Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2010

Τα προσωπικά δεδομένα των Ελλήνων...


Η προστασία των προσωπικών δεδομένων, ιδιαίτερα των ευαίσθητων, υπήρξε μια κατάκτηση που κερδήθηκε ύστερα από μάχες αρκετών δεκαετιών, μάχες όμως τις οποίες έδωσαν λιγοστοί νομομαθείς, μια μειονότητα ευαισθητοποιημένων πολιτικών και ορισμένοι ακτιβιστές που προέταξαν την ιδιότητα του πολίτη ως καθοριστική για την εμβάθυνση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
Σήμερα, τα προσωπικά δεδομένα δέχονται μία ακόμη επίθεση, διπλή αυτήν τη φορά: Από τη μία, την επίθεση όλων εκείνων που επιθυμούν να τα μετατρέψουν σε προϊόντα και να τα εμπορευτούν, αλλά και όλων εκείνων των φορέων εξουσίας που στην προσπάθειά τους να επιλύσουν άλλα ακανθώδη ζητήματα (οργανωμένο έγκλημα, παιδεραστία, τρομοκρατία) βάλλουν επί δικαίων και αδίκων και συντείνουν στην περιστολή ελευθεριών.

Δύο είδη δεδομένων
Προσωπικά και ευαίσθητα
Ο Ν. 2472/1997 αποτελεί την έκφραση της πολιτείας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και βάσει αυτού ιδρύθηκε η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.
Σύμφωνα με τον Ν. 2472/1997 («Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα»), τα δεδομένα χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: Τα «προσωπικού χαρακτήρα», στα οποία περιλαμβάνεται κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των δεδομένων, το ονοματεπώνυμο, η ηλικία κ.ά. Δεν θεωρούνται ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα στατιστικής φύσης συγκεντρωτικά στοιχεία από τα οποία δεν μπορούν να προσδιοριστούν τα υποκείμενα των δεδομένων, δεν μπορεί δηλαδή να ταυτοποιηθεί το ποιος είναι ποιος.
Τα «ευαίσθητα δεδομένα», η συλλογή και η επεξεργασία των οποίων απαγορεύεται (κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται ύστερα από άδεια της Αρχής και με τη συγκατάθεση του υποκειμένου), είναι τα δεδομένα που αφορούν τη φυλετική ή εθνική προέλευση, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση, την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και την ερωτική ζωή, τα σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες ή τη συμμετοχή σε συναφείς ομάδες.

Εν αρχή ην η Αρχή
Φόρτος εργασίας
Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έχει να αντιμετωπίσει έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό υποθέσεων. Σύμφωνα με την Ετήσια Εκθεση της Αρχής που κυκλοφόρησε φέτος (αφορά το 2008), «ο αριθμός των υποθέσεων που χειρίζεται η Αρχή αυξάνεται κάθε χρόνο, ενώ εκκρεμότητες από τα προηγούμενα χρόνια σωρεύονται λόγω της ελλιπέστατης στελέχωσής της». Πράγματι, με 17 ελεγκτές στις τάξεις της, η Αρχή είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσει τις περίπου 3.000 υποθέσεις (προσφυγές, καταγγελίες, ερωτήματα και γνωστοποιήσεις) που εκκρεμούν στα γραφεία της. Πέρυσι η Αρχή επιλήφθηκε 859 υποθέσεων (263 προσφυγών και καταγγελιών σχετικών με την τήρηση αρχείων και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, καθώς και 596 ερωτημάτων).

Απειλές και ασπίδες
Ευτυχώς που υπάρχει και η ΕΕ ή δυστυχώς που ζούμε στην Ελλάδα;

Ομάδα Αρθρου 29
Μόνιμη διεθνής ομάδα που συνέρχεται δύο φορές τον χρόνο και εξετάζει τη ρύθμιση των προσωπικών δεδομένων σε όλη την Ευρώπη.

Επόπτης Δεδομένων
Ο Πίτερ Χάστινξ κατέχει σήμερα τη θέση του Ευρωπαίου Επόπτη Προσωπικών Δεδομένων και επιβλέπει την τήρηση της νομοθεσίας στην ΕΕ.

