Ο Μάσλοου και η πυραμίδα των ανθρώπινων αναγκών...

Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την άποψη του ιδρυτή της λεγόμενης Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας, ότι δεν ενδιαφερόμαστε για τις υψηλότερες (διανοητικές, αισθητικές, κλπ) ανάγκες μέχρι να εκπληρώσουμε τις κατώτερες.
Η θεωρία του Μάσλοου (1908-1970) πάνω στην ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στο βιβλίο του Motivation and Personality (1954), στο 4ο κεφάλαιο με τίτλο: Θεωρία των ανθρώπινων κινήτρων. Αυτό το κεφάλαιο είχε ήδη δημοσιευθεί το 1943 στην επιθεώρηση Psychological Review και είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία. Η πρόταση του Μάσλοου ήταν ότι τα ανθρώπινα κίνητρα μπορούν να περιγραφούν με όρους ιεράρχησης των βασικών αναγκών, ή αξιών. Αυτές οι βασικές ανάγκες αποτελούνται από 4 κύριες κατηγορίες και ο Μάσλοου πρόσθεσε και μια 5η στην οποία φθάνουμε πολύ σπάνια. Έφτιαξε και ένα σχήμα, μια πυραμίδα, στο οποίο αναπαριστά τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, που έμεινε στην ιστορία ως πυραμίδα των βασικών αναγκών ή πυραμίδα του Μάσλοου.
Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από τις φυσιολογικές ή βιολογικές ανάγκες, όπως είναι η ανάγκη μας για φαγητό, νερό, αέρα και ύπνο. Η δεύτερη είναι η ανάγκη μας για ασφάλεια, να έχουμε μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας, ρούχα, θέρμανση, κλπ. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει την ανάγκη μας να ανήκουμε κάπου, να μας αγαπούν (ερωτική σχέση) και η τέταρτη έχει να κάνει με την υπόληψη, έχουμε ανάγκη από κύρος το οποίο θα μας δώσει τον πολυπόθητο σεβασμό των άλλων. Πέρα από αυτές τις κατηγορίες, ο Μάσλοου πρότεινε (ή πιο σωστά, υπαινίχθηκε) και μια πέμπτη, αυτή της αυτο-πραγμάτωσης, την ανάγκη μας να ξέρουμε και να κατανοούμε, να δημιουργούμε, να λύνουμε προβλήματα για τη χαρά του να λύνουμε προβλήματα (όπως έκαναν για παράδειγμα ο Αρχιμήδης, ο Πασκάλ, ή ο Αϊνστάιν ).
Όταν ένας άνθρωπος πεινάει πολύ, δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο, η ιδέα που έχει για τον παράδεισο είναι ένα μέρος γεμάτο τροφή. Αν λύσει το πρόβλημα και αρχίσει να τρώει καλά, θα ασχοληθεί με το να βρει ένα καταφύγιο, μια στέγη κάτω από την οποία θα αισθάνεται ασφαλής. Αν επιλύσει και αυτό το πρόβλημα,τότε εγείρεται το πρόβλημα της σεξουαλικής ανάγκης και αυτό το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα ικανοποίησης της σωματικής ανάγκης, αλλά εκπληρώνει και την ανάγκη μας για ανθρώπινη ζεστασιά, ασφάλεια, αυτή την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, ότι κάποιος μας αγαπάει πολύ.
Αν ικανοποιηθεί και αυτή η ανάγκη μας, τότε αναδύεται μια νέα, η ανάγκη να μας εκτιμούν και να μας θαυμάζουν, η ανάγκη μας για αυτο-εκτίμηση η οποία συνήθως βασίζεται στην εκτίμηση των άλλων (γειτόνων, φίλων και γνωστών, συναδέλφων). Αν ικανοποιηθεί και αυτή η ανάγκη, τότε είναι πολύ πιθανό να αναδυθεί και μια πέμπτη ανάγκη, η ανάγκη αυτο-πραγμάτωσης, αν και ο Μάσλοου παρατήρησε ότι πολύ λίγοι άνθρωποι φθάνουν σε αυτό το επίπεδο.
Ο Μάσλοου υποστηρίζει, πολύ λογικά, ότι μόνο όταν καλυφθούν οι κατώτερες ανάγκες, για φαγητό, στέγη, κλπ, μπορούμε να περάσουμε στις ανώτερες ανάγκες. Αν βρισκόμαστε στο επίπεδο των ανώτερων αναγκών, αλλά παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα με τις κατώτερες, αν για παράδειγμα; πιάσει φωτιά το σπίτι μας ή μας παρατήσει η γυναίκα μας, τότε γυρνάμε προς τα πίσω, εγκαταλείπουμε το ανώτερο επίπεδο το οποίο έχουμε ψυχολογικά επιτύχει και τρέχουμε να καλύψουμε και πάλι τις πιο βασικές μας ανάγκες. Το σχήμα του θυμίζει πολύ ένα ψυχικό ασανσέρ το οποίο ανεβαίνει όταν καταφέρνουμε να καλύψουμε τις βασικές μας ανάγκες και κατεβαίνει όταν αυτές απειλούνται.
Η μεγάλη συμβολή του Μάσλοου, θεωρούμενου πατέρα της Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας, είναι αναμφισβήτητη. Ξεχώρισε κυρίως επειδή μελέτησε υγιείς ανθρώπους. Όπως γράφει ο ίδιος στην αλληλογραφία του με τον συγγραφέα Κόλιν Ουίλσον, ο οποίος αργότερα του αφιέρωσε το βιβλίο του New Pathways in Psychology όπου μελετά τις θεωρίες του, “μου ήρθε η ιδέα, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ότι η σύγχρονη ψυχολογία βασιζόταν αποκλειστικά και μόνο στη μελέτη άρρωστων ανθρώπων. Αλλά αφού γύρω μας υπάρχουν πολύ περισσότεροι υγιείς παρά άρρωστοι, πώς μπορεί άραγε η ψυχολογία να βγάλει σωστά συμπεράσματα πάνω στη λειτουργία του ανθρώπινου ψυχισμού;”
Ο Μάσλοου μελέτησε τα πιο εξελιγμένα άτομα που μπορούσε να βρει, ανάμεσά τους και ο Αινστάιν, μελέτησε βιογραφίες εξαιρετικών ανθρώπων, και διαπίστωσε ότι είχαν κάτι κοινό....

Όλα αυτά τα άτομα του εξομολογήθηκαν ότι είχαν κάτι που έμοιαζε με μυστικιστική εμπειρία, στιγμές μεγάλης ευδαιμονίας, ευτυχίας, έκστασης. Ήταν στιγμές ευτυχίας, όπου όλοι οι φόβοι, οι εντάσεις και οι αμφιβολίες εξαφανίζονταν, όπως εξαφανιζόταν και η αίσθηση της απόστασης, τα άτομα ένιωθαν ένα με τον κόσμο, ανήκαν σε αυτόν και σταματούσαν να είναι εξωτερικοί παρατηρητές ως προς αυτόν. Όσα ήξερε ο Μάσλοου μέχρι τότε για τις μυστικιστικές εμπειρίες είχαν να κάνουν με τη θρησκεία και το απόκρυφο και ως επιστήμων τα θεωρούσε “μπούρδες”, ίσως παραισθήσεις ή μορφές υστερίας, σίγουρα παθολογικά φαινόμενα. Αλλά τα άτομα που είχε εξετάσει, διακεκριμένοι καλλιτέχνες, συγγραφείς, μουσικοί, πολιτικοί και επιστήμονες, ήταν απόλυτα υγιή και από τα πολύ λίγα που μπόρεσε να ανακαλύψει που είχαν πρόσβαση στην πέμπτη κατηγορία της θεωρίας του, στην αυτο-πραγμάτωση. Αυτό, όπως υπογράμμιζε έκτοτε με κάθε ευκαιρία, του έμαθε κάτι για τους περιορισμούς του μικρού, ορθόδοξου επιστήμονα που δεν αναγνωρίζει με τίποτα ως γνώση ή πραγματικότητα κάθε πληροφορία που δεν εξηγείται από τις ήδη υπάρχουσες επιστημονικές θεωρίες. Το συμπέρασμά του ήταν ότι αυτές οι εκστατικές εμπειρίες, όπως τις ονόμασε, δεν είναι θρησκευτικές, με την κοινή έννοια, αλλά απόλυτα φυσικές και φυσιολογικές. Μόνη προϋπόθεση για την πρόσβαση σε αυτές είναι η πλήρωση των 4 βασικών ανθρώπινων αναγκών και βέβαια κάποια εσωτερική κλίση προς βελτίωση.
Κατά πόσο πληρούνται οι βασικές ανάγκες του σύγχρονου Έλληνα, αν κοιτάξουμε τα πράγματα σύμφωνα με την πυραμίδα του Μάσλοου; Τρώμε όλοι μας, εύκολα ή δύσκολα, ψωμί. Μπορούμε όμως να ζήσουμε μόνο με ψωμί; Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ζεί στο νοίκι, ακούω ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί κατακόρυφα το ποσοστό των διαζυγίων, ενώ η εθνική μας συνείδηση έχει φάει αρκετές σφαλιάρες τα τελευταία 20 χρόνια, είτε λόγω πολύ κακών χειρισμών (συνοδευόμενων και από έλλειψη σεβασμού προς τον πολίτη), των κυβερνήσεών μας είτε λόγω οικονομικών κρίσεων. Έχω την εντύπωση ότι μερικές βαθμίδες της πυραμίδας του Μάσλοου παραμένουν ανεκπλήρωτες στην Ελλάδα.

Πηγή: http://ramnousia.blogspot.com -Ένα άρθρο του Τάκη Αθανασόπουλου .