Τα δεσμά της σκέψης...

“Σκέπτομαι άρα υπάρχω”, είπε κάποτε ο Ρενέ Ντεκάρτ και με αυτή τη φράση έμεινε στην ιστορία της παγκόσμιας Φιλοσοφίας. Το ρητό αυτό προβάλλει την ιδιαίτερη σημασία που έδινε ο ίδιος στην ανθρώπινη λογική, μέσα από την οποία αναδεικνύεται το συγκριτικό πλεονέκτημά μας έναντι όλων των υπολοίπων όντων πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη και περικλείει όλο το νόημα της ενδεδειγμένης στάσης ζωής. Το μεγάλο όπλο του ανθρώπου είναι η δυνατότητα της σκέψης. Ο εγκέφαλός μας, το πιο τελειοποιημένο όργανο της φύσης, περικλείει – σύμφωνα με τους επιστήμονες – ανυπολόγιστες μέχρι σήμερα, ικανότητες.
Από τα αρχαία χρόνια, ο ανθρώπινος νους έχει υποστεί αναρίθμητες επιδράσεις, με στόχο πάντα τον επηρεασμό και τον έλεγχο των μαζών. Ο έλεγχος της μάζας έχει γίνει αντικείμενο φιλοσοφικών διενέξεων, εδώ και χιλιάδες χρόνια. Πολλοί φιλόσοφοι και λόγιοι έχουν αντιπαραθέσει θεωρίες σχετικά με το πόση ελευθερία χρειάζεται ή αντέχει ο άνθρωπος. Αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως η χειραφέτηση της σκέψης είναι μια στενωπός με άγνωστη και ίσως επικίνδυνη κατεύθυνση. Άλλοι πάλι είναι υπέρμαχοι της απόλυτης ελευθερίας, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την αποκήρυξη του σύγχρονου πολιτισμού, αφού, σύμφωνα με τη θεωρία τους είναι ο πρώτος υπεύθυνος της «δουλείας» μας. Κρίνοντας από τα γεγονότα της ιστορίας η ελεύθερη βούληση και έκφραση έρχεται σε άμεση αντιπαράθεση με την εξουσία, στην οποία η ελευθερία σαν έννοια δεν είναι πολύ αρεστή, ακόμα και σήμερα που υποτίθεται πως ζούμε στην εποχή της απελευθέρωσης, οι κατά καιρούς αποκαλύψεις σχετικές με τις παραβιάσεις της προσωπικής μας ζωής κι εν γένει η ψυχική και σωματική αλλοτρίωση που βιώνουμε καθημερινά, φανερώνουν την υποκρισία του συστήματος και τη χειραγώγηση της σκέψης μας.
Σ’ αυτή την παρατήρηση πολλοί θα αντιπαραθέσουν επιχειρήματα όπως είναι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού της γης, λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και των επιστημών, τις πάμπολλες δυνατότητες επικοινωνίας, που έχουν αμβλύνει τις αποστάσεις, καθώς και όλα τα επιτεύγματα του πολιτισμού μας, για να αποδείξουν την πρόοδο της ανθρώπινης σκέψης και να αναδείξουν τις ελευθερίες που πηγάζουν από αυτή την πρόοδο.