Κάρτες πιστότητας
Είναι οι κάρτες που εκδίδουν τα σουπερμάρκετ "με αντάλλαγμα εκπτώσεις" και αποσκοπούν στο να συγκεντρώσουν στοιχεία για την αγοραστική μας συμπεριφορά.

Δημόσιες υπηρεσίες
Εχει παρατηρηθεί το εξής φαινόμενο: Στοιχεία που δίνονται σε δημόσιες υπηρεσίες να ταξιδεύουν σε άγνωστες κατευθύνσεις -άλλοτε ηθελημένα, άλλοτε όχι.

Βιομετρικά συστήματα
Ένα παράδειγμα
Τα βιομετρικά συστήματα προσφέρουν ταυτοποίηση, χρησιμοποιώντας τα δύο μοναδικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά που δεν αντιγράφονται: Την ίριδα του ματιού και τα δακτυλικά αποτυπώματα.
Μεγάλη ξένη τράπεζα ζήτησε πέρυσι από την Αρχή Προστασίας την άδεια «για την εγκατάσταση συστήματος βιομετρικών αναλυτών για τον σκοπό του ελέγχου πρόσβασης σε κρίσιμες εφαρμογές των ηλεκτρονικών της συστημάτων και για ορισμένους υπαλλήλους της».
Σύμφωνα με την αιτούσα τράπεζα, δεν θα καταχωρούνταν άλλα προσωπικά στοιχεία στη συσκευή (π.χ. ονοματεπώνυμο). Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων έκρινε στη συγκεκριμένη περίπτωση, κατά πλειοψηφία όμως, ότι η εγκατάσταση του βιομετρικού συστήματος δεν παραβιάζει τα δικαιώματα των εργαζομένων, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις: Η μη αποθήκευση των στοιχείων, η μη τύπωσή τους σε καταλόγους, η έγκαιρη ενημέρωση των εργαζομένων κ.ά. ήταν μεταξύ των προϋποθέσεων που ζητούσε η Αρχή.

Στον αχανη κόσμο του διαδικτύου
Μαύρη τρύπα ή παράθυρο;
Το ίντερνετ αποτελεί έναν από τους κρίσιμους για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων χώρους, καθώς εκεί συναντιούνται εκατομμύρια άτομα καθημερινά.
Η ανησυχία είναι έντονη, τα «παρατράγουδα» αρκετά, το ίδιο και οι υπερβολές. Για να ρίξουμε λίγο φως, απευθυνθήκαμε στον Περικλή Βανικιώτη. Ασχολείται επαγγελματικά με το ίντερνετ από το 1996, ενώ σήμερα εργάζεται στην εταιρεία Atcom. Να τι μας λέει: «Οσο περισσότερος κόσμος γνωρίζει προσωπικά στοιχεία που ενδεχομένως δεν θα έπρεπε να γνωρίζει τόσο θα αυξάνονται οι περιπτώσεις κακής χρήσης τους ?κι αυτό δεν αφορά μόνον το ίντερνετ ή τα sites κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. facebook), αλλά οποιαδήποτε δραστηριότητα.
Αυτό είναι προφανές». Ζητάμε από τον Π. Βανικιώτη να μας εξηγήσει γιατί σε μια εποχή ατομικότητας, όλο και περισσότεροι βγάζουν στη φόρα τα μυστικά τους. «Θεωρώ ότι η ανάγκη επικοινωνίας είναι πιο σημαντική. Ανεξάρτητα από τάσεις και μελέτες, όσο πιο πολλοί ξέρουν για κάποιον στοιχεία που είναι προσωπικά τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος. Αλλά τόσο μεγαλώνουν και οι ευκαιρίες για να γνωρίσεις ενδιαφέροντες ανθρώπους.
Δεν είναι λίγο αστείο, όμως, ότι πριν από 4-5 χρόνια όλοι κατηγορούσαν το ίντερνετ ως απρόσωπο;», αναρωτιέται. Τέλος, στο ζήτημα του αν πρέπει να γίνουν πιο αυστηροί οι νόμοι που διέπουν το διαδίκτυο, ο ίδιος υποστηρίζει: «Δεν πιστεύω σε καμία σκλήρυνση των νόμων ούτε στη φυσική κοινωνία ούτε στο online περιβάλλον το οποίο είναι και επέκτασή της. Θεωρώ μεγαλύτερο πρόβλημα την ορθή εφαρμογή των νόμων. Ειδικά για το ίντερνετ, πρέπει να προστατευτεί η ιδιωτικότητα. Οφείλουν, όμως, και οι χρήστες να προσέχουν».

