Ελλάδα, η υπανάπτυκτη της ανακύκλωσης...

Αλλού χρησιμοποιούν απορρρίμματα ακόμη και για παραγωγή ενέργειας, εδώ βρισκόμαστε ακόμη στον αστερισμό των χωματερών
Στην κατηγορία των υπανάπτυκτων χωρών κατατάσσεται η χώρα μας, αναφορικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων της, με τις εκατοντάδες παράνομες χωματερές, τα νέα επαπειλούμενα πρόστιμα της Ε.Ε., και τους τοπικούς πολέμους για τους χώρους διάθεσης απορριμμάτων. Τι γίνεται διεθνώς; Στη Βραζιλία της φτώχειας η ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων έχει μειωθεί κατά 50%. Στις ΗΠΑ, η ταφή σκουπιδιών υπερτερεί, αλλά οι βιοαντιδραστήρες που μεγιστοποιούν την παραγωγή μεθανίου αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τα απορρίμματα. Στην Ιαπωνία, η καύση και η θερμική επεξεργασία απορροφούν το 90% των σκουπιδιών. Στην Αυστραλία η καύση απαγορεύεται από το Σύνταγμα και η ανακύκλωση κυριαρχεί. Στην Ευρώπη, οκτώ εκατομμύρια νοικοκυριά τροφοδοτούνται με ρεύμα και 14 εκατομμύρια νοικοκυριά με θερμότητα από τις 440 μονάδες καύσης που παράγουν ηλεκτρική και θερμική ενέργεια (ενέργεια που παράγεται από την επεξεργασία 60 εκατομμυρίων τόνων απορριμμάτων).
Στη Λατινική Αμερική η ανακύκλωση προωθείται από συνεταιρισμούς αλλά και από ρακοσυλλέκτες που ζουν στην κυριολεξία από αυτό.
Σε αυτή τη... «δύσοσμη» –πλην χρυσοφόρο– περιήγηση ανά τον κόσμο μας ξεναγεί ο κ. Αντώνης Μαυρόπουλος, ένας Ελληνας στην προεδρία της Επιστημονικής Επιτροπής της Διεθνούς Ενωσης για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων (ISWA: International Solid Waste Association), μιας μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που στελεχώνεται από επίλεκτα μέλη (καθηγητές ανώτατων ιδρυμάτων στην πλειοψηφία τους αλλά και ειδικούς στα θέματα διαχείρισης απορριμμάτων) από 50 χώρες του κόσμου. Είναι η οργάνωση που συμμετέχει σε όλες τις μεγάλες διαβουλεύσεις για τα θέματα των απορριμμάτων τόσο στην Ευρωπαϊκή Ενωση όσο και στην Παγκόσμια Τράπεζα


Συνδυασμός μεθόδων
Από την πολύωρη κουβέντα με τον κ. Μαυρόπουλο, χημικό μηχανικό, γίνεται αντιληπτό ότι στις περισσότερες χώρες του κόσμου το πρόβλημα της διαχείρισης απορριμμάτων έχει λυθεί με συνδυασμό μεθόδων και τεχνολογιών – κανένα σύστημα από μόνο του δεν έχει κριθεί αρκετό για μια αποτελεσματική διαχείριση. Αλλά και κανένα απολύτως σύστημα στις προηγμένες χώρες δεν θεωρείται αποδοτικό αν δεν στηρίζεται με σοβαρότητα στην ανακύκλωση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT (2007) μόνο το 19% των απορριμμάτων της Ευρώπης οδηγείται σε καύση, ενώ το 41% οδεύει σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) και το 40% ανακυκλώνεται είτε με διαλογή στην πηγή είτε με μηχανική βιολογική επεξεργασία.
«Η καύση - ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων» λέει στην «Κ» ο κ. Μαυρόπουλος «είναι αναπόσπαστο τμήμα του ευρωπαϊκού κεκτημένου στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, ωστόσο δεν στοιχειοθετεί και τον κανόνα παρά το γεγονός ότι λειτουργούν 440 μονάδες που παράγουν ηλεκτρική και θερμική ενέργεια, επεξεργαζόμενες 60 εκατομμύρια τόνους απορρίμματα. Οι μονάδες αυτές τροφοδοτούν σχεδόν οκτώ εκατομμύρια νοικοκυριά με ρεύμα και σχεδόν 14 εκατομμύρια νοικοκυριά με θερμότητα. Η πλειονότητα των μονάδων αυτών βρίσκεται στις Σκανδιναβικές χώρες (80), τη Γαλλία (128), τη Γερμανία (66) και την Ελβετία (29)».
Η διαμάχη για την καύση
Τι πιστεύει ο ίδιος για την καύση; «Είναι μέρος της λύσης, λέει, για τις περισσότερες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, αλλά δεν είναι η μαγική λύση και δεν πρέπει να παρουσιάζεται ως φάρμακο διά πάσαν νόσο. Αντίθετα, με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο, η ενεργειακή αξιοποίηση είναι αποδεκτή μόνο όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών, για τα υπολείμματα. Γι’ αυτό άλλωστε και η συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων εφαρμόζει σχέδια ολοκληρωμένης διαχείρισης, που συνδυάζουν πάντα και με αυστηρότητα την ανακύκλωση, τη μηχανική - βιολογική επεξεργασία και στο τέλος θερμική επεξεργασία με ανάκτηση ενέργειας». Ο ίδιος υποστηρίζει ότι «η διαμάχη μεταξύ υποστηρικτών και εχθρών της καύσης, όταν δεν κρύβει επιχειρηματικά συμφέροντα, είναι επιστημονικά ξεπερασμένη και μονοδιάστατη. Και κυρίως εμποδίζει να κατανοηθεί ότι το κυρίως θέμα δεν είναι τι θα κάνουμε τα υπολείμματα, αλλά πώς θα τα μειώσουμε δραστικά».
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ISWA, το 75% των φυσικών πόρων, παγκοσμίως, κατευθύνεται στις μεγαλουπόλεις, που κατέχουν μόλις το 2,5% της γήινης επιφάνειας και το 80% αυτών των πόρων γίνονται απόβλητα! «Πρόκειται για έμφραγμα στη ροή των φυσικών πόρων» λέει στην «Κ» ο κ. Αντ. Μαυρόπουλος «και οι μονάδες επεξεργασίας των σκουπιδιών είναι τα μηχανήματα της “εντατικής” που κρατάνε τις πόλεις ζωντανές για να μην πνιγούν από τα απόβλητα που παράγουν. Αυτές οι μηχανές όμως διασώζουν και ό,τι είναι εφικτό από την ενέργεια που περιέχεται στα σκουπίδια. Η ανακύκλωση από μόνη της, ακόμα και στις πιο πετυχημένες εφαρμογές της –όπου εκτρέπεται το 30% του όγκου των αποβλήτων– αδυνατεί να σταματήσει το “έμφραγμα” γιατί ο ρυθμός που αυξάνεται η παραγωγή αποβλήτων είναι πολύ μεγαλύτερος από το ρυθμό αύξησης της ανακύκλωσης. Γιατί ο καταιγισμός διαφήμισης που οδηγεί σε υπερκατανάλωση είναι απείρως ισχυρότερος από τις καμπάνιες ανακύκλωσης». Το παράδειγμα της Βιέννης είναι αποκαλυπτικό. Χρειάστηκαν 30 έτη συστηματικών προσπαθειών στην ανακύκλωση για να γίνει εφικτή η εκτροπή σχεδόν 320.000 τόνων απορριμμάτων ανά έτος.

