιο και η Τουρκία η οποία μάλιστα αντιμετωπίζει το φάσμα της λειψυδρίας σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιαδήποτε άλλη χώρα γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μετατόπιση των ισορροπιών σε όλη την περιοχή.
Μια πρώτη ματιά στα καταγραμμένα στοιχεία δείχνει ότι το φαινόμενο είναι εξαιρετικά πρόσφατο. Μάλιστα, η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των συγκεντρωτικών στατιστικών στοιχείων για τις πυρκαγιές στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζει ουσιαστικά μετά το 1985. Όσον αφορά την Ελλάδα, η κατάσταση είναι μάλλον σχιζοφρενική σε βαθμό που να μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν οι κρατούντες σκέφτονται αυτή τη χώρα σαν μια επιχείρηση που δεν πειράζει και να κλείσει όταν πια δεν θα υπάρχει κανένα άλλο όφελος να αντληθεί από αυτή.
Πέρα από τον χορό των οικοδομικών συμφερόντων που η διόγκωση τους αγγίζει πλέον τα όρια του παραλογισμού, το αντιφατικό νομικό πλαίσιο και η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών καθιστά ακόμη πιο εφιαλτικό το σκηνικό. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι η έλλειψη ενός ενιαίου κρατικού φορέα πυροπροστασίας τουλάχιστον για τις δασικές εκτάσεις που να είναι υπεύθυνο για την συγκέντρωση όλων των πληροφοριών, την επεξεργασία και την έρευνα. Αντί αυτού βλέπει κανείς το θλιβερό θέαμα της διαμάχης μεταξύ Δασικής υπηρεσίας και Πυροσβεστικής να εκτυλίσσεται από τότε που το κράτος αποφάσισε την πλήρη μεταφορά των αρμοδιοτήτων κατάσβεσης στην δεύτερη.
Δυστυχώς αναλυτικά στοιχεία για τις αντίστοιχες περιοχές της Αλβανίας και της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν είναι διαθέσιμα ωστόσο καταβάλαμε προσπάθεια να συλλέξουμε όσα περισσότερα στοιχεία μπορούσαμε για την ιστορική εξέλιξη του φαινομένου των πυρκαγιών στην Ελλάδα. Όπως θα δούμε παρακάτω, φαίνεται να υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση στον αριθμό πυρκαγιών μετά το 2000 γεγονός που ιδιαίτερα μετά τα φετινά γεγονότα θα πρέπει πιθανά να συσχετιστεί με την διεθνή συγκυρία με όλα τα δυσάρεστα συμφραζόμενα που εμπεριέχονται σε μια τέτοια δήλωση. Το κρίσιμο ερώτημα που απομένει είναι το κατά πόσο υπάρχει πλέον σε αυτή τη χώρα πραγματική άμυνα σε τέτοιου μεγέθους καταστροφές που εγγίζουν τα όρια πολεμικών ενεργειών.
Ένας αιώνας πυρκαγιές
Καταγραμμένα ιστορικά στοιχεία για τον αριθμό και την έκταση των πυρκαγιών υπάρχουν από διάφορους ερευνητές από τη δεκαετία του 20. Για την νεώτερη περίοδο καταφύγαμε σε δεδομένα τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορους οργανισμούς όπως το ΕΘ.Ι.Α.Γ.Ε, η Δασική και η Πυροσβεστική υπηρεσία, η Στατιστική υπηρεσία και η Eurostat. Τα στοιχεία αυτά πρωτοδημοσιεύτηκαν στο περιοδικό NEXUS, τ. 22, 2007. Με εξαίρεση ίσως τη δεκαετία 40-50, τα στοιχεία δείχνουν μια ομαλή εξέλιξη με πολύ χαμηλό αριθμό πυρκαγιών και περιορισμένη εδαφική έκταση για όλες τις δεκαετίες μέχρι και το 70. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο ρυθμός εμφάνισης τους είναι χαρακτηριστικά σταθερός και χαμηλός μέχρι και τη μεταπολίτευση. Η κατάσταση αυτή ανατρέπεται απότομα οπότε και αυξάνεται δραματικά τόσο η συχνότητα όσο και η έκταση των κατεστραμμένων περιοχών κυρίως μετά το 75. Στο διάγραμμα της εικόνας 1, φαίνεται η ραγδαία αύξηση της συχνότητας των πυρκαγιών από το 2000 και μετά ενώ στο διάγραμμα της εικόνας 2 παρουσιάζεται η αντίστοιχη μεταβολή της έκτασης που καταστρέφεται κάθε έτος σε εκατομμύρια στρέμματα. Για το έτος 2007 κατά τη διάρκεια του οποίου διεξήχθη η έρευνα, θεωρήσαμε ότι η συνολική καταστροφή πρέπει να βρίσκεται μεταξύ μισού και ενός εκατομμυρίου στρεμμάτων. Τελικά αποδείχτηκε λίγο μεγαλύτερη αλλά ούτως η άλλως αυτό δεν αλλάζει σημαντικά τις γενικές εκτιμήσεις. Μπορεί κανείς να παρατηρήσει στο διάγραμμα της εικόνας 2 μια αξιοσημείωτη συσχέτιση με πολιτικά γεγονότα όπως η πτώση της δικτατορίας και η κατάληψη της Κύπρου, οι εκλογές του 81 και του 85 η ο νόμος για τους βοσκότοπους που προηγήθηκε της ανωμαλίας του 89.
