Η τράπεζα των φτωχών...

Μια διαρκής ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί, εάν ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δεν εξασφαλίσει τα μέσα για να βγει από την φτώχεια. Η μικροπίστωση είναι ένα από αυτά τα μέσα» - Ολε Ντάνμπολτ Μγιόες, πρόεδρος της επιτροπής Νόμπελ

Grameen Bank: Η αντιστροφή του τραπεζικού συστήματος
Πρόκειται για έναν τραπεζικό οργανισμό μάλλον -ιδιόρρυθμο- ο οποίος δανείζει αποκλειστικά και μόνο στους «φτωχότερους των φτωχών» και εξελίσσεται µε γεωµετρική πρόοδο, σαν το γιγαντιαίο αποτέλεσμα ενός µικρού, παράξενου οικονοµικού πειράµατος σε µια από τις πολυπληθέστερες χώρες του Τρίτου Κόσµου, το Μπαγκλαντές.
Η Grameen Bank αποκλείει τους «πλούσιους» από το πελατολόγιο της, ενώ ταυτόχρονα «τρέχει» ειδικά προγράµµατα δανεισµού για επαίτες, τους οποίους µάλιστα πριµοδοτεί µε µηδενικό επιτόκιο, αντί του µέσου της τόκου που κυµαίνεται στο 10%.
Εµπνευστής και ηγέτης της Grameen Bank, από την επίσηµη ίδρυση της το 1983 έως και σήµερα, είναι ο καθηγητής Οικονομικών Μοχάµεντ Γιουνούς (Mohamed Yunus), ο οποίος για αυτή του την "έμπνευση" τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 2006.
Σύµφωνα µε τον καθηγητή Γιουνούς: «Η µεθοδολογία της Grameen, είναι σχεδόν αντίστροφη της συµβατικής τραπεζικής µεθόδου. Μια συµβατική τράπεζα βασίζεται στην αρχή, ότι όσα περισσότερα έχεις, τόσα περισσότερα µπορείς κιόλας να πάρεις. Με άλλα λόγια, αν έχεις λίγα ή τίποτα, δεν παίρνεις τίποτα. Η συνήθης τραπεζική πρακτική βασίζεται στην υποθήκη- η Grameen είναι ελεύθερη από αυτόν τον περιορισµό».
Για να δανείσει όµως η Grameen κάποιον, θα πρέπει αυτός να σχηµατίσει µια πενταµελή Οµάδα.
Αρχικά, µόνο δύο από τα µέλη της κάθε οµάδας µπορούν να δανειστούν ένα µικρό ποσό.Μετά τις πρώτες έξι βδοµάδες και αν οι δύο πρώτοι πελάτες έχουν αποπληρώσει κανονικά τις δόσεις τους, τότε µπορούν και τα υπόλοιπα τρία µέλη της Οµάδας να ξεκινήσουν τις συναλλαγές τους µε την τράπεζα.
Ένας ορισµένος αριθµός Οµάδων αποτελούν ένα Κέντρο.Τα Κέντρα που υπάρχουν σε περίπου είκοσι χωριά, υπάγονται τελικά σε ένα Υποκατάστηµα της Τράπεζας.
Σχηµατικά, η δοµή της Grameen θα µπορούσε να αποδοθεί πυραµιδικά ως εξής: Άτοµο - Οµάδα -Κέντρο - Υποκατάστηµα - Τράπεζα.
Η εµµονή της Grameen στη δηµιουργία των Οµάδων και των Κέντρων, αν και επιφέρει µια εξτρά πολυπλοκότητα στην λειτουργία της τράπεζας, οφείλεται σε δύο λόγους:

1. Η Grameen δε «δένει» κανέναν από τους πελάτες της µε οποιοδήποτε νοµικό έγγραφο, άρα τυχόν αποτυχία τους να αποπληρώσουν τις δόσεις του δανείου, δε συνεπάγεται γι' αυτούς καµία δικαστική περιπέτεια πράγμα άγνωστο για τους δυτικούς!
Η μοναδική τους κύρωση είναι ότι δεν µπορούν να συνεχίσουν να είναι πελάτες της τράπεζας.
Την ίδια «τιµωρία» υφίστανται και τα υπόλοιπα τέσσερα µέλη της Οµάδας, που χωρίς να είναι αναγκασµένοι να πληρώσουν τα χρέη του κακοπληρωτή, παύουν και αυτοί να θεωρούνται αξιόπιστοι πελάτες και αυτόµατα χάνουν κάθε δικαίωµα περαιτέρω συναλλαγής τους µε την Grameen. Αν σκεφτεί κανείς, πως το ποσοστό αποπληρωµής δανείων στην Grameen αγγίζει το 99%, τότε η επινόηση του συστήµατος των Οµάδων από τον κύριο Γιουνούς, κρίνεται µάλλον επιτυχημένη...

2. Κάθε βδοµάδα τα µέλη των Οµάδων που αποτελούν ένα Κέντρο συναντιούνται µε τον διορισµένο από την Grameen, επιτηρητή του Κέντρου τους. Στις συναντήσεις αυτές, πέρα από την αποπληρωµή των εβδοµαδιαίων δόσεων του δανείου τους, οι πελάτες επαναλαµβάνουν τον όρκο που έδωσαν για να γίνουν «µέλη» της τράπεζας- είναι οι «16 Αποφάσεις», που ο καθηγητής Γιουνούς «αποφάσισε» και για λογαριασµό τους.

Ακολουθούν μερικές από τις από τις 16 Αποφάσεις

- «Θα τηρούµε πάντα τις τέσσερις αρχές της Grameen: Πειθαρχία, Ενότητα, Κουράγιο και Εργατικότητα, σε όλα τα βήµατα της ζωής µας».
- «Θα καλλιεργούµε λαχανικά. Θα τρώµε πολλά από αυτά και θα πουλάµε όσα περισσεύουνε».
- «Θα µορφώνουµε τα παιδιά µας, έχοντας εξασφαλίσει πως θα µπορούµε να πληρώσουµε για την εκπαίδευση τους»
- «Δε θα δεχτούµε προίκα στο γάµο του γιου µας, ούτε και θα προικίσουµε την κόρη µας».
- «Θα προχωρούµε συλλογικά σε µεγαλύτερες επενδύσεις, για να πετύχουµε υψηλότερα εισοδήµατα».
- «Αν διαπιστώσουµε κάποιο πειθαρχικό παράπτωµα σε κάποιο Κέντρο, θα σπεύσουµε αµέσως εκεί και θα βοηθήσουµε στην αποκατάσταση της Πειθαρχίας».
- «Θα κάνουµε γυµναστική και θα παίρνουµε µέρος συλλογικά σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες».

Σήµερα, η Grameen είναι µια από τις µεγαλύτερες τράπεζες στο Μπαγκλαντές- διατηρεί ένα καλά οργανωµένο δίκτυο από 1.456 καταστήµατα µε 13.500 υπαλλήλους, που εξυπηρετούν σχεδόν 52.000 χωριά σε ολόκληρη τη χώρα.
Περί τα 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι, 96% από τους οποίους γυναίκες, είναι σήμερα πελάτες της Τράπεζας Γκραμίν.Η τράπεζα διακινεί σε µίκρο-δανειολήπτες (micro - lending),κατά μέσο όρο 5,7 δισεκατομμυρίων δολάρια, «σπασµένα» σε πολύ µικρά δάνεια των 100$ κατά µέσο όρο. Μεγάλο βήμα για το συντηρητικό μουσουλμανικό Μπανγκλαντές.
Η κερδοφορία της τράπεζας είναι συνεχής από την ίδρυση της µέχρι και σήµερα, µε εξαίρεση τον πρώτο της χρόνο και τη διετία '91-92. Η επιτυχηµένη αυτή πορεία της Grameen Bank, δεν αλλοίωσε πάντως στο ελάχιστο, την αρχική της «ιδεολογία».
Το µοντέλο της Grameen, τα τελευταία χρόνια βρίσκει µιµητές και αποσπά επαίνους από σηµαντικές προσωπικότητες, µα και διεθνείς οργανισµούς.
Η ιδέα εξαπλώθηκε σε δεκάδες χώρες. Πάνω από 100 τράπεζες μικροδανείων λειτουργούν σήμερα σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Εκατομμύρια άνθρωποι κατόρθωσαν να ξεφύγουν από την εξαθλίωση αναπτύσσοντας ανεξάρτητη επαγγελματική δραστηριότητα.
Ο τιμημένος λοιπόν με Νόμπελ Ειρήνης Μοχάμαντ Γιούνους άνοιξε σήμερα ένα υποκατάστημα της τράπεζάς του Grameen Bank στο Μανχάταν, τονίζοντας πως ευελπιστεί ότι οι μεγάλες τράπεζες της Ουόλ Στριτ, σε απόσταση ενός σταθμού του μετρό από τη δική του, θα αντλήσουν μαθήματα από την δική του επιτυχία μέσω του δανεισμού μικρών ποσών στους αδυνάτους.
Η Grameen America έχει ξεκινήσει την πιστωτική της δραστηριότητα στο προάστιο Κουΐνς της Νέας Υόρκης από τον Ιανουάριο του 2008, την ώρα που οι τράπεζες της Ουόλ Στριτ πάσχιζαν να ξεπεράσουν τους σκοπέλους της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης χάρις στις επιχορηγήσεις της κυβέρνησης.
"Η Νέα Υόρκη είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα των τραπεζικών συναλλαγών", τόνισε ο Γιούνους στο πλήθος των δανειοληπτών και υποστηρικτών του κατά το άνοιγμα του υποκαταστήματος. «Κάνουν τις τραπεζικές συναλλαγές για όλον τον κόσμο, όμως δεν κάνουν τραπεζικές συναλλαγές για τους ίδιους τους τους γείτονες, και εμείς είμαστε εδώ για να τους αποδείξουμε πως δεν υπάρχει τίποτε το μεμπτό να κάνεις τέτοιες συναλλαγές με τους γείτονές σου", πρόσθεσε.
Αποκαλούμενος ως "ο τραπεζίτης των πτωχών"(που όμως προτιμά τους χαρακτηρισμούς «τραπεζίτης των πρώην φτωχών» ή «δανειστής ελπίδας») , ο Γιούνους τόνισε πως πολλά τραπεζικά στελέχη του είχαν πεί πως είναι τρελός που πιστεύει ότι θα μπορούσε να χορηγήσει δάνεια σε πτωχούς επειδή δεν ήσαν φερέγγυοι. "Φρονώ πως η παγκόσμια οικονομική κρίση μας έφερε πίσω στο ίδιο ερώτημα: ποιος είναι αλήθεια φερέγγυος, οι αγορές ή οι φτωχοί;" , απαντάει αφοπλιστικά ο ίδιος.