Προσωπικά δεδομένα
Ιστορική αναδρομή
Η διεθνής συζήτηση για την προστασία των προσωπικών δεδομένων έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του ’70. Το ομόσπονδο κρατίδιο της Εσης, στη Γερμανία, ήταν το πρώτο που θέσπισε σχετική νομοθεσία. Στις ΗΠΑ τα προσωπικά δεδομένα συνδέθηκαν με την έννοια της «ιδιωτικότητας» (privacy), η οποία συμπυκνώνεται στη φράση «το δικαίωμα του να σε ξεχνάνε» (the right to be forgotten). Σημαντική ιστορική στιγμή στην εν λόγω πορεία υπήρξε η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 και η πτώση του κομουνισμού.

Στάθμιση συμφερόντων
Σύγκρουση δικαιωμάτων
Η Πηνελόπη Φουντεδάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο, εξηγεί γιατί η ρύθμιση των προσωπικών δεδομένων δεν είναι απλή.
Όπως όλοι οι νομικοί σε θέσεις που συνδέονται με τον δημόσιο βίο, η συνταγματολόγος θέλει να είναι συγκεκριμένη και ακριβής. Ετσι ξεκινήσαμε με το τι είναι ακριβώς τα προσωπικά δεδομένα. «Είναι μια ευρύτατη έννοια, οποιοδήποτε στοιχείο σχετίζεται με ένα υποκείμενο, ένα φυσικό πρόσωπο.
Η λογική των προσωπικών δεδομένων είναι ότι πρέπει να προστατεύονται, σε τέτοιο βαθμό που να μη δυσχεραίνεται υπέρμετρα η προστασία άλλων δικαιωμάτων που βρίσκονται σε ανταγωνιστική σχέση μαζί τους. Το γεγονός όμως ότι ένα δικαίωμα, όπως αυτό της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, είναι ανταγωνιστικό με άλλα δικαιώματα, είναι σύνηθες. Ολα τα δικαιώματα είναι ίσα μεταξύ τους και στη συγκεκριμένη περίπτωση κρίνεται ποιο υπερτερεί. Χρειάζεται, λοιπόν, στάθμιση αντικρουόμενων μεταξύ τους δικαιωμάτων ώστε να ζούμε σε ένα περιβάλλον όπου προστατευόμαστε συνολικά.
Για τα προσωπικά δεδομένα, σημαντικό είναι να ελέγχουμε τι γνωρίζουν οι άλλοι για μας. Ανταγωνιστικά δικαιώματα ως προς τα προσωπικά δεδομένα είναι, π.χ., το ‘’δικαίωμα πληροφόρησης’’: Οσο περισσότερο θέλουμε να μαθαίνουμε στις μέρες μας τόσο περισσότερο προσκρούουμε στα προσωπικά δεδομένα. Το ίδιο συμβαίνει με το δικαίωμα της επαγγελματικής δραστηριότητας αλλά και της ασφάλειας, που βεβαίως δεν είναι δικαίωμα, είναι όμως θεμελιώδης συνταγματική αξία. Ασφάλεια σημαίνει ότι μπορούμε να κινούμαστε ελεύθερα χωρίς να περιοριζόμαστε από την ανασφάλεια που δημιουργεί η αυξημένη εγκληματικότητα»....

