Ο Συνήγορος του Πολίτη για το δάσος Μαυροπηγής...

Αρ. πρωτ.: 3577/09/.2.2
Ειδικoί Επιστήμονες: Βασιλική Καραγεώργου
Αγγελική Σαλαμαλίκη
Τηλ: 210 72 89 690
210 72 89 629

Αθήνα, 11.3.09

Θέμα: Ζητήματα σε σχέση με την διαδικασία έγκρισης επέμβασης στο
δάσος της Μαυροπηγής

Αξιότιμοι κύριοι & κυρίες,

O Συνήγορος του Πολίτη βάσει του Ν. 3094/2003 ερευνά την με αρ. πρωτ. 3577/2009 αναφορά του Συλλόγου «Μαύρη Πηγή», με την οποία διατυπώνεται διαμαρτυρία για τις επεμβάσεις της ΔΕΗ (κοπή δέντρων, επέκταση διαδικασιών εξορύξεων) στο δάσος της Μαυροπηγής.

Κλιμάκιο της Ανεξάρτητης Αρχής είχε την ευκαιρία να συζητήσει το θέμα αυτό τόσο με τους εκπροσώπους του Λιγνιτικού Κέντρου όσο και με τους κατοίκους του Δ.Δ Μαυροπηγής του Δήμου Πτολεμαϊδας, στο πλαίσιο προγραμματισμένης επίσκεψής του στο Νομό Κοζάνης (16-18/2/2009) καθώς και να επισκεφθεί το δάσος. Εκτιμούμε ως ιδιαίτερα θετικό ότι η ΔΕΗ
σεβόμενη την αρχή της διαφάνειας και την επιταγή του Ν. 3094/2003 χορήγησε στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη» όλη τη σχετική αλληλογραφία για τη διαδικασία παραχώρησης και έγκρισης επέμβασης στο δάσος της Μαυροπηγής, η οποία αποστέλλεται συνημμένη στους αναφερόμενους1.

Από την εξέταση των στοιχείων που τέθηκαν υπόψη μας προκύπτουν τα εξής:

Α. Ιστορικό-φάκελος της υπόθεσης

-Η διαδικασία παραχώρησης δασικής έκτασης και έγκρισης επέμβασης

H ΔΕΗ ήδη από το 2005 με την από 4.11.2005 αίτησή της προς το Δασαρχείο Κοζάνης ζήτησε έγκριση επέμβασης στο δάσος της Μαυροπηγής, θεωρώντας την αναγκαία για την περαιτέρω ανάπτυξη του ομώνυμου ορυχείου. Αρχικά μετά από την γνωμοδότηση της 9 μελούς Επιτροπής ελέγχου των έργων αποκατάστασης των ορυχείων, που συγκροτήθηκε μετά από Απόφαση του Νομάρχη Κοζάνης, το Δασαρχείο Κοζάνης είχε εκφράσει με το υπ.αρ. 115129/3698/7.11.2007 αρνητική άποψη για την έγκριση επέμβασης με την αιτιολογία ότι δεδομένου ότι το δάσος της Μαυροπηγής είναι αμιγές δάσος δρυός, είναι συνακόλουθα σχεδόν αδύνατο να επανασυσταθεί τεχνητά.
Eπίσης με το παραπάνω έγγραφο το Δασαρχείο Κοζάνης ζήτησε, εξαιτίας των παραπάνω δεδομένων, από την Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης της Ν.Α Κοζάνης, που είναι η καθ’ ύλην αρμόδια Υπηρεσία, να εξετάσει υπό το πρίσμα αυτό το αίτημα της παραχώρησης της δασικής έκτασης στη ΔΕΗ.

Περαιτέρω, η Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης-Τμήμα Πολιτικής Γης με το υπ. αρ. 16075/10.12.2007 έγγραφό της προς τη ΔΕΗ, επικαλούμενη την σχετική αρνητική θέση του Δασαρχείου, την ενημερώνει ότι δεν είναι δυνατή η παραχώρηση.

