Οι «ξεριζωμένοι» της ΔΕΗ...

Οι κάτοικοι της Ποντοκώμης και της Μαυροπηγής αφήνουν τα σπίτια τους, αλλά και τη μόλυνση

Του Θαναση Τσιγγανα

Ο μπαρμπα-Γιάννης Τσουκαλίδης, γεννημένος το 1910 στο Μουζαράτ της επαρχίας Κιόλια του Καρς, στα πόδια του Καυκάσου, είναι ο κύρης της Ποντοκώμης. Εζησε την προσφυγιά από τα οχτώ του χρόνια, είδε την ελονοσία και την πείνα να θερίζουν τους κατατρεγμένους όταν ερχόταν στην Ελλάδα, και η εξιστόρηση των γεγονότων της ζωής του, την οποία ο ίδιος κάνει με λεπτομερή τρόπο, θα μπορούσε να είναι, συνοπτικά, η… σύγχρονη ελληνική ιστορία. Εφτασε το 1924 στην Ποντοκώμη, το χωριό που επέλεξε ο ίδιος μαζί με άλλες οικογένειες συγχωριανών του, ανάμεσα στα χωριά Ανατολικό και Παλαιοχώρι που τους είχαν προταθεί στη Δ. Μακεδονία, κι έστησε το βιος του. Τι παιχνίδι της τύχης! Μετά 83 χρόνια, κλήθηκε πάλι να επιλέξει το νέο του χωριό ανάμεσα σε άλλα πέντε.

Οταν προχθές του είπαν τα εγγόνια του ότι η ΔΕΗ θα «σηκώσει» τελικά το χωριό και ο κόσμος ψήφισε να χτιστούν τα σπίτια δίπλα στην Κοζάνη, απάντησε με παράπονο στα ποντιακά: «Αυτό δεν θέλω να το ξαναζήσω». Ενας μεγάλος αριθμός των κατοίκων στα χωριά Ποντοκώμη (1.100 κάτοικοι) και Μαυροπηγή (650 κάτοικοι), για τα οποία το υπουργείο Ανάπτυξης και η ΔΕΗ αποφάσισαν να μετεγκατασταθούν μέχρι το 2013 και 2015 αντίστοιχα σε άλλες περιοχές της Κοζάνης, προκειμένου η Επιχείρηση να εκμεταλλευτεί το υψηλής θερμαντικότητας κοίτασμα που υπάρχει από κάτω τους, «δεν μπορούν να ξεφορτώσουν στα καλά καθούμενα τις μνήμες τους και δεν το κρύβουν ότι η ψυχή τους πονάει» δήλωσε στην «Κ» ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντοκώμης κ. Μάκης Μιχαηλίδης. «Αν δεν υπήρχε το κάρβουνο» λέει η ιδιοκτήτρια ενός καταστήματος ψιλικών στην πλατεία του χωριού «δεν θα φεύγαμε. Ισως, δεν ξέρω, μπορεί και να υπομέναμε ακόμα και τη ρύπανση…».

Η μετεγκατάσταση, παρά την οριστική απόφαση που πήρε με το πρόσφατο δημοψήφισμα το χωριό, έχει φέρει διάχυτη αγωνία μεταξύ των κατοίκων, που ξέρουν πια ότι ο κύβος για το νέο ξερίζωμα έχει ριφθεί. Μονοκατοικίες με αυλές και λουλούδια, πλακόστρωτα, αλσύλλια, ναοί, δρόμοι, οι νέες κατοικίες που χτίστηκαν μετά τον σεισμό του 1995, δημόσια κτίρια και σχολεία θα αποτελούν σε λίγα χρόνια το ντεκόρ ενός χωριού- φάντασμα που σιγά σιγά θα καταπιεί το ορυχείο.

Ακόμη και εκείνα που η απόφαση πριν από λίγες ημέρες «συνέλαβε» στο χτίσιμο, ή οι πετρόχτιστες κατοικίες, σαν αυτή που ο ιδιοκτήτης της κ. Χρ. Πετρίδης επιδεικνύει με καμάρι, θα έχουν την ίδια τύχη με όλα τα άλλα κτίσματα. «Το χωριό έχει μια αξιόλογη ρυμοτομία, από αυτές που σπάνια κανείς συναντά στη δυτική Μακεδονία και είναι κρίμα που θα χαθεί» λέει ο ίδιος. Ολοι όμως αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για μια μετεγκατάσταση που αποτελεί εθνική υπόθεση και δεν παραλείπουν να τονίσουν ότι «επιτέλους, όταν θα χτιστεί το νέο χωριό στη ΖΕΠ Κοζάνης, θα γλιτώσουν από τη θολή ατμόσφαιρα που δημιουργούν η ιπτάμενη τέφρα και οι άλλοι επιβλαβείς ρύποι».

