Ο τολμών –και περιβαλλοντικά– νικά...

Πέντε παραδείγματα σε διαφορετικές χώρες όπου οι πολίτες έκαναν πράξη την προστασία του περιβάλλοντος αλλάζοντας τη ζωή τους

Της Τανιας Γεωργιοπουλου

Η προστασία του περιβάλλοντος κοστίζει, είναι δύσκολη, προσκρούει σε συμφέροντα, πρακτικά αποδεικνύεται από δύσκολη έως ανέφικτη. Ασφαλώς όλοι έχουμε ακούσει τις παραπάνω «αντιρρήσεις» ή ανάλογες αντιρρήσεις, που βρίσκουν ισχυρό έρεισμα στη νοοτροπία του «ωχαδελφισμού». Η παράθεση κάποιων παραδειγμάτων από κοινότητες που τόλμησαν, είναι ίσως η πειστικότερη απάντηση. Οι κάτοικοι στο νησί Samso στη Δανία αναμόρφωσαν τη ζωή τους και τώρα η καθημερινότητά τους δεν επιβαρύνει το περιβάλλον με εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ενα χωριό στην Ισπανία, το La Muela, αναπτύχθηκε οικονομικά προσφέροντας στους κατοίκους του μια καλύτερη ζωή, γιατί επένδυσε στην αιολική ενέργεια. Οι ψαράδες του νοτίου Αιγαίου στην Ελλάδα αποφάσισαν να επιβάλουν περιορισμούς στην αλιεία προστατεύοντας τον πλούτο της θάλασσας αλλά και το δικό τους. Παρουσιάζοντας μερικά από τα επιτεύγματα που ωφελούν τους ανθρώπους και το περιβάλλον αποδεικνύουμε πως όποιος θέλει, μπορεί. Η περιβαλλοντική συνείδηση και η «επένδυση» στον οικολογικό τρόπο ζωής αποδεικνύονται ως ένας τρόπος δράσης που βασίζεται στον σεβασμό απέναντι στη φύση και στους άλλους. Είναι ελπιδοφόρο ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι απ’ όλες τις χώρες του κόσμου δηλώνουν ενεργό συμμετοχή σε αυτό το μεγάλο στοίχημα για έναν καλύτερο αυριανό κόσμο.

Μουέλα, το χωριό των ανέμων

Μόλις 23 χιλιόμετρα από την πολύβουη Σαραγόσα το τοπίο αλλάζει δραματικά, μοιάζει σαν να βρίσκεσαι σε μια έρημο χωρίς ίχνος ζωής. Περίπου... γιατί κάπου εκεί, σε ένα οροπέδιο 600 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, βρίσκεται το χωριό La Muela που στα ισπανικά σημαίνει μυλόπετρα. Φτάνοντας εκεί, στη μέση του πουθενά, μπορεί κανείς να διακρίνει μια φαινομενικά αλλόκοτη εικόνα. Πολλές ανεμογεννήτριες να γυρίζουν με ταχύτητα δίπλα σε μεγάλους γερανούς που μαρτυρούν οικοδομική δραστηριότητα

Ηταν ένα φτωχό χωριουδάκι με βοσκούς και αγρότες που εύχονταν τα παιδιά τους να βρουν δουλειά στην πόλη και να φύγουν μακριά για να ξεφύγουν από τη μιζέρια. Εως ότου, πριν από δύο δεκαετίες, ο άνεμος της καινοτομίας αλλά και της φαντασίας φύσηξε –κυριολεκτικά– στην περιοχή. Ετσι σήμερα οι κάτοικοί της, που φτάνουν πια τους 3.500, όχι μόνο έχουν δουλειά και ζουν σε ένα μέρος που προσφέρει εξαιρετική ποιότητα ζωής αλλά και απολαμβάνουν διακοπές σε εξωτικά μέρη με έξοδα του Δήμου, που προσφέρει επίσης δωρεάν σπουδές.

Ηταν το 1987 όταν η 29χρονη τότε Maria Victoria Pinilla Bielsa αποφάσισε να μείνει στο χωριό και να διεκδικήσει την προεδρία της κοινότητας. Ηθελε να πείσει τους κατοίκους του χωριού ότι η μεγάλη «περιουσία» της περιοχής ήταν ακριβώς αυτοί οι δυνατοί άνεμοι, που σάρωναν το οροπέδιο και δημιουργούσαν τόσα προβλήματα. Παρά τις αντιστάσεις, –πολλοί από τους αγρότες που κατοικούσαν στο La Muela θεωρούσαν ότι οι ανεμογεννήτριες θα εξαφανίσουν τα ζώα από την περιοχή– κατάφερε να εγκατασταθούν στην περιοχή οι πρώτες 16 ανεμογεννήτριες.