Μετά τις εξελίξεις αυτές, η Διεύθυνση Λιγνιτικού Κέντρου Κοζάνης με το υπ. αρ. 537/14.01.2008 έγγραφό της προς τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης-Τμήμα Πολιτικής Γης της Ν.Α Κοζάνης και προς το Δασαρχείο Κοζάνης ζήτησε την επανεξέταση του αιτήματος παραχώρησης της δασικής έκτασης της Μαυροπηγής, επικαλούμενη άμεσο κίνδυνο τροφοδοσίας καυσίμου του

1 Ο Συνήγορος του Πολίτη αποστέλλει προς το Σύλλογο «Μαύρη Πηγή» τα ακόλουθα έγγραφα : α) το υπ. ΔΛΚΔΜ/ 2759/17.02.2009 του Τμήματος ΔΛΚΔΜ-Τομέας Προστασίας Περ/ντος και αποκατάστασης εδαφών της ΔΕΗ Α Ε με τα συνημμένα α-ιζ έγγραφα (αριθμός εγγράφων 17) καθώς και την από 10.2.2009 έκθεση αυτοψίας του ΚΕΠΠΕ Ν. Κοζάνης β) το υπ. αρ. 4064/25.02.2009 έγγραφο της Εδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (Ε.Υ.Ε.Π)-τομέας Βορείου Ελλάδας προς το Συνήγορο του Πολίτη με συνημμένη την από 4147/5.02.2009 πράξη βεβαίωση παράβασης στο λιγνιτωρυχείο Μαυροπηγής γ) την υπ. αρ. οικ.1039/23.2.2009 Απόφαση του Νομάρχη Κοζάνης για την επιβολή διοικητικού προστίμου για την μη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων

ΑΗΣ Πτολεμαϊδας.

Στη συνέχεια το Δασαρχείο Κοζάνης με το υπ. αρ. 22288/771/20.3.2008 έγγραφό του προς τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης –Τμήμα Πολιτικής Γης της Ν.Α Κοζάνης μεταβάλλει την αρχική του θέση και επικαλούμενο λόγους εθνικού συμφέροντος συνηγορεί στην παραχώρηση του δημοσίου εποικιστικού δάσους της Μαυροπηγής, θέτοντας ταυτόχρονα συγκεκριμένους όρους που σχετίζονται με την αποκατάσταση του δάσους της Μαυροπηγής. Συγκεκριμένα, αναφέρει: «Εφόσον η αποκατάσταση της προς εκμετάλλευση έκτασης θα είναι εφικτή σε βάθος χρόνου και εν όψει της απόφασης μετεγκατάστασης του οικισμού της Μαυροπηγής, προτείνουμε σύμφωνα με την &4 του άρθρου 57 του Νόμου 998/79 την αποκατάσταση με αναδάσωση από τη ΔΕΗ δύο θέσεων 660 στρεμμάτων (μία στα διοικητικά όρια του Δήμου Πτολεμαίδας και μια στα διοικητικά όρια του Δήμου Κοζάνης)». Περαιτέρω, το Δασαρχείο Κοζάνης προβαίνει σε ακόμη μεγαλύτερες εξειδικεύσεις, προτείνοντας η αναδάσωση να περιλαμβάνει σε ποσοστό 20% μακεδονική δρυ, ενώ θέτει ως χρονικό ορίζοντα της αποκατάστασης την τριετία από την έγκριση επέμβασης. Στη συνέχεια η Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης –Τμήμα Πολιτικής Γης της Ν.Α Κοζάνης απέστειλε τα υπ. αρ. 2952/21.3.2008, 4271/11.4.2008, 6712/11.4.2008 και 8383/5.06.2008 έγγραφα προς το Δασαρχείο Κοζάνης, το Γραφείο κτηνοτροφίας της Ν.Α Κοζάνης, τις αρμόδιες εφορίες αρχαιοτήτων, τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ν.Α Κοζάνης, τις αρμόδιες Διευθύνσεις Τοπογραφικής και ΠΕ.ΧΩ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και το Δήμο Πτολεμαϊδας, ζητώντας τις απόψεις τους στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους.

Παρά την παρέλευση πολλών μηνών από την αποστολή του τελευταίου εγγράφου δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί η παραχώρηση της σχετικής έκτασης από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης –Τμήμα Πολιτικής Γης της Ν.Α Κοζάνης και συνακόλουθα δεν έχει πραγματοποιηθεί και η σχετική έγκριση της επέμβασης, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία που τέθηκαν υπόψη μας στις 18.2.2009 η σχετική απόφαση του Δήμου Πτολεμαϊδας δεν είχε διαβιβασθεί στη Δ/νση αυτή της Ν.Α Κοζάνης.

-Οι διαπιστώσεις των αρμόδιων Φορέων ως προς τη διαδικασία

Στις 10 Ιουλίου 2008 κλιμάκιο των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Β. Ελλάδας διενήργησε αυτοψία στο ορυχείο της «Μαυροπηγής», όπου και διαπίστωσε μεταξύ άλλων ότι δεν έχει ξεκινήσει η κατασκευή του χωμάτινου αντιθορυβικού αναχώματος από την πλευρά της Μαυροπηγής που θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί μέχρι 31.12.2007. Η μη κατασκευή του συνιστά παράβαση του όρου 14 της σχετικής ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του ορυχείου της Μαυροπηγής σύμφωνα με τη σχετική βεβαίωση παράβασης υπ. αρ. πρωτ 4147/5.2.2009, που λάβαμε την 27.02.2009 μετά από τα υπ. αρ. πρωτ. 4032/08/2.3/12.01.2009 και 14317/08/2.5/22.01.2009 έγγραφά μας.