Στη Μαυροπηγή, που απέχει μόλις τρία χιλιόμετρα από την Ποντοκώμη και οι τεράστιοι εκσκαφείς της εξόρυξης «γλύφουν» ήδη τα κοντινά στο χωριό κτήματα των κατοίκων, η αγωνία συνυπάρχει με την ανησυχία. Σε αυτό συνετέλεσε, όπως είπε στην «Κ» ο πρόεδρος του Συλλόγου Πληττομένων από τη ΔΕΗ κ. Τάσος Εμμανουήλ, και η αποστολή των εξωδίκων που έστειλε η Επιχείρηση σε περίπου 140 αγρότες και τους ζητάει εντός 10ημέρου να εγκαταλείψουν μια έκταση περίπου 1.500 στρεμμάτων.

Αποζημιώσεις

Οι πληττόμενοι της Μαυροπηγής σχεδιάζουν να προσβάλουν δικαστικώς τις τιμές αποζημίωσης που δίνει για τα χωράφια η Επιχείρηση, καθώς δεν είναι ικανοποιημένοι από την αποτίμηση. Τα συνεργεία καταγραφής της ΔΕΗ για το κτήμα Μαυροπηγής και Ποντοκώμης ήδη όμως έχουν πιάσει δουλειά. Οτιδήποτε κι αν κάνουν οι κάτοικοι, οι απαλλοτριώσεις και οι μετεγκαταστάσεις θα προχωρήσουν και στα τέλη του 2009 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και σταδιακά οι κάτοικοι ν' αρχίσουν να εγκαταλείπουν τα δύο χωριά. Με μια ευχή αντέδρασε η 85χρονη Αναστασία Δήμου, όταν στην πλατεία της Μαυροπηγής η δικαστική επιμελήτρια της επέδωσε προχθές τα εξώδικα. «Να 'ναι όλα για καλό μας», είπε υπογράφοντας πάνω στο παγκάκι.

Ενα «εθνικά αναγκαίο κακό»

Οι μετεγκαταστάσεις χωριών ξεκίνησαν την περίοδο 1972–1976 με τη μετεγκατάσταση των 700 κατοίκων της Καρδιάς, για την οποία η ΔΕΗ διέθεσε 811.000 ευρώ (αναγωγή σε τιμές εκείνης της περιόδου). Aκολούθησαν την τετραετία 1979–1982 οι μετεγκαταστάσεις των χωριών Χαραυγή και Εξοχή, 2.000 και 300 κατοίκων αντίστοιχα, με κόστος περίπου 6 εκατομμύρια ευρώ. Το 1999–2003 ήρθε η σειρά των 600 κατοίκων του Κόμανου (34,6 εκατομμύρια ευρώ) και την τετραετία 2000–2003 ακολούθησαν οι 1.300 κάτοικοι του Κλείτου, για τις περιουσίες των οποίων η ΔΕΗ διέθεσε 79,8 εκατομμύρια ευρώ. Συνολικά τα ορυχεία της Επιχείρησης έχουν «καταπιεί» έως σήμερα 1.550 σπίτια και δημόσια κτίρια των χωριών αυτών και η ΔΕΗ έχει δαπανήσει για αποζημιώσεις περίπου 121 εκατομμύρια ευρώ. Στα δύο τελευταία χρόνια οι μετεγκαταστάσεις δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί πλήρως. Οι κάτοικοι προτίμησαν να χτίσουν τους νέους οικισμούς δίπλα είτε στην Πτολεμαΐδα είτε στην Κοζάνη και στον ίδιο δρόμο βαδίζουν πλέον οι 1.100 κάτοικοι της Ποντοκώμης, που επέλεξαν να μεταφερθεί μέχρι το 2015 το χωριό τους στη Ζώνη Ενεργού Πολεοδομίας Κοζάνης. Οι αρμόδιοι της ΔΕΗ, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε παλαιότερα, μιλούν για ένα δύσκολο εγχείρημα το οποίο χαρακτηρίζουν εθνικά αναγκαίο κακό…