Ελληνικές υπερβολές
Η ρύθμιση θέλει ρύθμιση
Ζητήσαμε από την Π. Φουντεδάκη να μας πει το πότε, αλλά κυρίως το με ποια αφορμή και πώς η ρύθμιση των προσωπικών δεδομένων εξελίχθηκε σε θέμα αιχμής για την ΕΕ. «Η ΕΕ, για να μπορέσει να αναπτύξει τη διακίνηση προσώπων και αγαθών, θα έπρεπε ταυτόχρονα να ρυθμίσει τα προσωπικά δεδομένα. Το δικαίωμα αυτό μετεξελίχθηκε σε συνταγματικό δικαίωμα σε πολλές χώρες. Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Eνωσης επηρεάζει την Ελλάδα και μάλιστα όχι γενικά κι αφηρημένα, αλλά με συγκεκριμένο θεσμικό τρόπο». Αναφέρεται στην Οδηγία 95/46/ΕΚ, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών.
Η ενσωμάτωση αυτής της νομοθεσίας στην ελληνική έννομη τάξη έγινε δύο χρόνια αργότερα, το 1997, με τον Νόμο 2472, ο οποίος όμως μέχρι πέρυσι είχε υποστεί 10 τροποποιήσεις! Γιατί; «Ο ελληνικός τρόπος ενσωμάτωσης της κοινοτικής οδηγίας έγινε με μαξιμαλιστικό τρόπο υπέρ της προστασίας. Μόλις ανακαλύψαμε τα προσωπικά δεδομένα, φτάσαμε σε τέτοιο σημείο προστασίας τους, ώστε να υπάρχει πρόβλημα με τα ανταγωνιστικά δεδομένα, που στην πράξη εμποδίζει. Οι ρυθμίσεις για τους δημοσιογράφους, π.χ., φτάνουν στα όρια της λογοκρισίας».

Οι «μαύρες τρύπες» των δεδομένων
Ο Τζορτζ Oργουελ είχε φαντασία, αλλά τελικά όχι και τόση...

Κάμερες
Ο νέος μεγάλος «κλέφτης» που μπαίνει σταδιακά στη ζωή μας.
Στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη χρησιμοποιούνται για τη δημόσια ασφάλεια, αλλά με σειρά αυστηρών περιορισμών.

Διαδίκτυο
Εκατομμύρια άνθρωποι αφήνουν καθημερινά ίχνη από τις κινήσεις τους στον κυβερνοχώρο και δίνουν εν αγνοία ή με τη συγκατάθεσή τους προσωπικά τους στοιχεία. Τα πάντα καταγράφονται σε βάσεις δεδομένων.

Τηλέφωνα
Το σταθερό υπήρξε επί χρόνια ο σημαντικότερος «κλέφτης» προσωπικών δεδομένων (υποκλοπές). Η άφιξη του κινητού έχει επεκτείνει τις δυνατότητες υποκλοπής και έχει απογειώσει τη φαντασία.

Τράπεζες
Δεν είναι μόνον ο Τειρεσίας που εμπλέκει τις τράπεζες με τα προσωπικά δεδομένα· είναι και το ότι αρκετές τράπεζες εκμεταλλεύονται την πληροφόρηση που έχουν από τους πελάτες τους, για να πουλήσουν νέα προϊόντα.

Μαιευτήρια
Ακούγεται οξύμωρο, αλλά όσοι έχουν αποκτήσει πρόσφατα παιδιά το αντιλαμβάνονται. Τα στοιχεία των εγκύων εκχωρούνται σε τρίτους για την προώθηση μωρουδιακών, πάνων, παιδικών τροφών, ακόμη και δανείων.

Μαδρίτη
Στην ισπανική πρωτεύουσα πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο η 31η Διεθνής Συνδιάσκεψη των Επιτρόπων Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Το συμπέρασμα όλων όσοι συμμετείχαν από την Ελλάδα ήταν ότι πάλι έχουμε μείνει πίσω.
«Με βάση τα δεδόμενα», που λέει και το τραγούδι, τα προσωπικά μας δεδομένα απειλούνται.

Πηγή:Εφημερίδα Έθνος-Θανάσης Αντωνίου, Θώμη Μελίδου & Χαράλαμπος Νικόπουλος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

 
back to top