Δυο σημαντικές παρατηρήσεις έχουν να κάνουν με την δυσανάλογη αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών την τελευταία δεκαετία όπως και με το γεγονός ότι η συσσώρευση κατεστραμμένων εκτάσεων τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι τόσο μεγάλη ώστε θα πρέπει να έχει ένα προσθετικό αποτέλεσμα με πολύ ανησυχητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη των οικοσυστημάτων. Η κατάσταση ειδικά μετά το 2000 είναι τόσο δύσκολη ώστε πραγματικά θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι η χώρα δέχεται επίθεση. Ειδάλλως το μόνο συμπέρασμα που απομένει είναι ότι οι μισοί Έλληνες καίνε τους άλλους μισούς για λόγους εκμετάλλευσης. Αναμφίβολα, οι βασικοί λόγοι για τη ραγδαία αύξηση των κατεστραμμένων εκτάσεων συνδέονται άμεσα με την αστικοποίηση η οποία προχωρά ακάθεκτη σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης χωρίς το κράτος ποτέ να λαμβάνει κάποια σημαντικά μέτρα για την προστασία της υπαίθρου και των αντίστοιχων πληθυσμών.
Στη σημερινή πραγματικότητα είναι πλέον σαφές ότι ο πληθυσμός των πόλεων έχει ξεπεράσει τον πληθυσμό της υπαίθρου. Καθώς όλο και μεγαλύτερες μάζες αποκόβονται από την επαφή με τη φύση, τόσο περισσότερο μεγαλώνει και η αποξένωση από τη φύση η οποία μετατρέπεται σε προϊόν προς κατανάλωση, περιαστικό θέαμα και τουριστική ατραξιόν. Μπορεί επομένως να μετατραπεί σε ένα ακόμη εμπόρευμα του οποίου η απαξίωση και η κατανάλωση συμμετέχει στον ίδιο οικονομικό κύκλο παραγωγής και καταστροφής με όλα τα άλλα εμπορεύματα. Με τη μόνη διαφορά ότι η τεχνολογία δεν βρήκε ακόμη τρόπο άμεσης αντικατάστασης του.
Η αποκατάσταση ενός δάσους με φυσική αναγέννηση είναι μια εξαιρετικά μακροχρόνια διαδικασία που μπορεί να φτάσει και τα 100 με 150 χρόνια. Επιπλέον τα δάση είναι περίπλοκα οικοσυστήματα με μια τεράστια ποικιλία οργανισμών, φυτικών και ζωικών οι οποίοι συμμετέχουν με τον ένα η τον άλλο τρόπο στην συντήρηση τους. Διαφορετικοί τύποι δέντρων παρουσιάζουν διαφορετικές απαιτήσεις για την επιβίωση τους συμπεριλαμβανόμενης και της σύστασης του εδάφους και όλα αυτά τα στοιχεί πρέπει να συνταιριάζουν αρμονικά μεταξύ τους. Δεν αρκεί να βγει κανείς στο βουνό και να φυτεύει δέντρα δεξιά και αριστερά. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να βρούμε ακριβή στοιχεία για τον βαθμό αποκατάστασης των καμένων δασικών εκτάσεων της τελευταίας τριακονταετίας. Καταφύγαμε ωστόσο σε προσομοίωση με υπολογιστή για να διαπιστώσουμε τι θα σήμαινε μια διαρκής αύξηση με τους σημερινούς ρυθμούς καταστροφής. Κατασκευάσαμε δηλαδή ένα πρόχειρο αυξητικό μοντέλο για να προβλέψουμε σε ποιο σημείο στο μέλλον η συσσώρευση καμένων εκτάσεων θα έφτανε στο επίπεδο της ολικής καταστροφής. Το σημείο ολικής καταστροφής μπορεί να αντιπροσωπευθεί από την τρέχουσα τιμή της συνολικής δασικής έκτασης της Ελλάδας που εκτιμάται στα 22.5 εκατομμύρια στρέμματα. Οι δύο βασικές παράμετροι έχουν να κάνουν με τον ρυθμό με τον οποίο προστίθεται καμένη έκταση και με τον ρυθμό αποκατάστασης της έκτασης που έχει ήδη καεί.
Πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψη μας ότι ένα σημαντικό μέρος αυτών των εκτάσεων καίγεται περισσότερες από μια φορές. Επομένως θα πρέπει να υποθέσουμε ότι σε κάθε έτος ένα ποσοστό της συνολικής καμένης έκτασης αντιπροσωπεύει την πραγματικά προστιθέμενη καταστραμμένη έκταση. Επιπλέον θα πρέπει να υποθέσουμε ένα μέσο ρυθμό αποκατάστασης της αμέσως προηγούμενης καμένης έκτασης. Μπορεί κανείς να κάνει είτε «αισιόδοξες» είτε «απαισιόδοξες» υποθέσεις και να ελέγξει τα αποτελέσματα με έναν απλό αριθμητικό υπολογισμό βάσει των στοιχείων του διαγράμματος 2. Κατ αρχήν, είναι εύκολο να δει κανείς ότι η αποφυγή της καταστροφής σε αυτό το μοντέλο θα απαιτούσε ένα ρυθμό αποκατάστασης της τάξης του 50% η μεγαλύτερο και ταυτόχρονα ένα ρυθμό πρόσθεσης μικρότερο του 50%. Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό με τις σημερινές συνθήκες είναι δύσκολο να πούμε καθώς τα ακριβή στοιχεία απαιτούν εξαντλητική έρευνα που δεν είχαμε την δυνατότητα να κάνουμε. Θα δώσουμε ωστόσο δυο παραδείγματα απαισιόδοξων προβλέψεων.
Στην πρώτη περίπτωση υποθέσαμε ότι ο ρυθμός καταστροφής είναι 50% και ο ρυθμός αποκατάστασης 30% ενώ στη δεύτερη 75% και 25% αντίστοιχα. Παρατηρεί κανείς ότι ο ρυθμός αύξησης γίνεται πρακτικά γραμμικός μετά το 1980. Τα αποτελέσματα φαίνονται στα διαγράμματα 3 και 4. Μπορεί κανείς να προσεγγίσει ικανοποιητικά αυτή τη μεταβολή με μια ευθεία η οποία αν προεκταθεί μας δίνει το χρόνο που απομένει ως την εξάντληση όλων των διαθέσιμων εκτάσεων. Χοντρικά μπορεί να δει κανείς ότι εάν τα πράγματα συνέχιζαν με έναν τέτοιο ρυθμό τότε κάπου ανάμεσα στο 2050 και το 2100 θα είχαμε μετατρέψει σε στάχτες σχεδόν όλο το δασικό πλούτο της χώρας! Πρέπει να τονίσουμε ότι ένα τέτοιο υπόδειγμα είναι ενδεικτικό και προϋποθέτει ότι δεν θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο ενώ αγνοεί ορισμένες άλλες σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ βορρά και νότου που θα αναλύσουμε στη συνέχεια. Είναι ωστόσο σαφές ότι υπάρχει ήδη ένας σημαντικός βαθμός απώλειας δασικών εκτάσεων σε αντίθεση για παράδειγμα με τις ΗΠΑ όπου φαίνεται να αναπληρώνονται συστηματικά λόγω της υπάρχουσας πολιτικής και της εκτεταμένης χρήσης της ξυλείας στις οικοδομές που επιβάλλει τη δασοκαλλιέργεια.
