Χάνεται το έδαφος...

Εξορύξεις, αποψιλώσεις, μη βιώσιμες καλλιεργητικές πρακτικές και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες καταστρέφουν το έδαφος, το οποίο χάνεται με ρυθμό γρηγορότερο σε σχέση με τον χρόνο που χρειάζεται για να αποκατασταθεί.
Η διαπίστωση αυτή έγινε από επιστήμονες απ' όλο τον κόσμο που τώρα ένωσαν τις δυνάμεις τους, προκειμένου να βρουν τρόπους προστασίας του εδάφους.
Το αποτέλεσμα αυτής της «συμμαχίας» είναι το παγκόσμιο πρωτοποριακό πρόγραμμα SoilTrEC, το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη.
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν δεκαπέντε πανεπιστήμια -ερευνητικά ιδρύματα από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Από την Ελλάδα συμμετέχει το Πολυτεχνείο Κρήτης. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται στη λεκάνη απορροής του ποταμού Κοιλιάρη στα Χανιά, καθώς και σε γεωργικές περιοχές της Αυστρίας, της Ελβετίας και της Τσεχίας.
Στόχοι είναι να εξεταστούν οι ερευνητικοί τομείς προτεραιότητας που προσδιορίζονται στην Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για την Προστασία των Εδαφών και να παίξει καθοριστικό ρόλο για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου Παρατηρητηρίων της Κρίσιμης Ζώνης (ΠΚΖ) για την έρευνα των εδαφών.
Από το Πολυτεχνείο Κρήτης ο υπεύθυνος καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Νικόλαος Νικολαΐδης μας εξηγεί:
«Η χρήση μη βιώσιμων καλλιεργητικών πρακτικών, οι εξορύξεις, οι αποψιλώσεις, η αστικοποίηση και η υποβάθμιση από τη βιομηχανική ρύπανση είχαν ως αποτέλεσμα ο ρυθμός απώλειας του εδάφους να είναι πολύ γρηγορότερος (100 φορές ή και περισσότερο) από αυτόν του σχηματισμού νέου εδάφους -με συνέπεια το έδαφος να θεωρείται πλέον ένας πεπερασμένος φυσικός πόρος.
Σημαντική πρόκληση για το πρόγραμμα SoilTrEC είναι να γίνουν κατανοητοί οι ρυθμοί των διαδικασιών που καθορίζουν τα αποθέματα της εδαφικής μάζας και τη λειτουργία τους στην Κρίσιμη Ζώνη (Κ.Ζ.) της Γης. Η Κ.Ζ. είναι το περιβάλλον όπου τα εδάφη δημιουργούνται, υποβαθμίζονται και παρέχουν ουσιαστικές υπηρεσίες στο οικοσύστημα. Αν και η κατανόησή μας για την Κ.Ζ. έχει αυξηθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 ετών, η περαιτέρω πρόοδος απαιτεί οι επιστήμονες να διασχίσουν τα επιστημονικά πεδία και τις κλίμακες για να κατανοήσουν ολιστικά τις διαδικασίες στην Κ.Ζ., από τη μικροσκοπική μέχρι την παγκόσμια κλίμακα».

Οι στόχοι
Ο κ. Νικολαΐδης προσθέτει ότι «οι στόχοι του προγράμματος είναι να περιγραφεί, ξεκινώντας από θεμελιώδεις αρχές, πώς συγκεκριμένες παράμετροι του εδάφους, όπως η δομή του εδάφους, επηρεάζουν διαδικασίες και λειτουργίες του εδαφικού προφίλ, να δημιουργηθούν 4 Παρατηρητήρια της Κρίσιμης Ζώνης (ΠΚΖ) στην Ευρωπαϊκή Ενωση, να αναπτυχθεί ένα μοντέλο της Κρίσιμης Ζώνης των εδαφών που να ενσωματώνει τις διαδικασίες και λειτουργίες του εδάφους, να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα μοντελοποίησης βασισμένη στο GIS ώστε να προσδιοριστούν οι απειλές του εδάφους και να εξεταστούν μέθοδοι μετρίασης των επιπτώσεων σε ευρωπαϊκή κλίμακα, να ποσοστικοποιηθούν οι επιδράσεις των αλλαγών των χρήσεων γης, του κλίματος και της βιοποικιλότητας στις λειτουργίες του εδάφους και την οικονομική αξία, να διαμορφωθεί ένα παγκόσμιο δίκτυο ΠΚΖ για την έρευνα του εδάφους και να μεταδοθεί η έρευνα της βιωσιμότητας των εδαφών στο κοινό».
Τα τέσσερα Παρατηρητήρια του SoilTrEC αντιπροσωπεύουν τα βασικά στάδια στον κύκλο ζωής της λειτουργίας του εδάφους: από το σχηματισμό των εδαφών, την παραγωγική χρήση τους και την υποβάθμισή τους. Η κατανόηση της εξέλιξης των διαδικασιών του εδάφους μέσω της ανάλυσης του κύκλου ζωής είναι μια νέα πτυχή στην έρευνα των εδαφών που η διεθνής κοινότητα δεν έχει ακόμη εξετάσει. *

Προς ένα παγκόσμιο δίκτυο παρατηρητηρίων εδάφους
Το πρώτο παγκόσμιο δίκτυο παρατηρητηρίων του εδάφους θα δημιουργηθεί μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Οπως εξηγεί ο κ. Νικολαΐδης, «τα δεδομένα που θα προκύψουν από τις μελέτες στο εργαστήριο και η μαθηματική μοντελοποίηση των διαδικασιών του εδάφους θα παράσχουν μερικά από τα πιο περιεκτικά ολοκληρωμένα σύνολα δεδομένων που έχουν ληφθεί για τις διαδικασίες του εδάφους από τη μικροσκοπική κλίμακα στην κλίμακα του εδαφικού προφίλ».
Στα 4 Παρατηρητήρια Κρίσιμης Ζώνης του SoilTrEC «θα προστεθούν επιπλέον παρατηρητήρια από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ και την Κίνα και θα αποτελέσουν το πρώτο παγκόσμιο δίκτυο ΠΚΖ. Αυτό επιτρέπει να μελετηθούν οι διαδικασίες του εδάφους και οι απειλές κατά μήκος διαφόρων περιβαλλοντικών διαβαθμίσεων σε πλανητική κλίμακα. Το ενοποιημένο μοντέλο της Κ.Ζ. θα εφαρμοστεί σε όλες τις περιοχές του παγκόσμιου δικτύου των ΠΚΖ. Αυτό θα δημιουργήσει μια σημαντική, νέα βάση δεδομένων διαθέσιμη για την πολιτική στην Ε.Ε., τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., καθώς επίσης και τις ΗΠΑ και την Κίνα. Με αυτό τον τρόπο το SoilTrEC θα παρέχει τεκμηριωμένες οδηγίες για βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης των εδαφών».

Πηγή: Εφημερίδα Ελευθεροτυπία-Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