Επίσης στις 10.2.2009 Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΚΕΠΠΕ), το οποίο είχε συγκροτηθεί με Απόφαση του Νομάρχη διενήργησε αυτοψία στο χώρο του λιγνιτωρυχείου Μαυροπηγής της Δ.Ε.Η Α.Ε. Το ΚΕΠΠΕ διαπίστωσε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: 1) την έναρξη επέμβασης (περιορισμένης έκτασης) στο Δάσος της Μαυροπηγής, που περιελάμβανε την εκρίζωση δέντρων και την εκσκαφή, χωρίς την απαιτούμενη έγκριση επέμβασης, το οποίο εκτός από παράβαση της σχετικής δασικής νομοθεσίας, συνιστά και παράβαση εγκεκριμένου περιβαλλοντικού όρου. 2) την μη κατασκευή του χωμάτινου φράγματος κατά παράβαση του περιβαλλοντικού όρου Δ.1)14 .

Αξίζει να σημειωθεί ότι για τα δύο προαναφερθείσες παραβάσεις ο Νομάρχης Κοζάνης επέβαλε πρόστιμο 40.000 ευρώ προς τη ΔΕΗ βάσει του άρθρου 30 του νόμου 1650/1986 με την υπ’ αρ. 1039/23.02.2009 πράξη του.

Το κλιμάκιο του Συνηγόρου του Πολίτη στο πλαίσιο της προγραμματισμένης επίσκεψής μας στο Νομό Κοζάνης (16-18.02.2009) πραγματοποίησε αυτοψία στο δάσος της Μαυροπηγής στις 18.02.2008, όπου διαπίστωσε πρόσφατη μεγάλης έκτασης εκσκαφή προς τη πλευρά του ορυχείου, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κάθετου πρανούς μεγάλου ύψους, αλλά και εκτεταμένη κοπή δέντρων. Η ύπαρξη του πρανούς αυτού, χωρίς προειδοποιητικά ή προστατευτικά μέτρα για τυχόν διερχόμενους πολίτες, δημιουργεί και σοβαρά ζητήματα επικινδυνότητας. Τα παραπάνω αποτυπώνονται στο συνημμένο φωτογραφικό υλικό της Αρχής.

Β. Ερωτήματα του Συνηγόρου του Πολίτη

Από τα παραπάνω προκύπτουν οι εξής καταρχήν διαπιστώσεις για τις οποίες θα θέλαμε τις απόψεις των εμπλεκομένων Υπηρεσιών:

1) Η ΔΕΗ Α.Ε έχει ξεκινήσει τις εργασίες επέμβασης στο δάσος της Μαυροπηγής, χωρίς την ολοκλήρωση της σχετικής διαδικασίας παραχώρησης της έκτασης και έγκρισης επέμβασης. Το γεγονός αυτό συνιστά αναμφίβολα παραβίαση της δασικής και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, όπως διαπίστωσε και ο Νομάρχης Κοζάνης και επέβαλε το σχετικό πρόστιμο.

2) Η ΔΕΗ Α.Ε είχε ωστόσο αιτηθεί την παραχώρηση έκτασης και έγκριση επέμβασης από τον Νοέμβριο του 2005, αίτημα που επανέφερε με αιτιολογία περί επείγοντος τον Ιανουάριο του 2008. Ο Συνήγορος επισημαίνει ότι η μακρόχρονη καθυστέρηση για την ολοκλήρωση της διαδικασίας έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της ασφάλειας δικαίου και δημιουργεί προβλήματα στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της ΔΕΗ, χωρίς όμως αυτό να δικαιολογεί και επεμβάσεις στο δάσος της Μαυροπηγής κατά παράβαση της νομοθεσίας.