Σήμερα στο οροπέδιο έχουν εγκατασταθεί 340 ανεμογεννήτριες που παράγουν περίπου 237 μεγαβάτ, περίπου το 1/4 της συνολικής παραγωγής αιολικής ενέργειας της Ελλάδας. Οι 148 ανεμογεννήτριες έχουν τοποθετηθεί σε ιδιωτικά οικόπεδα και έτσι οι ιδιοκτήτες τους εισπράττουν ενοίκιο. Πολλοί από τους κατοίκους του La Muela εργάζονται τώρα στην «αιολική βιομηχανία», που έφερε και οικοδομική ανάπτυξη καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται συνεχώς μαζί με τις ανάγκες. Υπολογίζεται ότι έμμεσα ή άμεσα τα έσοδα του δήμου από την αιολική ενέργεια είναι περίπου 11 εκατ. ευρώ ετησίως. Βέβαια όλα τα χρήματα επενδύονται στην ίδια την πόλη και τους κατοίκους της, που απολαμβάνουν δωρεάν υποτροφίες σπουδών για το εξωτερικό και πληρωμένα ταξίδια από τον δήμο στην Καραϊβική. Μόλις τον περασμένο Οκτώβριο ένα τζάμπο με 410 κατοίκους του La Muela απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Σαραγόσα με προορισμό το Μεξικό.

Το νέο σχέδιο της Maria Victoria Pinilla Bielsa, που διανύει πλέον την 5η της θητεία ως δήμαρχος, είναι η εγκατάσταση δημοτικών ανεμογεννητριών ώστε ο δήμος να εισπράττει όλα τα έσοδα από την παραγωγή ενέργειας. «Είμαστε τώρα 3.500» λέει, «αλλά υπολογίζω ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία θα φτάσουμε τους 30.000 καθώς όλο και περισσότεροι έρχονται να μείνουν εδώ από τη Σαραγόσα. Αλλωστε, είμαστε σε καλό σημείο. Στη μέση του δρόμου που συνδέει τη Βαρκελώνη με τη Μαδρίτη».

Η Φλωρεντία (ξανα)εκπαιδεύεται

«Ξαναξεκινώ από μένα». Με αυτό το σύνθημα, ο δήμος της Φλωρεντίας οργανώνει πρόγραμμα οικολογικής διαπαιδαγώγησης των κατοίκων της πόλης. Ισως η συγκεκριμένη είδηση δεν είναι η πιο σημαντική. Περισσότερο σημαντικό είναι το γεγονός ότι σε αυτό το πρόγραμμα δήλωσαν συμμετοχή 1.000 οικογένειες της Φλωρεντίας. Οσοι αποφάσισαν να μάθουν πώς η καθημερινή τους ζωή θα γίνει φιλικότερη προς το περιβάλλον, θα πρέπει για οκτώ μήνες να συμμετέχουν σε δύο συναντήσεις το μήνα, οι οποίες πραγματοποιούνται σε διάφορα σημεία της πόλης (βιβλιοθήκες, ινστιτούτα, πολιτιστικά κέντρα). Σε αυτές τις συναντήσεις οι μαθητές της οικολογίας θα μάθουν πώς μπορούν να εξοικονομούν ενέργεια στο σπίτι, να μειώσουν την κατανάλωση νερού, να διαχωρίζουν σωστά τα σκουπίδια τους ώστε να λειτουργεί όσο το δυνατόν περισσότερο αποδοτικά η ανακύκλωση και να αποκωδικοποιούν τις ετικέτες των προϊόντων που διαβάζουν. Θα μάθουν επίσης πώς να επισκευάζουν ένα ποδήλατο και πώς να φτιάχνουν κομπόστ, με λίγα λόγια πως να αλλάξουν συνολικά τον τρόπο ζωής τους ώστε να σέβονται περισσότερο το περιβάλλον. Ο ίδιος δήμος επίσης, από πέρυσι αποφάσισε να επιδοτεί τα κυλικεία των σχολείων ώστε να διαθέτουν σε προσιτές τιμές βιολογικά προϊόντα στους μαθητές, ενώ όλα τα κυλικεία πωλούν μόνο βιολογικά προϊόντα.