Ο άκρατος μηδενισμός δεν ωφέλησε ποτέ κανέναν. Ό,τι έχει δημιουργηθεί μέχρι σήμερα, είτε καλό, είτε κακό, προέρχεται μέσα από τα χρόνια εξέλιξης του πολιτισμού μας, με τα αγκάθια του και τις επιτυχίες του, με λίγα λόγια, εμπεριέχει όλα τα προτερήματά μας και όλες τις αδυναμίες μας. Γι’ αυτό, την αλήθεια θα τη βρούμε μέσα μας, ανακαλύπτοντας τα λάθη μας και αναγνωρίζοντας τις πραγματικές δυνατότητές μας, για να οδηγηθούμε σε μια αληθινή πρόοδο, χωρίς προσωπεία και υστερόβουλες διαθέσεις. Έτσι, λοιπόν, ας αναρωτηθεί καθένας από εμάς: Πόση πραγματική ελευθερία βιώνουμε και ακόμα – ακόμα όλη αυτή η ραγδαία ανάπτυξη πόσα περιθώρια ανεξαρτησίας και αυτοδιάθεσης μάς αφήνει; Και τέλος πάντων, τι τίμημα είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε στο όνομα της προόδου; Σ’ αυτό το σημείο αν αναλογιστούμε το γεγονός πως τα τεχνολογικά μέσα και σχεδόν το σύνολο των αποτελεσμάτων της ανθρώπινης διάνοιας, βρίσκονται στα χέρια λίγων, τότε κάθε λόγος για ελευθερίες, είναι εκ των ουκ άνευ.
Η μάζα έχει δύναμη και γι’ αυτό η εκάστοτε εξουσία προσπαθεί να την ελέγξει. Οι μάζες έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τον τρόπο που σκεπτόμαστε και αντιδρούμε. Οι επιστήμονες ονομάζουν το φαινόμενο αυτό «κοινωνικός κομφορμισμός», η δυνατότητα δηλαδή που έχει μια συντεταγμένη ομάδα ή μια κοινωνία ολόκληρη να καθοδηγεί τη σκέψη μας και τον τρόπο ζωής μας. Έχοντας, λοιπόν, αυτή τη δύναμη η μάζα, είναι αυτονόητο ότι κάθε προσπάθεια χειραγώγησής της από οποιαδήποτε μορφής εξουσίας έχει σαν στόχο τον περιορισμό της ελεύθερης σκέψης και την τοποθέτησή της σε καλούπια που εξυπηρετούν μεμονωμένα συμφέροντα.
Είναι φανερό σήμερα ότι το κατεστημένο προσπαθεί να χαλιναγωγήσει τους λαούς με πάρα πολλούς τρόπους από την ψυχαγωγία έως την παιδεία. Κι εδώ είναι η ουσία. Το πεδίο της μόρφωσης είναι το πρώτο και το σημαντικότερο που θα πρέπει να ελέγξει μια εξουσία αν θέλει να κατευθύνει τη δύναμη της σκέψης. Ο Κομφούκιος είχε πει πως «η μόρφωση χωρίς σκέψη προκαλεί σύγχυση και η σκέψη χωρίς μόρφωση παραπαίει». Όταν, όμως, η σκέψη είναι ελεγχόμενη, τότε η κατάσταση κρύβει περίσσια ιδιοτέλεια και γι’ αυτό γίνεται άκρως επικίνδυνη. Ο κομφορμισμός λένε οι ειδικοί πηγάζει από την κοινωνική φύση του ανθρώπου. Η προσπάθεια αντίστασης σ’ αυτή τη φυσική ορμή δεν είναι εύκολη υπόθεση και απαιτείται συνεχής αγώνας. Για να καταπολεμήσει κανείς την τάση του προς τις επιταγές της μάζας, σύμφωνα με το μεγάλο δάσκαλο των Ελληνικών Γραμμάτων Ε. Παπανούτσο: «Χρειάζονται δύο σπάνιες ικανότητες, ανδρεία και εντιμότητα, ηθική ανδρεία και πνευματική εντιμότητα, που, δυστυχώς, για το γένος μας είναι των λίγων, των πολύ λίγων ο κλήρος. Μόνο έτσι σπάζει ο άνθρωπος τα δεσμά της πλάνης και κατακτά την ελευθερία της αλήθειας».
Η σκέψη, λοιπόν, μπορεί να μας σώσει αρκεί να έχουμε τη θέληση να κοιτάξουμε πίσω από το παραπέτασμα και ας προσπαθούν κάποιοι να μας πείσουν ότι υπάρχουμε… άρα σκεπτόμαστε.

Του Νικόλαου Ξένου