Να αλλάξουν τα δημοτικά τέλη
Δεν λέμε κάτι καινούργιο όταν υποστηρίζουμε ότι «όποιος πληρώνει» έχει καλύτερη διαχείριση των απορριμμάτων του. Η Βιέννη, το Αμστερνταμ, η Στοκχόλμη, η Βαρκελώνη, το Μιλάνο έχουν επενδύσει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε υποδομές. Και συνεχίζουν να «επενδύουν» υψηλά ποσά ετησίως για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Η σύγκριση με την Ελλάδα είναι αναπόφευκτη. Στις περισσότερες περιοχές της χώρας, όπου υπάρχουν ΧΥΤΑ, οι κάτοικοι πληρώνουν 15-30 ευρώ ανά τόνο αποβλήτων για τον ΧΥΤΑ της περιοχής τους, πρακτικά, περίπου 10 - 13 ευρώ ανά άτομο τον χρόνο. Αν δεν υπάρχει ΧΥΤΑ και υπάρχει μόνο ΧΑΔΑ (Χώρος Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων) δεν πληρώνουν τίποτα.
Στις ευρωπαϊκές μητροπόλεις οι κάτοικοι πληρώνουν στους δήμους ή τις εφορείες από 85 - 230 ευρώ ανά τόνο αποβλήτων, πρακτικά 30 - 80 ευρώ ανά άτομο τον χρόνο (στο κόστος αυτά δεν συμπεριλαμβάνεται η αποκομιδή).
«Ο τζίρος της διαχείρισης στερεών αποβλήτων στην Ε.Ε.», λέει ο κ. Μαυρόπουλος, «ξεπερνάει τα 130 δισ. ευρώ ετησίως, ενώ χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ολλανδίας: σχεδόν 17 εκατ. κάτοικοι, “παράγουν” 60 εκατ. τόνους στερεών αποβλήτων των οποίων η ολοκληρωμένη διαχείριση κοστίζει σχεδόν 5,5 δισ. ευρώ τον χρόνο!».
«Στη χώρα μας πρέπει να αλλάξει o τρόπος με τον οποίο χρεώνονται οι πολίτες τις υπηρεσίες διαχείρισης στερεών αποβλήτων όσο και το ύψος των τελών για τα απόβλητα, αν θέλουμε να επιλυθεί το πρόβλημα. Η χρέωση μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ, με μοναδικό μέτρο τα τετραγωνικά μέτρα, έχει δύο προβλήματα. Πρώτον, είναι αδιαφανής, γιατί κανένας δεν γνωρίζει ποιο μέρος του τέλους καθαριότητας αντιστοιχεί στη διαχείριση των σκουπιδιών και ποιο σε συντήρηση κήπων, νεκροταφείων, κ.λπ. Δεύτερον, αυτός ο τρόπος χρέωσης είναι οικονομικό αντικίνητρο για την ανακύκλωση. Γιατί είτε ανακυκλώνεις το σύνολο των σκουπιδιών είτε τίποτα, θα πληρώσεις τα ίδια χρήματα. Στο μόνο που έχεις να συγκριθείς με τον επιμελή ή αδιάφορο γείτονα είναι τα τετραγωνικά του σπιτιού σου»

Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή-Εφη Χατζηιωαννιδου