3) Ο Συνήγορος του Πολίτη στο πλαίσιο της πρόσφατης επίσκεψής του διαπίστωσε ένα σημαντικό έλλειμμα ενημέρωσης των κατοίκων σε σχέση με την παραπάνω διοικητική διαδικασία για τις επεμβάσεις στο δάσος της Μαυροπηγής. Πιο συγκεκριμένα, από τα στοιχεία που τέθηκαν υπόψη μας δεν προέκυψε να έχουν λάβει γνώση οι κάτοικοι της σχετικής Απόφασης του Δήμου Πτολεμαϊδας ούτε να έχουν πραγματοποιηθεί διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης και ενημέρωσης των πολιτών για το θέμα της παραχώρησης και των επεμβάσεων στο δάσος που συνιστά ένα σημαντικό πνεύμονα ζωής για τους κατοίκους της περιοχής2. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Σύμβαση Ααρχους και η οδηγία 2003/4/ΕΚ (ΚΥΑ 11764/653/2006) προβλέπουν ότι οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν όλα εκείνα τα μέτρα με τα οποία θα διασφαλίζεται η αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος των πολιτών για περιβαλλοντική πληροφόρηση. Πιο συγκεκριμένα, οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν μόνον υποχρέωση να χορηγούν στοιχεία στους πολίτες, όταν τα ζητήσουν εγγράφως αλλά και να λαμβάνουν όλα τα απαιτούμενα μέτρα, ώστε να καταστεί η περιβαλλοντική πληροφόρηση όσο το δυνατόν ευκολότερα προσβάσιμη. Επισημαίνεται ότι ο Σύλλογος Περιβάλλοντος της
Μαυροπηγής θα πληροφορηθεί από τον Συνήγορο του Πολίτη τη σχετική διατύπωση γνώμης του Δασαρχείου Κοζάνης για την υπό όρους παραχώρηση του δάσους της Μαυροπηγής, στον οποίο, όπως αναφέρθηκε η ΔΕΗ Α.Ε χορήγησε όλη τη σχετική αλληλογραφία.


4) Η Δ.Ε.Η Α.Ε στο υπ. αρ. πρωτ. ΛΚΔΜ/2759/17.02.2009 υπόμνημά της προς το KΕΠΕΕ Ν.Α Κοζάνης επιχειρεί να στηρίξει την παράλειψη τήρησης του περιβαλλοντικού όρου3 για την κατασκευή του χωμάτινου φράγματος μεταξύ του οικισμού και των ορυχείων στην επικείμενη μετεγκατάσταση του οικισμού ως εξής : «Η Διοίκηση της ΔΕΗ Α.Ε αποφάσισε θετικά ως προς το αίτημα μετεγκατάστασης των κατοίκων της Μαυροπηγής. Κατά συνέπεια, η κατασκευή του χωμάτινου φράγματος δεν προστατεύει πλέον με κανένα τρόπο την ποιότητα ζωής των
κατοίκων του οικισμού». Αυτό δεν ευσταθεί νομικά, καθώς πρόκειται για ισχύοντα περιβαλλοντικό όρο. Επίσης, η μη κατασκευή του χωμάτινου φράγματος δεν έρχεται σε αντίθεση μόνον με τον σχετικό περιβαλλοντικό όρο αλλά και με την περιβαλλοντική νομοθεσία εν γένει, καθώς οι κάτοικοι του οικισμού υφίστανται μια σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση εξαιτίας της απομείωσης του τελευταίου σημαντικού πνεύμονα πρασίνου, που τους χωρίζει από το ορυχείο, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει μέχρι σήμερα
οποιοδήποτε απτό βήμα μετεγκατάστασής τους.
Α ξίζει να σημειωθεί ότι η κατασκευή του χωμάτινου φράγματος συνιστά «αντισταθμιστικό μέτρο» στην περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλείται στους κατοίκους της περιοχής από τη λειτουργία του ορυχείου και για το λόγο αυτό βρίσκεται σε συμφωνία με το περιεχόμενο της οδηγίας 2004/35/ΕΚ σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας, της οποίας ωστόσο η ενσωμάτωση δεν έχει γίνει
ακόμη στην εσωτερική έννομη τάξη, πλην όμως οι ορισμοί του Παραρτήματος ΙΙ είναι αρκούντως σαφείς, ούτως ώστε να μπορεί η ελληνική διοίκηση να τους λάβει υπόψη της στην περίπτωση αυτή. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με το άρθρο 2 αρ. 11 ως «μέτρα αποκατάστασης» νοούνται οποιαδήποτε δράση ή συνδυασμός δράσεων, συμπεριλαμβανομένων των ελαφρυντικών ή προσωρινών μέτρων για την αποκατάσταση, την επανόρθωση ή την αντικατάσταση των φυσικών πόρων ή/και υπηρεσιών που υπέστησαν ζημία ή την εξασφάλιση εναλλακτικών δυνατοτήτων ισοδύναμων προς τους εν λόγω πόρους ή υπηρεσίες». Επίσης σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ της οδηγίας 2003/35/ΕΚ ως «συμπληρωματική αποκατάσταση» νοείται κάθε μέτρο αποκατάστασης που αναλαμβάνεται σε σχέση προς φυσικούς πόρους ή/και υπηρεσίες ως αντιστάθμιση του γεγονότος ότι η πρωτογενής αποκατάσταση δεν έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη επανόρθωση των φυσικών πόρων ή/και υπηρεσιών που υπέστησαν ζημία.

Με βάση την παραπάνω πρόβλεψη της οδηγίας καθίσταται σαφές ότι το Δασαρχείο Κοζάνης στο με αρ. 22888/20.3.2008 έγγραφό του (στοιχείο 3 ) ορίζει ως συμπληρωματική αποκατάσταση της επέμβασης στο δάσος της Μαυροπηγής την αναδάσωση από τη ΔΕΗ Α.Ε σε δύο θέσεις των 660 στρ. , καθώς συνιστά αντικατάσταση φυσικών πόρων, που εντάσσεται στα προβλεπόμενα μέτρα αποκατάστασης της οδηγίας. Ωστόσο η συμπληρωματική αποκατάσταση δεν αναιρεί την παράλληλη υποχρέωση για αντισταθμιστικά μέτρα που να ενισχύουν το περιβάλλον στην συγκεκριμένη θέση, όσο δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί η μετεγκατάσταση του οικισμού της Μαυροπηγής.

Συνεπώς, στο πλαίσιο άσκησης του διαμεσολαβητικού της ρόλου η Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη» θα παρακαλούσε τις αρμόδιες Αρχές και Υπηρεσίες να απαντήσουν με σαφή τρόπο και εντός σύντομου χρόνου στα ακόλουθα ερωτήματα:

1) Καθώς σύμφωνα με το άρθρο 129 παρ. 1β vi, του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα προβλέπεται ότι το τοπικό συμβούλιο «εκφέρει σύμφωνη γνώμη για την εκποίηση, εκμίσθωση, δωρεάν παραχώρηση χρήσης, ανταλλαγή και δωρεά περιουσιακών στοιχείων του Δήμου που βρίσκονται στα όρια του τοπικού διαμερίσματος», ερωτάται ο Δήμος Πτολεμαϊδας εάν έχει
ληφθεί υπόψη η παραπάνω γνώμη του Τοπικού Συμβουλίου Μαυροπηγής για την παραχώρηση της έκτασης, η οποία και παρακαλούμε να μας αποσταλεί. Ερωτάται, επίσης, ο Δήμος Πτολεμαϊδας εάν έχει διοργανώσει τις απαιτούμενες διαδικασίες ενημέρωσης και διαβούλευσης των πολιτών για το μείζον θέμα της παραχώρησης της έκτασης στο ορυχείο της Μαυροπηγής αλλά και της μετεγκατάστασης των κατοίκων. Παρακαλείται, επίσης, ο Δήμος
Πτολεμαϊδας, όπως μας αποστείλει τη σχετική απόφαση που έλαβε για το θέμα της παραχώρησης του δάσους, όπως πληροφορηθήκαμε με το ΔΛΚΔΜ/2759/17.02.2009 έγγραφο της αρμόδιας Υπηρεσίας της Δ.Ε.Η Α.Ε.
2) Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η διαδικασία παραχώρησης από το Τμήμα Πολιτικής Γης της Ν.Α Κοζάνης και ποιες γνώμες έχουν εκφράσει οι φορείς στους οποίους έχει αποσταλεί αίτημα για έκφραση γνώμης στο θέμα;
3) Σε ποιες ενέργειες έχει προβεί η Δ.Ε.Η Α.Ε για την άμεση κατασκευή του χωμάτινου φράγματος, δεδομένου ότι η κατασκευή του θα πρέπει να είχε ολοκληρωθεί σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους μέχρι 31.12.07, όπως αναφέρεται και στο σκεπτικό της απόφασης επιβολής προστίμου από τον Νομάρχη Κοζάνης.
4) Έχει ληφθεί μέριμνα από την Ν.Α Κοζάνης για την αναστολή περαιτέρω εργασιών κοπής δέντρων και επέμβασης στο δάσος της Μαυροπηγής;

Σε αναμονή των απαντήσεών σας, σας ευχαριστούμε για τη συνεργασία και είμαστε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση.

Με τιμή

Χρύσα Χατζή

Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη

Συνημμένα:

1. Φωτογραφικό υλικό της Αρχής για το Δάσος της Μαυροπηγής (5 φωτογραφίες)

Πηγή: http://mavropigi.blogspot.com