Κλιματικές αλλαγές
Είναι γνωστό από το 70 περίπου ότι φαινόμενα όπως αυτό του θερμοκηπίου θα αλλάξουν ριζικά το κλίμα σε μεγάλες εκτάσεις του πλανήτη. Όσον αφορά τη νοτιοανατολική Ευρώπη είναι επίσης γνωστό ότι η τάση αυτή υποβοηθείται και από το πρόσθετο φαινόμενο της ερημοποίησης. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η έρημος προχωράει με σταθερό ρυθμό σε όλη την νοτιοανατολική Ευρώπη ενώ παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στη βόρεια Κίνα. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι ο ρυθμός με τον οποίο η έρημος προχωρά από τη βόρεια Αφρική προς το βορρά φτάνει τα δυο χιλιόμετρα το χρόνο! Πρόσφατα, Η ΝΑΣΑ μετά από ανάλυση στοιχείων από δορυφόρους και γενικότερα μετεωρολογικά δεδομένα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ερημοποίηση στην γείτονα Τουρκία μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή εκατομμυρίων στρεμμάτων καλλιεργήσιμης γης συνοδευόμενη από λειψυδρία. Στην πραγματικότητα το ίδιο πρόβλημα έχει ήδη προαναγγελθεί και για την Ελλάδα αλλά συζητείται πολύ λιγότερο καθώς φαίνεται να είναι πιο αργή. Αυτό βέβαια μπορεί να αλλάξει δραματικά εάν η εξέλιξη του θερμοκηπίου οδηγήσει σε απότομη αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2005, το 35% του Ελληνικού εδάφους αντιμετωπίζει ήδη πρόβλημα ερημοποίησης, το 49% αντιμετωπίζει μέτριο κίνδυνο και μόνο το 16% παραμένει ακόμη ασφαλές. Ανάμεσα στα άλλα, πολλές αστικές και βιομηχανικές ζώνες έχουν δημιουργηθεί σε εύφορες η και δασικές εκτάσεις. Φυσικά αυτά τα στοιχεία είναι ήδη γνωστά στα επιτελικά κέντρα σχεδιασμού όχι μόνο των τρεχουσών τοπικών κυβερνήσεων αλλά και των Βρυξελλών. Παρ όλα αυτά ελάχιστα πράγματα φαίνεται να έχουν γίνει προς την κατεύθυνση αναστροφής του φαινομένου ιδίως στην Ελλάδα.
Αξίζει τον κόπο να ρίξουμε μια ματιά στον χάρτη της ερημοποίησης όπως αυτός έχει δοθεί από Ευρωπαϊκές υπηρεσίες. Στην εικόνα 5 σημειώνονται με μαύρο χρώμα οι περιοχές με υψηλή πιθανότητα ερημοποίησης στο άμεσο μέλλον. Είναι ίσως κάτι παραπάνω από αξιοσημείωτη σύμπτωση το ότι οι περιοχές αυτές τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία φαίνεται να συμπίπτουν με τις περιοχές που δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα από τις μεγα-πυρκαγιές του 2007!
Πράγματι, η απόκλιση από τις απόλυτες εκτιμήσεις των διαγραμμάτων 3 και 4 θα πρέπει να αναμένεται με βάση το γεγονός ότι τα δάση της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας είναι πιο υγρά και δυσκολότερο να αναφλεγούν. Αυτό πιθανά θα είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός φαινομένου «κορεσμού» για κάποιο χρονικό διάστημα όπως η χαμηλή σχετικά συχνότητα πυρκαγιών του έτους 2008. Απομένει βέβαια να δούμε την εξέλιξη τέτοιων φαινομένων και στη διάρκεια του τρέχοντος καλοκαιριού. Ωστόσο, η υπάρχουσα κατάσταση στους κρατικούς μηχανισμούς όπως και στην τοπική αυτοδιοίκηση με κανέναν τρόπο δεν επιτρέπει τον εφησυχασμό.
Αναφορές
- Sandbox.cs.uchicago.edu/blog_el/?p=279
- “Καθημερινή”, 18/6/05
- “Tο Βήμα”, 13/2/2005
- www.tee.gr/online/afieromata/1998/2005/ermps.html
- N. Yassoglou, C. Kosmas, “Desertification in the Meditteranean Europe: a case in Greece”, RALA Report, No 200.
.gif)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου