Προσοχή! Τα αυτιά έχουν τοίχους...

Που σημαίνει ότι δεν ακούμε ο ένας τον άλλο. Επικοινωνούμε επιφανειακά. Δανειζόμαστε το παραπάνω σύνθημα της εξέγερσης του Μάη του ’68, που φαίνεται να δημιουργεί ακόμη και σήμερα δύσπεπτα συναισθήματα και μας κάνει να προβληματιζόμαστε για τους ίδιους μας τους εαυτούς. Μέσα από το πρίσμα της ψυχανάλυσης, θα προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε αν υπάρχουν τοίχοι στην ψυχή των ανθρώπων και πόσο δυνατοί είναι αυτοί. Στην ανθρώπινη επικοινωνία υψώνονται τοίχοι, τόσο σε κοινωνικό επίπεδο όσο σε ατομικό και συναισθηματικό και μπορούν να γίνουν αντιληπτοί ως ψυχικές άμυνες. Είναι δηλαδή ένα ασυνείδητο όριο που βάζουμε στον εαυτό μας, το οποίο άλλοτε μας περιφρουρεί και μας προστατεύει και άλλοτε μας κρύβει τον κόσμο. Αυτό που κάνει καταρχήν ένας τοίχος είναι ότι θέτει κάποια όρια, κάνει διαχωρισμούς και μας βοηθάει να προσαρμοζόμαστε και να συμβαδίζουμε με τον παρόντα πολιτισμό. Ο ρόλος του τοίχου δεν είναι απαραίτητα κακός. Έχει και έναν αμυντικό, προστατευτικό ρόλο. Χρησιμοποιώντας τις ψυχικές άμυνες προστατεύουμε τα συναισθήματά και την ταυτότητά μας. Μπορείτε να φανταστείτε τον εαυτό σας τελείως αναγνώσιμο; Να καταλαβαίνουν οι γύρω σας τι νιώθετε και τι σκέφτεστε χωρίς να μιλάτε; Ίσως ο χειρότερος εφιάλτης! Σε κοινωνικό επίπεδο – ο τοίχος στα αυτιά. Τα πιστεύω και οι πεποιθήσεις ενός ανθρώπου είναι αυτά που πλαισιώνουν την ταυτότητά του. Όταν η ταυτότητά μας κλονίζεται από μια διαφορετική πεποίθηση, στηριζόμαστε ψυχικά πάνω στα δικά μας πιστεύω για να αμυνθούμε. Καθετί διαφορετικό χτυπάει πάνω σε έναν τέτοιο τοίχο και έτσι πολλές φορές δεν ακούμε τον άλλο, δεν επεξεργαζόμαστε αυτά που λέει και δεν επικοινωνούμε ουσιαστικά, για να μην χάσουμε μέρος της ταυτότητάς μας. Γύρω από τους τοίχους μας (τις πεποιθήσεις μας) νιώθουμε πιο ασφαλείς, ανεβαίνει η αυτοεκτίμησή μας και μας είναι πιο εύκολο να αμυνθούμε, εφόσον δεν είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε τα πιστεύω μας. Χρειάζεται ψυχική δύναμη για να κάνουμε συζήτηση με το διαφορετικό, όχι απαραίτητα να το ασπαστούμε, αλλά να το επεξεργαστούμε και να του απαντήσουμε. Χρειάζεται να είμαστε αρκετά ασφαλείς με τον εαυτό μας προκειμένου να μην απειλούμαστε από έναν διάλογο με το έτερο. Γι΄αυτό και οι λιγότερο ασφαλείς άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν τους ισχυρότερους και τους πιο ψηλούς τοίχους. Έτσι, πιάνουμε τον εαυτό μας να λέει: «πως να επικοινωνήσω μαζί του; είναι αριστερός, κουμουνιστής, μετανάστης, δεξιός, δημοκράτης, μαύρος, κοντός, ξανθός, αγράμματος, δεν έχει πτυχίο κ.λπ.» Κοινωνικά, οι τοίχοι τις περισσότερες φορές υψώνονται απέναντι στο διαφορετικό, το οποίο συνήθως εξορίζουμε και απομονώνουμε. Σε συναισθηματικό επίπεδο – ο τοίχος στην καρδιά. Εκφράζουμε άραγε τα συναισθήματά μας; Φαίνεται ότι μας είναι πιο εύκολο να εκδηλώσουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα απ’ ότι τα θετικά. Είναι πιο δύσκολο να εκφράσουμε την αγάπη, την τρυφερότητα, τη στοργή, ενώ πιο εύκολα εξωτερικεύουμε τον θυμό. Μας κυριεύει ο φόβος της εγκατάλειψης, της απόρριψης, της μοναξιάς. Φοβόμαστε ότι θα εκτεθούμε, θα εκλειφθεί η αγάπη μας ως αδυναμία, θα μας γυρίσουν την πλάτη, θα μας χλευάσουν και θα μας αφήσουν με τη μοναξιά μας. Και ποιός είναι ο μεγάλος χαμένος; Αυτός βέβαια που κουβαλάει τον βαρύ τούτο τοίχο μέσα του και δεν εκφράζει τα συναισθήματά του. Τα κρατάει για την πάρτη του, δεν τα εκδηλώνει, δεν τα εξελίσσει και άρα μένουν στάσιμα. Δεν ζει δηλαδή. Και οι υπόλοιποι βλέπουν απλά αυτό που τους δείχνει. Αν αυτό που δείχνει είναι ένας τοίχος, αυτό είναι που βλέπουν και οι άλλοι. Οριοθετούμε τα πιο ισχυρα, θετικά μας συναισθήματα, αυτά με τα οποία νιώθουμε πιο ευάλωτοι, νιώθουμε ότι είναι πιο εύκολο να πληγωθούμε. Πως γκρεμίζονται οι τοίχοι; Δυστυχώς ή ευτυχώς ο τοίχος στην ψυχή μας δεν γκρεμίζεται τόσο εύκολα δινοντάς του μια σφυριά. Τις περισσότερες φορές αποδομείται σιγά-σιγά, τούβλο-τούβλο. Χαμηλώνει σταδιακά και έτσι καταφέρνεις να δεις απέναντι. Αν δηλαδή ο τοίχος είναι 2 μέτρα και εσύ είσαι 1,60, μπορείς να τον φέρεις καταρχήν στα μέτρα σου. Έτσι ώστε και εσύ να επιτρέψεις στον εαυτό σου να δει πάνω απ’ αυτόν και οι άλλοι να σε δουν χωρίς να πανικοβάλλεσαι. Μπορεί να μην δουν τα πάντα, αλλά ένα μέρος. Βεβαιώνεσαι όμως ότι είναι καλύτερα έτσι, γιατί έχεις μεγαλύτερο ορίζοντα, βλέπεις πιο μακριά, συνειδητοποιείς ότι δεν είναι κακό να σε βλέπουν και οι άλλοι και σιγά-σιγά βγάζεις τα τούβλα. Απ’ την άλλη, αν δεν είσαι έτοιμος να αποδομήσεις τους τοίχους σου και πληγωθείς, τότε μπορεί να τους ξαναχτίσεις και να τους χτίσεις στραβά. Να μην κάνεις μια καλή άμυνα δηλαδή, να κάνεις μια στραβή άμυνα. Και ενώ έχεις πληγωθεί από κάτι συγκεκριμένο, να παρασυρθούν όλα και να περάσει πολύς καιρός, ακόμη και χρόνια μέχρι να ξαναβγάλεις το πρώτο τούβλο. Να λές: «α! εγώ αυτό δεν το ξανακάνω» μέσα από μια ασυνείδητη διαδικασία. Το συναίσθημα το οποίο περισσότερο από κάθετι, πολύ εύκολα, πολύ όμορφα και με έναν πολύ γλυκό τρόπο ανοίγει τρύπες στους τοίχους ή στη καλύτερη περίπτωση ανοίγει τεράστια παράθυρα είναι ο έρωτας. Τουλάχιστον για ένα διάστημα, σου ανοίγει διάπλατα την καρδιά, τα συναισθήματα, το μυαλό και νιώθεις πολύ ανοιχτός. Θα ήταν μια επαναστατική πράξη, αν μπορούσαμε να είμαστε συνέχεια ερωτευμένοι. Και βέβαια αυτά τα τείχη είναι τελείως ανύπαρκτα στην παιδική ηλικία, γι’ αυτό και ότι ζήσαμε τότε είναι πολύ βαθιά εντυπωμένο μέσα μας. Από την εφηβία και μετά αρχίζουν σιγά-σιγά οι άμυνες και στην ενήλικη ζωή σχεδόν έχουμε ξεχάσει πως βιώναμε σαν παιδιά τις σχέσεις, τα συναισθήματα, τα παιχνίδια, τους φίλους. Το να μπαίνουν κάποια όρια δεν είναι απαραίτητα κακό. Το θέμα είναι να έχεις έναν τοίχο στα μέτρα σου. Να μη σου κρύβει τον κόσμο και να είναι ελαστικός. Αν θες να τον ψηλώσεις, να ψηλώνει και αν θες να τον χαμηλώνεις, να χαμηλώνει. Γιατί αλλιώς η ζωή είναι πολύ φτωχή και άδεια. Φυσικά δεν μπορούμε να κάνουμε κάποιον να μας ακούσει, άμα ο ίδιος δεν το θέλει. Και δεν βοηθάει η επιμονή. Ένας τρόπος είναι να εκφράζουμε τη γνώμη μας, χωρίς να νιώθει ο άλλος ότι του επιτιθόμαστε. Αν ο άλλος καταλάβει ότι δεν θέλουμε να επιβάλλουμε κάτι και εκφραζόμαστε χωρίς να απαιτούμε να το δεχτεί, μπορεί να μας ακούσει. Ένας άλλος τρόπος είναι να μιλάμε για μας, να εκφράζουμε πρώτα εμείς τα συναισθήματά μας, να τα φανερώνουμε και να αποδομούμε πρώτα εμείς τους δικούς μας τοίχους. Έτσι, ανοίγουμε το χώρο και μπορεί ο συνομιλητής μας να νιώσει πιο άνετα και να μας ακούσει. Μπορείτε να διαβάσετε επιπλέον: Dolto Françoise , Solitude, (Για τη Μοναξιά), 1985 Jaccard Roland, L’exil intérieur, (η Εξορία Μέσα μας), 1975 Sartre Jean-Paul , Le Mur, (ο τοίχος),1939

Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Φασούλη Παρασκευή, ψυχαναλύτρια-ψυχοθεραπεύτρια για την βοήθειά της στην κατανόηση των εννοιών και στη συγγραφή του παραπάνω άρθρου. Η φωτογραφία στο άρθρο είναι το project του Batuz, “the anti-wall for Berlin”

Πηγή: http://www.artivist.gr/ - Άσπα Ταμιωλάκη-Ομάδα Artivist