Στη Φρανκφούρτη δεν πετάνε τίποτα

Χτισμένη κοντά στον ποταμό Μάιν, η Φρανκφούρτη είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας με πληθυσμό 650.000 κατoίκους, πληθυσμός που αγγίζει τα 5 εκατομμύρια αν προστεθούν όσοι κατοικούν στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή. Παρά τον τεράστιο όγκο σκουπιδιών που παράγει η πόλη, έχουν καταφέρει να οργανώσουν έτσι το σύστημα διαχείρισης ώστε κυριολεκτικά να μην πετάνε τίποτα. Μείωση απορριμμάτων - ανακύκλωση - κομποστοποίηση - καύση είναι το τετράπτυχο της επιτυχίας. Η Γερμανία έχει καταφέρει να μειώσει δραστικά τα απορρίμματά της, χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους, όπως π.χ. αυτή της επαναχρησιμοποίησης των μπουκαλιών.

Οπως λέει στην «Κ» ο Μιχαέλ Βέρνερ, υπεύθυνος της δημοτικής εταιρείας ανακύκλωσης της πόλης, «η δημοτική εταιρεία αναλαμβάνει την ανακύκλωση από το πρώτο στάδιο, την τοποθέτηση δηλαδή των κατάλληλων κάδων, το τακτικό άδειασμά τους, έως τη μεταφορά και τη μετατροπή τους σε υλικά έτοιμα προς χρήση».

Μέσα στα σπίτια υπάρχουν διαφόρων χρωμάτων κάδοι ανάλογοι με αυτούς που βρίσκονται σε εξωτερικούς χώρους. Ο πράσινος κάδος προορίζεται για το χαρτί, ο καφετής για τα οργανικά απορρίμματα που στη συνέχεια μετατρέπονται σε κομπόστ (οργανικό λίπασμα), στον κίτρινο καταλήγουν οι ανακυκλώσιμες συσκευασίες και στον γκρίζο όλα τα υπόλοιπα σκουπίδια. Ο,τι δεν μπορεί να ανακυκλωθεί καίγεται στα εργοστάσια καύσης που λειτουργούν όχι μακριά από την πόλη και η ενέργεια που παράγεται είτε διοχετεύεται ως ηλεκτρικό ρεύμα στο σύστημα ηλεκτροδότησης είτε χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των σπιτιών που βρίσκονται κοντά στο εργοστάσιο.

Στην Κάλυμνο τα ψάρια μεγαλώνουν

Ακούγεται λογικό ψαράδες να αποφασίζουν να αλιεύουν λιγότερα ψάρια; Ναι, αν έχουν πειστεί ότι με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζουν το μέλλον της ζωής στη θάλασσα άρα και το δικό τους, είναι η απάντηση. Οι παράκτιοι ψαράδες Νοτίου Αιγαίου αποφάσισαν να αυτοπεριοριστούν για να βοηθήσουν στην προστασία των ιχθυαποθεμάτων, που όπως φαίνεται μειώνονται δραματικά τα τελευταία χρόνια.

Ετσι, οι αλιείς της Καλύμνου και των γύρω νησιών δεν ψαρεύουν από τις 15 Απριλίου έως και τις 30 Μαΐου ενώ χρησιμοποιούν δίχτυα με μεγαλύτερο «μάτι» από αυτό που καθορίζει ο ευρωπαϊκός κανονισμός και μεγαλύτερο αγκίστρι έτσι ώστε να μην πιάνουν μικρά ψάρια. Στην περιοχή ανάμεσα στην Κάλυμνο και την Κω έχουν φτιάξει ένα τεχνητό ύφαλο έκτασης 15 τετραγωνικών χιλιομέτρων, μια «συνοικία ψαριών» όπως λένε οι ίδιοι, όπου απαγορεύεται πλήρως το ψάρεμα έτσι ώστε να διευκολυνθεί η αναπαραγωγή των ψαριών. Παράλληλα, με την οικονομική συνδρομή της νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου και την επιστημονική βοήθεια της ΙΝΑΛΕ (Ινστιτούτο Αλιευτικής Ερευνας), οι αλιείς της Καλύμνου και των γύρω νησιών κάνουν μια προσπάθεια καταγραφής των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της περιοχής.

Οπως τονίζει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αλιευτικών Συλλόγων Νοτίου Αιγαίου, κ. Γιώργος Κατσοτούρχης, «το μεγαλύτερο επίτευγμά μας δεν είναι όλες αυτές οι απαγορεύσεις αλλά το γεγονός ότι καταφέραμε να συνειδητοποιήσουν οι ψαράδες ότι χρειάζεται να τηρηθούν. Διαφορετικά δεν θα είχε κανένα νόημα όσες συζητήσεις και να κάναμε». Στην περιοχή ψαρεύουν 658 αλιευτικά σκάφη, ενώ το 70% των ψαράδων είναι κάτω των 30 ετών. Ισως γι’ αυτό να ενδιαφέρονται περισσότερο για το αύριο, επισημαίνει ο κ. Κατσοτούρχης.

Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν ξεκινήσει και οι αλιείς των Κυκλάδων που φέτος το καλοκαίρι, με τη σύμπραξη της Greenpeace και την επιστημονική βοήθεια του του Δρος Π. Παναγιωτίδη, χαρτογράφησαν τις Ποσειδωνίες (φυτό από το οποίο δημιουργούνται υποθαλάσσια λιβάδια) σε δύο μεγάλους κόλπους στην Ανδρο, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να δείξουν ότι είναι εφικτό να υπάρξει μια πλήρης καταγραφή του βυθού. Οι Ποσειδωνίες, όπου τα ψάρια κρύβονται και εναποθέτουν τα αυγά τους, λειτουργούν περίπου ως μαιευτήριο ψαριών αφού προσφέρουν καταφύγιο, τροφή και περισσότερο οξυγόνο. Θεωρείται ότι συμβάλλουν και στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Επίσης, οι παράκτιοι ψαράδες των Κυκλάδων αποφάσισαν να μην ψαρεύουν γύρω από τη Γυάρο, αν και όπως λένε είναι πολύ καλός ψαρότοπος, ώστε να μειώσουν την «πίεση» στους πληθυσμούς των ψαριών. Οπως τονίζει ο πρόεδρος της ομοσπονδίας κ. Δημήτρης Ζάνες «καλούμε τους επιστήμονες να συνεργαστούν για τη χαρτογράφηση της θάλασσας έτσι ώστε να ξέρουμε τι πραγματικά έχουμε σε κάθε περιοχή και τι πρέπει να κάνουμε για να το προστατέψουμε».

Σάμσο, νησί ενεργειακά αυτόνομο

Το όνομά του είναι Σάμσο, είναι ένα μικρό νησί της Δανίας και η μοναδική κατοικημένη περιοχή στον κόσμο με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. «Kάποτε, η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ήταν θέμα ιδεολογίας. Σήμερα είναι η μόνη λύση», λέει η Cecilia Andersen, 43 χρόνων, που ζει στο νησί. Πριν από μια δεκαετία, το νησί στο οποίο κατοικούν συνολικά περίπου 4.500 άνθρωποι υιοθέτησε ένα πρόγραμμα ενεργειακής αυτονομίας από ανανεώσιμες πηγές. Σήμερα, το 100% των αναγκών του νησιού σε ηλεκτρισμό καλύπτεται από αιολικά πάρκα, και το 75% των αναγκών για θέρμανση καλύπτεται από φωτοβολταϊκά που συλλέγουν ηλιακή ενέργεια και καύσιμη ύλη βιομάζας. Οι μεταφορές γίνονται με ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή με αυτοκίνητα που καίνε βιοντήζελ ή βιοαιθανόλη που προέρχεται από τα απόβλητα από τις φάρμες που υπάρχουν στο νησί. Οι κάτοικοι του νησιού εκτός από περιβαλλοντικά έχουν και οικονομικά οφέλη καθώς διαθέτουν μετοχές στα «πράσινα» συστήματα που λειτουργούν στο νησί. Μόλις τον προηγούμενο χρόνο ιδρύθηκε στο Σάμσο η ακαδημία ενέργειας που προσφέρει μαθήματα, τεχνογνωσία και πραγματοποιεί έρευνες όσον αφορά το ενεργειακό μέλλον του νησιού και όχι μόνον.

Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή